Λίβας για Γκιουλέν: Πώς ο Ερντογάν ισχυροποιείται από τον θάνατο του πολιτικού του «δαίμονα»
Ο Φετουλάχ Γκιουλέν, ορκισμένος εχθρός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 83 ετών, στο νοσοκομείο όπου νοσηλευτόταν τις τελευταίες ημέρες, στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο πρώην ιμάμης, ο οποίος είχε κατηγορηθεί από την τουρκική κυβέρνηση ως ο «αρχιτέκτονας» της απόπειρας πραξικοπήματος στη γείτονα χώρα, τη 16η Ιουλίου 2016, ήταν σημαντική πολιτική φυσιογνωμία, ιδρυτής του κινήματος Χιζμέτ και ζούσε αυτοεξόριστος στην Πενσυλβάνια των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Σωτήρης Λίβας, κάνει λόγο για μία «τεράστια, αλλά και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα», σκιαγραφεί την τακτική «δαιμονοποίησης» της οργάνωσης από πλευράς Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και εξάγει το συμπέρασμα ότι «ο θάνατος του Φετουλάχ Γκιουλέν μάλλον ισχυροποιεί τον Πρόεδρο της Τουρκίας», σε συνέντευξη στο Newsbomb.gr.
Αρχικά, σημειώνει ότι «πρόκειται για έναν άνθρωπο που άφησε το στίγμα του, στην πολιτική και τη θρησκευτική ζωή της Τουρκίας τα τελευταία πενήντα χρόνια· μία τεράστια, αλλά και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Ο Φετουλάχ Γκιουλέν επηρέασε την εξέλιξη του Ισλάμ σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Υπάρχει όλη αυτή η στοχοποίηση και “δαιμονοποίηση” από την πλευρά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το AKP. Σε μεγάλο βαθμό, χρησιμοποίησαν τον Γκιουλέν και τα μέλη του κινήματος Χιζμέτ, προκειμένου να εδραιώσουν την εξουσία τους. Η ιστορία θα κρίνει εάν είχε απώτερα πολιτικά σχέδια. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν είχε τέτοιες βλέψεις. Ωστόσο, το γεγονός ότι κατόρθωσε να διατηρήσει αυτήν την πολιτική παρουσία, σχετίζεται με τη μεγέθυνση της σημασίας του Ισλάμ στα πολιτικά δρώμενα της Τουρκίας, από ένα σημείο και ύστερα».
Η φιλελεύθερη πολιτική, το Ισλάμ και οι… φωνές συνωμοσίας
Στη συνέχεια, επισημαίνει πως «οι άνθρωποι της μεσαίας και χαμηλής κοινωνικής – οικονομικής τάξης, οι πιστοί μουσουλμάνοι της Ανατολίας, απέκτησαν δύναμη από τον Γκιουλέν ώστε να λάβουν αυτοπεποίθηση, να αυξήσουν την περιουσία τους και να μην αισθάνονται παραγκωνισμένοι εξαιτίας των θρησκευτικών τους απόψεων. Από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα, πάρα πολλοί άνθρωποι έβλεπαν θετικά τις απόψεις του Γκιουλέν, ειδικότερα εκείνοι της ενδοχώρας της Τουρκίας, τους οποίους απομάκρυνε από το περιθώριο.
Οι ιδέες του έτειναν προς μία φιλελευθεροποίηση της οικονομικής – πολιτικής ζωής της χώρας. Φυσικά, η άλλη πλευρά τον αντιμετώπιζε εντελώς συνωμοσιολογικά, υποστηρίζοντας ότι είχε κρυφές βλέψεις.
Ακόμη και πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, μεγάλο ποσοστό του κόσμου του κινήματος εγκατέλειψε την Τουρκία. Υπάρχει μία διεθνοποίηση αυτού, με ανοίγματα σχολείων, επιχειρήσεων και φόρουμ διαπολιτισμικού και διαθρησκευτικού διαλόγου σε πολλά κράτη του κόσμου (χώρες της Αφρικής, Αυστραλία, Ηνωμένες Πολιτείες). Στην Τουρκία, είναι απαγορευμένο· είτε έχει διαλυθεί, είτε λειτουργεί υπόγεια. Αντιμετωπίζεται σαν τρομοκρατική οργάνωση, ακόμη κι αν δεν έχει διεξαχθεί κάποια δίκη.
Παρά τις διώξεις και τις απαγωγές μελών του κινήματος στην Αφρική, το Κόσοβο, το Πακιστάν και άλλα κράτη από την τουρκική κυβέρνηση, δεν μειώνεται η ισχύς του αλλά αντιθέτως, αυξάνεται».
Οι δύο βασικές διαφωνίες μεταξύ τουρκικής κυβέρνησης και Φετουλάχ Γκιουλέν
Ακόμη, ο κ. Λίβας τονίζει ότι «ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποίησε τον Γκιουλέν και το κίνημα Χιζμέτ –μία μορφή ελίτ στον κόσμο της θρησκευόμενης μικροαστικής επιχειρηματικής τάξης της Ανατολίας– με απώτερο σκοπό να “ξεφορτωθεί” την κεμαλική αντιπολίτευση, το βαθύ κράτος των κεμαλιστών.
Όμως, αυτό που έκανε στην πραγματικότητα, ήταν να το αντικαταστήσει με το δικό του. Αργότερα, όταν δεν τους είχε ανάγκη, αντιμετωπίσθηκαν ως οι μεγαλύτεροι εχθροί του και αποκαλύφθηκε ότι η βασική του πρόθεση ήταν να δημιουργήσει μία… μονοκρατορία με δημοκρατικό μανδύα, η οποία ουσιαστικά στηρίζεται σε ένα “ερντογανικό” κράτος με αυταρχικό καθεστώς.
Η δεύτερη μεγάλη διαφωνία αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης του Ισλάμ από τον Γκιουλέν και τους ανθρώπους του, που έχουν μία πιο φιλελεύθερη και ανεκτική αντίληψη, αρκετά μακριά από την πολιτική. Τουλάχιστον εξωτερικά, φαίνεται ότι έχουν υιοθετήσει μία “ιδιωτική” άποψη για τη θρησκεία, χωρίς αυτή να αποτελεί προϊόν εκμετάλλευσης για πολιτικούς λόγους.
Ο Ταγίπ Ερντογάν κατορθώνει να βρίσκεται συγχρόνως και στις δύο πλευρές, δεν υπάρχουν εσωτερικές αντιφάσεις. Σαν… Ιανός, κινείται τη μία προς τη Δύση και την άλλη στην Ανατολή, διότι έχει αυτήν την ικανότητα. Ως Ελλάδα βλέπουμε αυτό το παράδοξο και πιστεύουμε ότι η Τουρκία οφείλει εξηγήσεις· δεν έχει ανάγκη να ξεκαθαρίσει τίποτε, αισθάνεται μία αυτοκρατορία εν υπνώσει».
«Ο θάνατος Γκιουλέν μάλλον ισχυροποιεί τον Ερντογάν»
Ολοκληρώνοντας, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Σωτήρης Λίβας εκτίμησε πως «αν και είναι πολύ νωρίς για οιαδήποτε αξιολόγηση, ο θάνατος του Φετουλάχ Γκιουλέν μάλλον ισχυροποιεί τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τα τελευταία χρόνια, είχε έναν συμβολικό χαρακτήρα, μία τιμητική θέση σε αυτό το κίνημα. Στην πραγματικότητα, είχε αφήσει τους συνεργάτες του να λειτουργούν αυτόνομα.
Σίγουρα, συνεδρίαζε ένα συμβούλιο γερόντων στο οποίο συμμετείχαν φίλοι, συμμαθητές, συγγενείς, ο ιατρός του Γκιουλέρ και άλλοι, ενώ, από κάτω (στη διοίκηση) υπάρχουν περίπου σαράντα – πενήντα μορφωμένα στελέχη από την Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και ούτω καθεξής. Μιλάμε για ένα δίκτυο αυτόνομων και αυτοδιοίκητων μονάδων.
Θα υπάρξει οπωσδήποτε δημόσια αντίδραση από τον Πρόεδρο της Τουρκίας, ενώ, δεν αποκλείω να επικοινωνήσει μία υποτιθέμενη στενοχώρια με τον ισχυρισμό: “Θέλαμε να τον συλλάβουμε, να τον φέρουμε στην Τουρκία και να τον δικάσουμε διότι είναι εγκληματίας”. Οι πολιτικές εξελίξεις στη γείτονα θα επηρεασθούν από άλλους παράγοντες και όχι την παρουσία του κινήματος, το οποίο έχει “δαιμονοποιηθεί” σε υπερθετικό βαθμό.
Δεν μπορεί να αναφερθεί το όνομα, ούτε φυσικά κάποιο μέλος να εμφανισθεί και να διεκδικήσει πολιτικό – θρησκευτικό – οικονομικό ρόλο στη χώρα. Η εγχώρια κατάσταση θα αλλάξει μελλοντικά από εξωτερικούς παράγοντες, μονάχα εάν επιτραπεί από το εσωτερικό, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο λόγω του καθεστώτος».