Μετεωρολόγος εξηγεί στο Newsbomb.gr τη διαφορά μεταξύ τυφώνα και κυκλώνα - Πότε θα χτυπήσει ο Milton
Οι τροπικοί κυκλώνες αποτελούν ένα από τα πιο καταστροφικά καιρικά φαινόμενα. Αυτά τα έντονα συστήματα καταιγίδων σχηματίζονται πάνω από θερμά τροπικά νερά, με διάμετρο που κυμαίνεται συνήθως από 200 έως 500 χιλιόμετρα, και χαρακτηρίζονται από χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση, ισχυρούς ανέμους τουλάχιστον 120 χλμ/ώρα και έντονη βροχόπτωση.
Όπως επεσήμανε ο μετεωρολόγος Παναγιώτης Γιαννόπουλος στο Newsbomb.gr, συνήθως χρησιμοποιείται ένας γενικός όρος για να περιγράψουν αυτές τις καταιγίδες παγκοσμίως και αυτός είναι ο «τροπικός κυκλώνας». Ωστόσο οι ονομασίες τους ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή όπου σχηματίζονται.
- Τυφώνες: Βόρειος Ατλαντικός και ανατολικός/κεντρικός Βόρειος Ειρηνικός. Είναι εξαιρετικά σπάνιο να σχηματιστεί τυφώνας στον Νότιο Ατλαντικό.
- Κυκλώνες: Δυτικός Νότιος Ειρηνικός και Ινδικός ωκεανός.
- Τυφώνες: Δυτικός Βόρειος Ειρηνικός (περιοχές γύρω από τις Φιλιππίνες, την Ιαπωνία και την Κίνα).
Ο όρος «Τυφώνας»
Ο όρος «τυφώνας» έχει τις ρίζες του στην Καραϊβική, όπου οι ιθαγενείς Τάινο της Μεγάλης Αντίλλης λάτρευαν τον θεό της καταιγίδας με το όνομα Juracan. Το όνομα αυτό ενδέχεται να προέρχεται και από τον Μάγια θεό του ανέμου, Huracan. Οι Ισπανοί εξερευνητές υιοθέτησαν τους όρους «huracan» και «furacan» για να περιγράψουν αυτές τις έντονες καταιγίδες και τους μετέφεραν στην Ευρώπη.
Ο όρος έγινε τελικά ευρέως διαδεδομένος στην αγγλική γλώσσα, καθώς οι ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις επέκτειναν τις περιοχές τους και συναντούσαν συχνά αυτές τις ισχυρές καταιγίδες στη λεκάνη του Ατλαντικού.
Το «Huracan» είναι επίσης η ρίζα της λέξης «orkan», που χρησιμοποιείται για ισχυρές καταιγίδες στην Ευρώπη. Επιπλέον, περιστασιακά σχηματίζονται καταιγίδες με παρόμοια χαρακτηριστικά με τους τυφώνες πάνω από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτές αποκαλούνται ανεπίσημα «μεσογειακοί κυκλώνες» ή «medicanes», συνδυάζοντας τις λέξεις «Μεσόγειος» και «κυκλώνας».
Ο μετεωρολόγος Παναγιώτης Γιαννόπουλος μιλώντας στο Newsbomb.gr εξήγησε: «Τυφώνας και κυκλώνας είναι ακριβώς το ίδιο, η λέξη “κυκλώνας” έχει ελληνική ρίζα. Ο Τυφώνας ήταν ένα τέρας που είχε νικήσει ακόμα και τον Δία».
Ο Παναγιώτης Γιαννόπουλος ανέφερε, επίσης, ότι ο τυφώνας Milton που θα «σαρώσει» τη Φλόριντα εξέπληξε τους μετεωρολόγους, όπως τον φίλο του John Morales, ο οποίος αν και παρουσιάζει τον καιρό 25 χρόνια στο Μαϊάμι, λύγισε μπροστά σε αυτό το φαινόμενο. «Αυτό που τους εξέπληξε ήταν η απότομη πτώση της πίεσης σε μία μόνο μέρα. Ο τυφώνας Milton από κατηγορία 1 έφτασε στην κατηγορία 5 σε μία ημέρα, δηλαδή την υψηλότερη κατηγορία που μπορεί να έχει ένας τυφώνας. Ίσως λόγω της κλιματικής αλλαγής να χρειαστεί να φτιάξουμε και την κατηγορία 6», πρόσθεσε. «Λόγω της κλιματικής αλλαγής ακόμα και οι τυφώνες είναι απρόβλεπτοι, και αυτό είναι που προβληματίζει τους ειδικούς. Ο τυφώνας Milton αναμένεται να χτυπήσει περίπου στις 10:00 το πρωί της Πέμπτης (ώρα Ελλάδος)».
Ο όρος «Κυκλώνας»
Η λέξη «κυκλώνας» έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα, αν και οι πηγές διαφωνούν για το ακριβές της νόημα. Πιθανότατα προέρχεται είτε από τη λέξη «κύκλος» είτε από το ρήμα «κυκλόω», που περιγράφει τη σπειροειδή κίνηση αυτών των καταιγίδων. Αρχικά, ο όρος «κυκλώνας» χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει κάθε φαινόμενο που χαρακτηριζόταν από κυκλική κίνηση, όπως ανεμοστρόβιλοι και υδροστρόβιλοι.
Πώς όμως μια ελληνική λέξη χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει αυτές τις καταιγίδες σε άλλη περιοχή του κόσμου; Τον 19ο αιώνα, οι ναυτικοί της Βρετανικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών δεν είχαν συναντήσει τέτοιες καταιγίδες κοντά στην πατρίδα τους. Γύρω στο 1840, ο Henry Piddington, αξιωματούχος της εταιρείας και μελετητής της μετεωρολογίας, υιοθέτησε τον όρο «κυκλώνας» για να περιγράψει τις τροπικές καταιγίδες στον Ινδικό Ωκεανό και στον Νότιο Ειρηνικό. Ήταν σύνηθες στον ακαδημαϊκό χώρο να χρησιμοποιούνται ελληνικοί ή λατινικοί όροι, και έτσι ο «κυκλώνας» καθιερώθηκε σε αυτές τις περιοχές.
Η ελληνική προέλευση του «Τυφώνα»
Η λέξη «τυφώνας» δεν έχει τόσο σαφή προέλευση όσο οι λέξεις «τυφώνας» και «κυκλώνας». Κάποιοι πιστεύουν ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη «Τυφών», το όνομα του επικίνδυνου μυθικού τέρατος που συνδέεται με την ισχύ των ανέμων.
Παρόλο που δεν είμαστε απόλυτα βέβαιοι για το πώς η λέξη «typhoon» καθιερώθηκε στα αγγλικά, είναι πιθανό ότι οι Ευρωπαίοι ναυτικοί και έμποροι στην Νότια Κινεζική Θάλασσα υιοθέτησαν την τοπική ορολογία για να περιγράψουν αυτές τις ισχυρές καταιγίδες.
Γιατί δεν υπάρχει ενιαία ονομασία;
Λαμβάνοντας υπόψη τις κοινές ιδιότητες αυτών των καταιγίδων, θα μπορούσε να φανεί λογικό να καθιερωθεί μία ενιαία ονομασία. Ωστόσο, η χρήση διαφορετικών ονομάτων εξυπηρετεί διάφορους πρακτικούς λόγους:
Παράδοση και Προσαρμογή: Οι ονομασίες αυτές χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες, και οι μετεωρολογικές υπηρεσίες έχουν αναπτύξει συστήματα πρόβλεψης και παρακολούθησης με βάση αυτές. Η αλλαγή των ονομάτων θα απαιτούσε σημαντικές προσαρμογές και θα μπορούσε να προκαλέσει σύγχυση.
Γεωγραφική Σχετικότητα: Οι τοπικές ονομασίες βοηθούν στον εντοπισμό των καταιγίδων για τις κοινότητες που πλήττονται και τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Οι τοπικές ονομασίες ενισχύουν την αίσθηση του επείγοντος και της προετοιμασίας όταν πλησιάζει μια καταιγίδα.
Πολιτιστική και Ιστορική Σημασία: Η διατήρηση των αυτόχθονων ονομάτων συντηρεί την πολιτιστική κληρονομιά των πληγεισών περιοχών. Αναγνωρίζεται έτσι η μακροχρόνια σχέση των κοινοτήτων με αυτές τις καταιγίδες και οι προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν τις καταστροφικές τους επιπτώσεις.
Παρά τις ομοιότητες μεταξύ τους, οι ονομασίες των τυφώνων, κυκλώνων και τυφώνων αντικατοπτρίζουν την ιστορία, τον πολιτισμό και τη γεωγραφία της κάθε περιοχής. Κατανοώντας τις προελεύσεις αυτών των ονομάτων, ρίχνουμε μια ματιά στις διαφορετικές σχέσεις που έχει αναπτύξει η ανθρωπότητα με τη φύση. Με την αποδοχή της διαφορετικής ονοματολογίας, σεβόμαστε τις εμπειρίες των κοινοτήτων που έχουν υπομείνει αυτές τις καταιγίδες διαχρονικά.