Μυστηριώδεις κρατήρες εξερράγησαν στον μόνιμο πάγο της Σιβηρίας - Επιστήμονες εξηγούν γιατί
Οι κρατήρες έχουν προκαλέσει αλλά και προβληματίσει τους επιστήμονες, οι οποίοι έχουν περάσει χρόνια προσπαθώντας να διαλευκάνουν τον τρόπο με τον οποίο εξερράγησαν
Πριν από μια δεκαετία, ένας μυστηριώδης κρατήρας εμφανίστηκε στη ρωσική Αρκτική, σχηματίζοντας μια τεράστια τρύπα πλάτους εκατοντάδων μέτρων, η οποία βυθίζεται σε μια σκοτεινή άβυσσο. Περιβαλλόταν από τεράστια κομμάτια χώματος και πάγου, απόδειξη των βίαιων δυνάμεων που τον δημιούργησαν.
Από το 2014, περισσότεροι από 20 τέτοιοι κρατήρες έχουν εκραγεί, σημαδεύοντας το απομακρυσμένο τοπίο των χερσονήσων Yamal και Gydan της βορειοδυτικής Σιβηρίας - ο πιο πρόσφατος από τους οποίους ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο.
Οι κρατήρες έχουν προκαλέσει αλλά και προβληματίσει τους επιστήμονες, οι οποίοι έχουν περάσει χρόνια προσπαθώντας να διαλευκάνουν τον τρόπο με τον οποίο εξερράγησαν. Μια σειρά από υποθέσεις έχουν προκύψει, συμπεριλαμβανομένων πιο τρελών θεωριών όπως η πτώση μετεωρίτη ή ακόμη και εξωγήινων.
Τώρα, μια ομάδα μηχανικών, φυσικών και επιστημόνων πληροφορικής λέει ότι βρήκε μια νέα εξήγηση. Τα ευρήματά τους, τα οποία παρουσιάζονται σε μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, υποδηλώνουν ότι πρόκειται για ένα μείγμα της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο και της ασυνήθιστης γεωλογίας της περιοχής.
Πολύπλοκη γεωλογία
Οι επιστήμονες είχαν ήδη συμφωνήσει σε γενικές γραμμές ότι οι κρατήρες σχηματίζονται όταν τα αέρια που είναι παγιδευμένα κάτω από την τούνδρα - συμπεριλαμβανομένου του μεθανίου που θερμαίνει τον πλανήτη - συσσωρεύονται υπόγεια, προκαλώντας την εμφάνιση ενός λόφου στην επιφάνεια. Όταν η πίεση από κάτω ξεπερνά την αντοχή του εδάφους από πάνω, ο λόφος εκρήγνυται, εκτοξεύοντας αέρια.
Αυτό που παραμένει προς συζήτηση είναι οι ειδικότεροι μηχανισμοί για το πώς δημιουργείται η πίεση και από πού ακριβώς προέρχεται το αέριο.
Η ομάδα πίσω από τη νέα έρευνα αποφάσισε να προσεγγίσει τα ερωτήματα σαν ντετέκτιβ, δήλωσε η Ana Morgado, συγγραφέας της μελέτης και χημικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Αρχικά εξέτασαν αν οι εκρήξεις μπορεί να είναι χημικές αντιδράσεις, αλλά αυτό αποκλείστηκε γρήγορα. «Δεν υπήρξε καμία αναφορά για κάτι που να σχετίζεται με χημική καύση», δήλωσε η Morgado.
Έπρεπε λοιπόν να είναι φυσική, είπε στο CNN, «όπως το φούσκωμα ενός ελαστικού».
Αυτό που βρήκαν οι ερευνητές περιστρέφεται γύρω από την πολύπλοκη γεωλογία αυτού του συγκεκριμένου κομματιού της Σιβηρίας.
Έχει ως εξής: κάτω από το έδαφος υπάρχει παχύς μόνιμος παγετός - ένα μείγμα χώματος, βράχων και ιζημάτων που συγκρατούνται από πάγο. Κάτω από αυτό βρίσκεται ένα στρώμα από «υδρίτες μεθανίου», μια στερεή μορφή μεθανίου.
Ανάμεσα στα δύο αυτά στρώματα υπάρχουν ασυνήθιστοι θύλακες, πάχους περίπου 3 μέτρων, αλμυρού, μη παγωμένου νερού που ονομάζονται «cryopegs».
Καθώς η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε θερμότερες θερμοκρασίες, το ανώτερο στρώμα του εδάφους λιώνει, με αποτέλεσμα το νερό να διαρρέει μέσα από το μόνιμο πάγο και να εισχωρεί στα cryopeg, διεισδύοντας σε αυτό το αλμυρό στρώμα, σύμφωνα με την έρευνα.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει αρκετός χώρος για το επιπλέον νερό, οπότε το cryopeg διογκώνεται, η πίεση αυξάνεται και το έδαφος σπάει, προκαλώντας ρωγμές στην επιφάνεια. Αυτές οι ρωγμές προκαλούν με τη σειρά τους ταχεία πτώση της πίεσης στα βάθη, καταστρέφοντας τους υδρίτες μεθανίου και προκαλώντας αυτήν την εκρηκτική απελευθέρωση αερίου.
Αυτός ο σύνθετος «χορός» μεταξύ του λιώσιμου του μόνιμου πάγου και του μεθανίου μπορεί να διαρκέσει δεκαετίες πριν από την έκρηξη, σύμφωνα με τη μελέτη.
Η διαδικασία «είναι πολύ συγκεκριμένη για την περιοχή», δήλωσε η Morgado, οπότε ενώ πιστεύει ότι έχουν λύσει το γρίφο σε αυτό το τμήμα της Αρκτικής, αν παρόμοιοι εκρηκτικοί κρατήρες εμφανιστούν σε μέρη με διαφορετική γεωλογία, «μπορεί να υπάρχει άλλο ένα μυστήριο προς επίλυση».
Άλλοι επιστήμονες δεν είναι τόσο σίγουροι ότι ο γρίφος έχει λυθεί.
Μια άλλη ματιά
Ο Evgeny Chuvilin, επικεφαλής ερευνητής στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας Skolkovo στη Μόσχα, ο οποίος έχει περάσει χρόνια μελετώντας τους κρατήρες από κοντά, δήλωσε ότι η ιδέα της μελέτης είναι «νέα», αλλά αναιρεί την ιδέα ότι ταιριάζει με τη γεωλογία της περιοχής.
Το μόνιμα παγωμένο έδαφος στη βορειοδυτική Σιβηρία είναι ασυνήθιστο για τις πολύ υψηλές ποσότητες τόσο πάγου όσο και μεθανίου, δήλωσε στο CNN. Θα ήταν δύσκολο για το νερό από το ανώτερο στρώμα του εδάφους να διεισδύσει μέσα από αυτό το παχύ, πυκνό στρώμα πάγου για να φτάσει στα cryopegs βαθιά κάτω από το έδαφος.
Τα ευρήματα είναι «ακόμη πολύ γενικά» και δεν λαμβάνουν υπόψη τους την πολυπλοκότητα της περιοχής, δήλωσε στο CNN.
Η δική του έρευνα επικεντρώνεται στο μεθάνιο που συσσωρεύεται σε κοιλότητες στα ανώτερα επίπεδα του μόνιμου πάγου, πριν η πίεση φτάσει τόσο ψηλά ώστε να εκραγεί.
Υπάρχουν ακόμη περισσότερα που πρέπει να γίνουν για να βοηθήσουν στην επίλυση των μυστηρίων του πώς ακριβώς εξελίσσεται αυτή η διαδικασία, είπε.
Την επιφυλακτικότητά του επαναλαμβάνει η Lauren Schurmeier, γεωφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης. Είπε ότι ενώ η έρευνα έχει νόημα θεωρητικά, εξακολουθούν να υπάρχουν «πολλές πιθανές πηγές αερίου για αυτούς τους κρατήρες».
Η Morgado δήλωσε ότι είναι σίγουρη για τη θεωρία, αλλά «μπορεί πάντα να εμπλουτιστεί λαμβάνοντας υπόψη πρόσθετους παράγοντες», πρόσθεσε.
Αυτό στο οποίο οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν, ωστόσο, είναι ότι η κλιματική αλλαγή παίζει ρόλο και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση αυτών των εκρηκτικών κρατήρων στο μέλλον.
Η κλιματική αλλαγή και οι κρατήρες
Η υπερθέρμανση του πλανήτη «επηρεάζει την αντοχή του παγωμένου βράχου που βρίσκεται πάνω από τον υπόγειο πάγο με κοιλότητες κορεσμένες με αέριο», δήλωσε ο Chuvilin, καθιστώντας ευκολότερη την έκρηξη του αερίου από κάτω. Καθώς η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται, πρόσθεσε, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη υποβάθμιση του μόνιμου πάγου, ισχυρές εκρήξεις αερίου και νέους κρατήρες.
Η Schurmeier προχωράει ακόμη παραπέρα. «Η κλιματική αλλαγή είναι πιθανότατα ένας πρωταρχικός παράγοντας», είπε. Πολλοί από τους κρατήρες εμφανίστηκαν μετά από ασυνήθιστα θερμά καλοκαίρια και θα πρέπει να περιμένουμε περισσότερους από αυτούς καθώς η Αρκτική θερμαίνεται, πρόσθεσε.
Οι κρατήρες όχι μόνο επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, αλλά και συμβάλλουν σε αυτήν. Κάθε έκρηξη εκτοξεύει μεθάνιο που προηγουμένως ήταν «εγκλωβισμένο», βαθιά μέσα στη γη, ένα αέριο έως και 80 φορές πιο αποτελεσματικό στην παγίδευση θερμότητας στην ατμόσφαιρα από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα, βραχυπρόθεσμα.
Αν και το μεθάνιο που παράγεται από κάθε μεμονωμένο κρατήρα δεν είναι εξαιρετικά σημαντικό όσον αφορά την επίδρασή του στην υπερθέρμανση του πλανήτη, η Schurmeier δήλωσε ότι «είναι ένα τρομακτικό σημάδι ότι η Αρκτική αλλάζει».
Ο άνθρωπος αποσταθεροποιεί τη Γη
Οι επιστήμονες θα συνεχίσουν να διερευνούν αυτά τα εκρηκτικά φαινόμενα, όχι μόνο επειδή η καλύτερη κατανόησή τους θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόβλεψη του πού είναι πιθανό να εμφανιστούν στη συνέχεια. Τα περισσότερα συμβαίνουν σε απομακρυσμένες περιοχές, αλλά υπάρχουν φόβοι ότι θα μπορούσαν να επηρεάσουν κατοικημένες περιοχές ή επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή.
Οι ειδικοί παρακολουθούν ήδη ορισμένα από τους πολλούς λόφους της περιοχής, δήλωσε ο Vasily Bogoyavlensky, του Ινστιτούτου Έρευνας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, ο οποίος έχει μελετήσει τους κρατήρες. «Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να πούμε ότι ας πούμε αύριο θα γίνει μια νέα έκρηξη εδώ», δήλωσε στο CNN, αλλά τους επιτρέπει να παρακολουθούν τις πιο κρίσιμες περιοχές.
Για την Morgado, αυτοί οι κρατήρες αποτελούν απόδειξη ότι ο άνθρωπος αλλάζει το κλίμα και αποσταθεροποιεί τη Γη με νέους τρόπους. «Και είναι πολύ γρήγορο», πρόσθεσε, «δεν είναι πια χιλιετίες - συμβαίνει σε μόλις μερικές δεκαετίες».
Πηγή: CNN
