Η Μέση Ανατολή δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδια: Οι 7 στρατηγικές συνέπειες της σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ
Το δεύτερο χτύπημα του Ιράν στο ισραηλινό έδαφος με ένα μπαράζ πυραύλων την 1η Οκτωβρίου σηματοδότησε μια σημαντική κλιμάκωση στη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ των δύο περιφερειακών δυνάμεων. Μετά τη δολοφονία από το Ισραήλ του ηγέτη της Χαμάς Iσμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη τον Ιούλιο και τις πιο πρόσφατες δολοφονίες του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και του στρατηγού Aμπάς Νιλφορουσάν του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) στη Βηρυτό, το Ιράν εξαπέλυσε μια απροκάλυπτη, ουσιαστική και άμεση επίθεση εναντίον του ορκισμένου εχθρού του. Η σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ κινδυνεύει τώρα να ωθήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή στα πρόθυρα ενός πλήρους περιφερειακού πολέμου.
Ανεξάρτητα από το αν θα λάβει χώρα αυτός ο πόλεμος, η ανταλλαγή επιθέσεων από το Ιράν και το Ισραήλ έχει ήδη οδηγήσει σε μια νέα περιφερειακή «εξίσωση ισχύος» που θα διαρκέσει πολύ πέρα από αυτή τη συγκεκριμένη αντιπαράθεση.
Επτά μακρόπνοες στρατηγικές συνέπειες της σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ έχουν γίνει ορατές:
1. Αλλάζει η στρατηγική «γκρίζας ζώνης» του Ιράν
Πρώτον, η βάση της εθνικής ασφάλειας και της στρατηγικής του Ιράν μετατοπίζεται σταδιακά από την εξάρτηση από μη κρατικούς στρατιωτικούς συμμάχους στην περιοχή, σε μια νέα μορφή αποτροπής.
Αυτή η βαθιά μεταμόρφωση μπορεί να παρατηρηθεί στην αντικατάσταση βασικών προσωπικοτήτων στη στρατιωτική οργάνωση του Ιράν: από τον στρατηγό Κασέμ Σολεϊμανί, πρώην διοικητή της δύναμης Quds του IRGC που ήταν υπεύθυνος για την εξωεδαφική στρατιωτική επιχείρηση του Ιράν στην περιοχή, μέχρι τον στρατηγό Aμίρ Αλί Χατζιζάντεχ, διοικητή των αεροδιαστημικών δυνάμεων του IRGC.
Αυτό υποδηλώνει ότι η στρατηγική της «γκρίζας ζώνης του Ιράν», η οποία έδινε προτεραιότητα στην έμμεση σύγκρουση από μη κρατικούς συμμάχους, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, γίνεται τώρα μια συμπληρωματική προσέγγιση.
2. Τέλος στη «στρατηγική υπομονή»
Δεύτερον, το Ιράν έχει επίσης εγκαταλείψει τη στάση της «στρατηγικής υπομονής». Από το τέλος του αιματηρού οκταετούς πολέμου με το Ιράκ, οι Ιρανοί στρατιωτικοί ηγέτες υιοθέτησαν μια κρυφή στρατηγική που βασιζόταν στο να απορροφάει τον πόνο από τυχόν πλήγματα και να επιλέγει να προχωρήσει σε αντίποινα τη στιγμή της επιλογής του.
Παρόλα αυτά, δεκαετίες συνεχών ισραηλινών σαμποτάζ σε ιρανικό έδαφος υποβάθμισαν τη «στρατηγική ασάφεια» του Ιράν και αυτό που έγινε γνωστό ως παθητική στρατηγική υπομονή, η οποία χαρακτηρίστηκε από έλλειψη αντεκδίκησης.
Παρά τη φαινομενική απροθυμία του να λάβει τολμηρές αποφάσεις στην εσωτερική πολιτική, το Ιράν έχει πλέον εγκαταλείψει τη στρατηγική του υπομονή για δεύτερη φορά. Κατέληξε στο συμπέρασμα, μετά από έντονες πιέσεις από ισχυρούς υποστηρικτές και την ευρύτερη κοινή γνώμη εντός της χώρας, ότι η αποτυχία των αντιποίνων θα σήμαινε ένα στρατηγικό σημείο καμπής.
3. Η πυραυλική ισχύς του Ιράν μετατρέπεται σε στρατηγική εθνικής ασφαλείας
Τρίτον, το Ιράν έχει πλέον καθιερώσει μια δημόσια διακριτή πολιτική για την αποτροπή. Τα δυναμικά αντίποινα του IRGC ανέδειξαν τη βούληση και την ικανότητα του Ιράν να πραγματοποιήσει μια καταστροφική επίθεση στο Ισραήλ. Σε αντίθεση με το πρώτο χτύπημα τον Απρίλιο, όπου οι περισσότεροι ιρανικοί πύραυλοι και μη επανδρωμένα αεροσκάφη αναχαιτίστηκαν, το δεύτερο χτύπημα πυραύλων αποδείχθηκε πιο επιτυχημένο, διαπερνώντας ισραηλινά προηγμένα αμυντικά συστήματα.
Παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ διαθέτει έναν από τους πιο βαριά αμυνόμενους εναέριους χώρους στον κόσμο, εξοπλισμένο με την πιο εξελιγμένη αντιπυραυλική τεχνολογία, αρκετοί ιρανικοί πύραυλοι κατάφεραν να χτυπήσουν βασικά αεροδρόμια στο Ισραήλ. Αυτό υπογραμμίζει την κεντρική θέση της πυραυλικής ισχύος στη στρατηγική εθνικής ασφάλειας του Ιράν, ενισχύοντας ότι οι πυραυλικές του ικανότητες πιθανότατα θα παραμείνουν αδιαπραγμάτευτες στις μελλοντικές συνομιλίες με τη Δύση.
Η Τεχεράνη μπορεί τώρα να έχει περαιτέρω κίνητρα για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της ικανότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη μαχητικών αεροσκαφών Sukhoi Su-35, την αγορά συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας ρωσικής κατασκευής και την επέκταση της στρατιωτικής συνεργασίας με τη Μόσχα.
4. Κατέρρευσαν οι παραδοσιακές «κόκκινες γραμμές»
Τέταρτον, η νέα «κόκκινη γραμμή» του Ιράν προς το Ισραήλ έχει επίσης καθοριστεί. Για σχεδόν 15 χρόνια, το Τελ Αβίβ έχει πραγματοποιήσει καταστροφικά πλήγματα σε ιρανικές στρατιωτικές βάσεις στη Συρία, στοχεύοντας ακόμη και Ιρανούς ανώτερους στρατηγούς. Ωστόσο, ο βομβαρδισμός του Ισραήλ στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό στις αρχές Απριλίου πέρασε ένα κρίσιμο όριο, ωθώντας το Ιράν να αντεπιτεθεί στο Ισραήλ με ένα μπαράζ λιγότερο προηγμένων πυραύλων και drones δύο εβδομάδες αργότερα. Αυτό σηματοδότησε μια κατάρρευση των παραδοσιακών κόκκινων γραμμών του Ιράν με το Ισραήλ.
Σε απάντηση στις συνεχιζόμενες ισραηλινές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας ενός ηγέτη της Χαμάς στην Τεχεράνη και της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό, τα αντίποινα του Ιράν είχαν στόχο να αποκαταστήσουν ένα επίπεδο αποτροπής. Για την επόμενη φορά, το Ιράν πέρασε δύο σημαντικές κόκκινες γραμμές: να χτυπήσει το ισραηλινό έδαφος από το δικό του έδαφος και να στοχεύσει ένα κράτος με πυρηνικά όπλα. Είναι ενδιαφέρον ότι το Ιράν έπληξε το έδαφος μιας άλλης πυρηνικής δύναμης, του Πακιστάν, λιγότερο από 10 μήνες νωρίτερα.
Το μήνυμα της Τεχεράνης ήταν σαφές: Η ιερότητα της επικράτειάς της είναι μια θεμελιώδης κόκκινη γραμμή τόσο για την κυβέρνηση όσο και για την κοινωνία, ακόμα κι αν δεν μπορεί να προστατεύσει πλήρως τις στρατιωτικές της βάσεις από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές. Χωρίς να υπάρχει σταθερά καθιερωμένη κόκκινη γραμμή για τον περιορισμό του ιρανο-ισραηλινού ανταγωνισμού, και οι δύο πλευρές πιθανότατα θα επιδιώξουν να ξαναχαράξουν τα σύνορα μέσω της συνέχισης των επιδρομών, ιδιαίτερα ενόψει των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ φέτος.
5. Ενισχυθηκε η επιρροή του Ιράν στον αραβικό κόσμο
Πέμπτον, η επιρροή του Ιράν στον αραβικό κόσμο έχει προφανώς αυξηθεί. Τα κέρδη ήπιας ισχύος από αυτή την πρόσφατη επίθεση θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποκαταστήσουν τη δημοτικότητα του Ιράν στον μουσουλμανικό κόσμο, η οποία αμαυρώθηκε από την ακλόνητη υποστήριξη της Τεχεράνης στο καθεστώς Άσαντ της Συρίας.
Μετά την έναρξη του πολέμου με τη Χαμάς στη Γάζα, η υποστήριξη του Ιράν μεταξύ των Παλαιστινίων και των αραβικών κοινοτήτων έχει αυξηθεί σημαντικά. Η νίκη του Mασούντ Πεζεσκιάν στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές του Ιράν, σε συνδυασμό με μια ισχυρή φωνή περιφερειακής συνεργασίας με επικεφαλής τον αντιπρόεδρο Στρατηγικών Υποθέσεων Moχάμεντ Ζαβάντ Ζαρίφ και τον υπουργό Εξωτερικών Aμπάς Αραγκτσί μπορεί να συμβάλει στη μείωση της έντασης μεταξύ της Τεχεράνης και των αραβικών κρατών του Περσικού Κόλπου.
Παρόλα αυτά, το Ιράν εξακολουθεί να στερείται ισχυρής περιφερειακής πρωτοβουλίας και μπορεί να αντιμετωπίσει προκλήσεις για την πλήρη αξιοποίηση αυτής της ευκαιρίας και τη μετατροπή αυτής της επιρροής σε απτές αλλαγές στην περιφερειακή ρύθμιση ισχύος.
6. Θα αλλάξει η πυρηνική πολιτική του Ιράν
Έκτον, η επιχείρηση αντιποίνων του Ισραήλ κατά του Ιράν θα μπορούσε να μεταμορφώσει δραστικά την πυρηνική πολιτική της Τεχεράνης. Υπάρχουν ισχυρές φωνές στο Ιράν, κυρίως στο στρατόπεδο των σκληροπυρηνικών, που υποστηρίζουν την επιδίωξη της πυρηνικής ενέργειας ως στρατηγικού μέσου για την αποκατάσταση της πλήρους αποτροπής της χώρας. Αυτοί οι υποστηρικτές λένε ότι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο του Ιράν για την αποτροπή της ισραηλινής επιθετικότητας βρίσκεται στη στρατηγική του απόφαση να αναπτύξει πλήρως πυρηνικά όπλα.
Το σκεπτικό πίσω από αυτό το επιχείρημα θα μπορούσε να αποκτήσει σημαντική ώθηση μετά από οποιαδήποτε πιθανή ισραηλινή επίθεση αντιποίνων στην ιρανική πυρηνική υποδομή. Ως αποτέλεσμα, η προοπτική οποιουδήποτε ισραηλινού στρατιωτικού χτυπήματος μπορεί να χρησιμεύσει στην περαιτέρω επιτάχυνση της επιδίωξης της πυρηνικής ενέργειας από την Τεχεράνη. Η εμμονή της Δύσης με τον πλήρη αφοπλισμό του Ιράν, σε συνδυασμό με τη χορήγηση λευκής επιταγής στο Ισραήλ για να πιέσει τους μη κρατικούς συμμάχους του Ιράν στην περιοχή, ακόμη και στο έδαφος του Ιράν, μπορεί να έχει μια ακούσια συνέπεια: να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικά όπλα.
7. Η «αχίλλειος πτέρνα» του Ισραήλ
Έβδομο, αυτή η σύγκρουση αναδεικνύει μια σύγκρουση μεταξύ της τεχνολογικής ισχύος και της γεωπολιτικής ισχύος. Ενώ το Ιράν επωφελείται από σημαντικά γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, η «αχίλλειος πτέρνα» του Ισραήλ βρίσκεται στη γεωπολιτική του ευπάθεια, που περιορίζεται σε ένα μικρό έδαφος μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου.
Αυτή η γεωπολιτική διαφορά έχει διαμορφώσει τις στρατηγικές τους καθώς το Ιράν έχει ευνοήσει τις επιχειρήσεις του στη «γκρίζα ζώνη» που υποστηρίζονται από το δίκτυο των μη κρατικών συμμάχων του, ενώ το Ισραήλ βασίζεται στη στρατηγική του αρχικού σοκ και του προληπτικού χτυπήματος που έχει τις ρίζες του στην τεχνολογική υπεροχή.
Αν και η τεχνολογία διαδραματίζει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στις στρατιωτικές επαναστάσεις, οι γεωπολιτικοί παράγοντες εξακολουθούν να είναι σημαντικοί για τη διαμόρφωση της τροχιάς των περιφερειακών ανταγωνισμών. Η τεχνολογία διαβρώνει το βάρος των διαρκών γεωπολιτικών πραγματικοτήτων, αλλά ποτέ δεν μπορεί να τις διαγράψει πλήρως.