Ανάλυση Guardian: Το φαινόμενο του ντόμινο - Πώς η 7η Οκτωβρίου της Χαμάς οδήγησε στην πτώση Άσαντ
Δεν ήταν τυχαίο ότι η συριακή ομάδα Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ξεκίνησε την ώθησή της για την πόλη του Χαλεπίου την ίδια μέρα που το Ισραήλ και η Χεζμπολάχ συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός για τον τερματισμό των μαχών στον Λίβανο.
Το φαινόμενο ντόμινο που ξεκίνησε από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 εξακολουθεί να κυματίζει στη Μέση Ανατολή, με αποτέλεσμα τη θεαματική πτώση του προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ.
Κατέρρευσε ο «άξονας αντίστασης»
Μια χώρα που υπέφερε από ένα καθεστώς Μπάαθ για 60 χρόνια, καθώς και 14 χρόνια εμφυλίου πολέμου, πανηγυρίζει καθώς χιλιάδες εξαφανισμένοι ξεχύνονται από τις διαβόητες φυλακές του Άσαντ. Το τι έρχεται στη συνέχεια στη Συρία, η οποία πρέπει ακόμη να αντιμετωπίσει βαθιά εσωτερικά και σεχταριστικά προβλήματα, είναι αβέβαιο. Στο Ιράν, ωστόσο, η εικόνα είναι πιο ξεκάθαρη: ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ δεν μπορεί πλέον να αρνηθεί ότι ο πολιτικός και στρατιωτικός «άξονας αντίστασης» της Τεχεράνης έχει καταρρεύσει.
Η Χεζμπολάχ, το σιιτικό λιβανέζικο κίνημα που εδώ και πολύ καιρό υποστηρίζεται από το Ιράν στον κοινό τους αγώνα εναντίον του Ισραήλ, δεν υπολόγισε σωστά την βοήθεια της Χαμάς στον πόλεμο στη Γάζα ανοίγοντας ένα μέτωπο στην οριοθετημένη από τον ΟΗΕ γαλάζια γραμμή που χωρίζει τους Λιβανέζους από τους Ισραηλινούς γείτονές τους.
Μετά από σχεδόν έναν χρόνο διασυνοριακών επιθέσεων που εκτόπισαν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από τα σπίτια τους, το Ισραήλ ενίσχυσε την εκστρατεία του τον Σεπτέμβριο. Κατάφερε να εξαλείψει μεγάλο μέρος της δομής διοίκησης της Χεζμπολάχ στις αεροπορικές επιδρομές, συμπεριλαμβανομένου του επί μακρόν γενικού γραμματέα της, Χασάν Νασράλα, και οδήγησε τους μαχητές της ομάδας μακριά από τη ζώνη οριοθέτησης σε μια χερσαία επίθεση.
Δύο μήνες αργότερα, η Τεχεράνη είπε στη Χεζμπολάχ ότι δεν είχε την πολυτέλεια για περισσότερες απώλειες, με την ομάδα να σύρεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, συμφωνώντας σε μια εκεχειρία με όρους ευνοϊκούς για το Ισραήλ .
Το Ιράν χρειαζόταν εδώ και καιρό τη Χεζμπολάχ στη γειτονική Συρία, όπου η ομάδα του Λιβάνου, μαζί με τις ρωσικές δυνάμεις, συνέβαλαν καθοριστικά στην επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ όταν βρισκόταν στο χείλος της πτώσης το 2015. Αλλά εξαιτίας των πολέμων σε Ισραήλ και Ουκρανία, καμία από τις δύο πλευρές δεν ήταν πρόθυμη ή δεν μπόρεσε να βοηθήσει τη Δαμασκό αυτή τη φορά.
Πώς άδραξε την ευκαιρία ο Συριακός Εθνικός Στρατός
Το ισλαμιστικό HTS, μαζί με μια ομπρέλα πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από την Τουρκία, γνωστές ως Συριακός Εθνικός Στρατός, ένιωσαν μια στιγμή ευκαιρίας, παίζοντας ότι οι σύμμαχοι του Άσαντ ήταν αποδυναμωμένοι και αποδιοργανωμένοι. Προχώρησαν στο Χαλέπι, σύμφωνα με πληροφορίες για να ανακόψουν μια προγραμματισμένη επίθεση του καθεστώτος στα προπύργια τους στη βορειοδυτική Συρία, και διαπίστωσαν ότι ο διεφθαρμένος και αποθαρρυμένος στρατός της Δαμασκού πρόβαλε μικρή αντίσταση.
Μετά από 14 χρόνια αιματοχυσίας που πυροδότησε τη χειρότερη προσφυγική κρίση από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, δημιούργησε το Ισλαμικό Κράτος και άναψε τις φλόγες της λαϊκιστικής πολιτικής σε όλο τον κόσμο, σκηνές από τη Συρία αυτό το Σαββατοκύριακο μοιάζουν και πάλι με τις ελπιδοφόρες πρώτες μέρες των διαδηλώσεων της Αραβικής Άνοιξης.
Πώς διαμορφώνεται η επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή
Υπάρχουν σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις για την περιοχή και τον υπόλοιπο κόσμο. Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στις φυλακές του καθεστώτος, που τώρα είναι εκτεθειμένα στο φως της δημοσιότητας, θα απαιτήσουν σθεναρές και διεθνώς συντονισμένες προσπάθειες για να προσαχθούν στη δικαιοσύνη ο Άσαντ και οι πέριξ αυτού.
Η πτώση του Άσαντ ουσιαστικά κόβει τη διαδρομή όπλων, υλικού και προσωπικού από την Τεχεράνη προς τη Χεζμπολάχ, ιδιαίτερα εάν οι συριακές κουρδικές δυνάμεις, οι οποίες έχουν επεκτείνει τον έλεγχό τους στα σύνορα της ερήμου μεταξύ Συρίας και Ιράκ, παραμείνουν στη θέση τους με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Η Χεζμπολάχ, που είναι ήδη απομονωμένη, θα αποδυναμωθεί περαιτέρω, καθιστώντας την πιο ευάλωτη στην ισραηλινή επίθεση ή διείσδυση.
Το Ιράν θα αναγκαστεί να διπλασιάσει το δίκτυο πληρεξουσίων του στο Ιράκ και τους δεσμούς του με την πολιτοφυλακή Χούθι στην Υεμένη, αλλά είναι πολύ σημαντικό να μην έχει πλέον άμεση παρουσία ή επιρροή στα σύνορα του Ισραήλ. Μπορεί να επικεντρωθεί στο πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ –ο οποίος ενορχήστρωσε μια πολιτική «μέγιστης πίεσης» προς την Τεχεράνη κατά την πρώτη του θητεία– σημαίνει ότι ο Χαμενεΐ θα πρέπει να προχωρήσει με προσοχή.
Βραχυπρόθεσμα, το Ισραήλ θα πρέπει να είναι ευχαριστημένο με τα γεγονότα στη Συρία, όπως συμβαίνει με τις νίκες επί άλλων στοιχείων του άξονα της αντίστασης – τον αποδεκατισμό της Χεζμπολάχ και την σχεδόν εξάλειψη της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας – αν και συνοδεύεται από νέες προκλήσεις.
Όλα στο «τραπέζι»
Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) εισήλθαν στο ελεγχόμενο από τη Συρία τμήμα των Υψιπέδων του Γκολάν το Σάββατο για πρώτη φορά από το 1974 για να βοηθήσουν στην απόκρουση επίθεσης δυνάμεων ανταρτών σε φυλάκιο του ΟΗΕ κοντά στο χωριό των Δρούζων Khader, μερικές εκατοντάδες μέτρα από το Ισραήλ. - κατεχόμενο έδαφος. Την Κυριακή, ο Ισραηλινός Στρατός δήλωσε ότι δύο επιπλέον ταξιαρχίες αναπτύχθηκαν και στρατεύματα εστάλησαν στην ουδέτερη ζώνη για να κρατήσουν μακριά τις ομάδες ισλαμιστών ανταρτών και τις πιθανές ροές προσφύγων.
Το Ισραήλ ανησυχεί επίσης για το πού θα καταλήξουν ο βαρύς οπλισμός του συριακού καθεστώτος και τα πιθανά αποθέματα χημικών όπλων, καθώς και οι πιθανές ανανεωμένες προσπάθειες του Ιράν για λαθρεμπόριο όπλων και υλικού στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη μέσω της Ιορδανίας.
Σε αυτό το σημείο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον ηγέτη του HTS, Abu Mohammed al-Jolani, να κάθεται για να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Συρίας και του Ισραήλ που θα διευθετήσει τελικά τη μοίρα των Υψωμάτων του Γκολάν. Όμως, όπως απέδειξαν οι τελευταίοι 14 μήνες, τίποτα στη Μέση Ανατολή δεν είναι πλέον εκτός τραπεζιού.