Ευρωπαϊκό «ράπισμα» στην Τουρκία για Ελληνοτουρκικά, Κυπριακό και Αγιά Σοφιά
Σκληρή κριτική στην Τουρκία ασκεί το προσχέδιο της έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την διεύρυνση της σε σχέση με τις υφιστάμενες συνθήκες που επικρατούν στην γειτονική μας χώρα
Το προσχέδιο, που παρουσιάστηκε σήμερα, είναι πλήρες αναφορών στα ελληνοτουρκικά, τις τουρκικές προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και το Κυπριακό, το αναθεωρητικό σχέδιο της Γαλάζιας Πατρίδας αλλά και τις μετατροπές της Αγιάς Σοφιάς και της Μονής της χώρας σε τζαμιά. Ειδική δε αναφορά γίνεται στο περιστατικό που έλαβε χώρα έξω από την Κάσο, όπου τουρκικά πλοία παρεμπόδισαν τις έρευνες ελληνικού ερευνητικού για το καλώδιο διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου.
Στο προσχέδιο, που είναι σίγουρο πώς θα προκαλέσει εκνευρισμό στην Άγκυρα, τίθεται ζήτημα θρησκευτικών ελευθθεριών στην Τουρκία, ενώ διατυπώνεται κριτική και στην ένταξη του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας στα σχολικά βιβλία. Σαφής είναι ακόμη η αναφορά στο Casus Belli κατά της χώρας μας που θα μπορούσε να προκαλέσει σύγκρουση, σε περίπτωση που αυττή επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 μίλια στο Αιγαίο αλλά και στο γεγονός ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος - μέλος της ΕΕ.
Θρησκευτικές μειονότητες
Στο προσχέδιο σημειώνεται πώς η ελευθερία της λατρείας είναι γενικά σεβαστή στην Τουρκία, αλλά η κατάσταση της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας πρέπει να βελτιωθεί. Η έλλειψη νομικής προσωπικότητας για τις μη μουσουλμανικές κοινότητες και τους Αλεβίτες παρέμεινε πρόβλημα, ιδίως σε σχέση με την έλλειψη νομικού καθεστώτος για χώρους λατρείας.
Οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας για το νομικό καθεστώς των μη μουσουλμανικών θρησκειών και για το δικαίωμα του Ελληνορθόδοξου Οικουμενικού Πατριαρχείου να χρησιμοποιεί τον τίτλο «Οικουμενική» δεν εφαρμόστηκαν. Η έλλειψη νομικών διατάξεων για την αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία παρέμεινε ζήτημα, παρά τις πολλές αποφάσεις του ΕΔΔΑ και την απόφαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Δεν έγιναν βήματα για την επαναλειτουργία του Ελληνορθόδοξης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η οποία είναι κλειστή από το 1971.
«Γαλάζια πατρίδα»
Το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν εγγυάται την ουδετερότητα και την αμεροληψία απέναντι σε διάφορες θρησκείες, δόγματα και πεποιθήσεις. Δεν ελήφθησαν μέτρα από τις Αρχές για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντόπισε το ΕΔΔΑ στα υποχρεωτικά μαθήματα θρησκευτικού πολιτισμού και ηθικής. Η πρόσφατη ένταξη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan) στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια προκαλεί ανησυχία.
Αγιά Σοφιά και Μονή της Χώρας
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε διάλογο με την UNESCO για τις ανησυχίες της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς σχετικά με τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Τον Μάιο του 2024, οι τουρκικές αρχές άνοιξαν την Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, το οποίο οι αρχές μετέτρεψαν σε τζαμί. Τα εγκλήματα μίσους κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων πρέπει να διερευνηθούν διεξοδικά. Έγιναν βανδαλισμοί και καταστροφές μειονοτικών χώρων λατρείας και νεκροταφείων.
Στήριξη της Χαμάς
Έγιναν επιθετικές αντισημιτικές δηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης και από υψηλόβαθμους αξιωματούχους μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και το ξέσπασμα της σύγκρουσης της Ισραηλινής Χαμάς. Η Τουρκία είναι χώρα παρατηρητής στη Διεθνή Συμμαχία Μνήμης του Ολοκαυτώματος.
Ελληνοτουρκικά
Η πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος σύμφωνα με το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) συνέχισε να βαραίνει τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Η δήλωση του 1995 της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ότι οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων θα θεωρούνταν casus belli εξακολουθεί να ισχύει. Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν μειωθεί δραστικά, χωρίς να έχουν αναφερθεί πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές. Για παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων έγιναν αναφορές και το 2024 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2023.
Η αναφορά στο περιστατικό της Κάσου
Τον Ιούλιο του 2024, η Τουρκία προσπάθησε να εμποδίσει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το Great Sea Interconnector, ένα έργο της ΕΕ κοινού ενδιαφέροντος. Η Τουρκία επιμένει στα σχέδιά της για ηλεκτρική διασύνδεση με τη λεγόμενη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» στις μη κυβερνητικές ελεγχόμενες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας
Από το 2023, οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχουν βελτιωθεί, με την Τουρκία να μην εμπλέκεται σε μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο ή σε πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά. Η Τουρκία συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και επανειλημμένα υποστήριξε μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ
Για το μεταναστευτικό
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας παρέμεινε το κύριο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Η Τουρκία συνέχισε να μην εφαρμόζει πλήρως τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας. Επέμεινε επίσης στη θέση του ότι δε θα εφαρμόσει τις διατάξεις για τους υπηκόους τρίτων χωρών έως ότου αρθεί η υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες της που ταξιδεύουν στον χώρο Σένγκεν. Καμία επανεισδοχή δεν πραγματοποιήθηκε βάσει του διμερούς Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και δεν έγιναν δεκτοί υπήκοοι τρίτων χωρών από τη Βουλγαρία στην Τουρκία.
Η μονομερής αναστολή από την Τουρκία της επιστροφής παράτυπων μεταναστών από τα ελληνικά νησιά για λόγους δημόσιας υγείας, η οποία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, συνεχίζεται. Μεταξύ 2016 και 2020, 2.140 άτομα (συμπεριλαμβανομένων 412 Σύριων υπηκόων) έγιναν δεκτά ξανά στην Τουρκία από την Ελλάδα στο πλαίσιο του συστήματος «Ένας προς Ένα». Όσον αφορά την επανεγκατάσταση από την Τουρκία στην ΕΕ στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος, ο συνολικός αριθμός Σύριων προσφύγων που επανεγκαταστάθηκαν από την Τουρκία ήταν 43.019 έως τα τέλη Αυγούστου 2024. Ταυτόχρονα, 625.000 Σύροι πρόσφυγες επαναπατρίστηκαν οικειοθελώς από την Τουρκία στη Συρία μεταξύ 2016 και 2024 σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία
Κύπρος
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας. Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία επιδιώκουν την εκ νέου δέσμευση σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας από τις 23 Νοεμβρίου 2023 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑΗΕ). Τον Απρίλιο του 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο της ΕΕ. Χαιρέτισε τον διορισμό Προσωπικού Απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την Κύπρο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει.