Συρία: Η Ευρώπη «παγώνει» τις αιτήσεις ασύλου μετά την πτώση του Άσαντ

«Wir schaffen das!» ή «Μπορούμε να το κάνουμε!» είπε η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ πριν από εννέα χρόνια, όταν διακήρυξε ότι η Γερμανία και η Ευρώπη είχαν την ικανότητα να χορηγήσουν άσυλο σε άτομα που αναζητούν καταφύγιο. Τότε, τα λόγια της πρόσφεραν ελπίδα σε εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας που διαρκεί εδώ και 13 χρόνια, αναζητώντας καταφύγιο στην Ευρώπη.

Αλλά σήμερα, η πολιτική «ανοιχτών θυρών» της Μέρκελ για τους αιτούντες άσυλο, ειδικά για τους ανθρώπους από τη Συρία, έχει αλλάξει στην Ευρώπη. Λίγες μέρες μετά την πτώση του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, χώρες σε όλη την ήπειρο –συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Αυστρίας, του Βελγίου, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Σουηδίας, της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου– έχουν ανακοινώσει όλες σχέδια για παύση των αιτήσεων ασύλου για Σύρους που ζητούν άσυλο. Αυτό περιλαμβάνει τόσο νέες αιτήσεις όσο και εκείνες που βρίσκονται ακόμη υπό επεξεργασία.

Τη Δευτέρα, ο Φίλιπο Γκράντι, επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), ζήτησε «υπομονή και επαγρύπνηση». Σε δήλωσή του, ανέφερε ότι ο οργανισμός «ελπίζει ότι οι εξελίξεις στο έδαφος θα εξελιχθούν με θετικό τρόπο, επιτρέποντας επιτέλους να πραγματοποιηθούν εθελοντικές, ασφαλείς και βιώσιμες επιστροφές – με τους πρόσφυγες να μπορούν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις». Ποια είναι λοιπόν η λογική πίσω από τις ευρωπαϊκές χώρες που παγώνουν τις αιτήσεις ασύλου από τη Συρία;

Πόσοι Σύροι έχουν ζητήσει άσυλο στην Ευρώπη;

Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τουλάχιστον 7,4 εκατομμύρια Σύροι παραμένουν εσωτερικά εκτοπισμένοι, με περίπου 4,9 εκατομμύρια να αναζητούν καταφύγιο σε γειτονικές χώρες. Επιπλέον 1,3 εκατομμύρια έχουν επανεγκατασταθεί αλλού, κυρίως στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με μια ενδιάμεση ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε από τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (EUAA) τον Σεπτέμβριο, από τις συνολικά 513.000 αιτήσεις ασύλου που ελήφθησαν από χώρες της ΕΕ το 2024, «Οι Σύροι συνέχισαν να υποβάλλουν μακράν τις περισσότερες αιτήσεις το πρώτο εξάμηνο του έτους». Τα αιτήματά τους για άσυλο αντιπροσωπεύουν το 14 % του συνολικού αριθμού των αιτήσεων –αύξηση επτά ποσοστιαίων μονάδων σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2023.

Η έκθεση EUAA τόνισε επίσης ότι περίπου 101.000 αιτήσεις ασύλου από τη Συρία εξακολουθούν να εκκρεμούν στις χώρες της ΕΕ. Εν τω μεταξύ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών της χώρας, περισσότεροι από 27.000 άνθρωποι από τη Συρία έχουν ζητήσει άσυλο από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, με το 90% των αιτημάτων να έχει εγκριθεί. Ωστόσο, 6.502 αιτήσεις ασύλου από τη Συρία εξακολουθούν να εκκρεμούν έως τον Σεπτέμβριο του 2024.

Τι σημαίνει «παύση» αιτήσεων ασύλου;

Μετά την πτώση του Άσαντ, ορισμένες χώρες της ΕΕ έχουν ανακοινώσει μια «παύση» στη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου, ενώ αντιμετωπίζουν την κατάσταση στη Συρία, λένε. Οι ηγέτες του μπλοκ θα συναντηθούν αργότερα αυτόν τον μήνα για να συζητήσουν μια κοινή απάντηση στο φλέγον θέμα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο αποχώρησε από την ΕΕ μετά το δημοψήφισμα για το Brexit του 2016, η υπουργός Εσωτερικών Ιβέτ Κούπερ σημείωσε ότι η κατάσταση στη Συρία αλλάζει πολύ γρήγορα. «Και αυτός είναι ο λόγος που, όπως η Γερμανία, όπως η Γαλλία και άλλες χώρες, έχουμε σταματήσει τις αποφάσεις ασύλου για υποθέσεις από τη Συρία, ενώ το Υπουργείο Εσωτερικών εξετάζει και παρακολουθεί την τρέχουσα κατάσταση», είπε.

Ο Μπραμ Φρόους, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Mixed Migration Centre, με έδρα τη Γενεύη, είπε στο Al Jazeera ότι η παύση των αιτήσεων ασύλου «βασικά σημαίνει ότι οι Σύροι που βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία ασύλου και περιμένουν μια απόφαση θα βρίσκονται στο κενό για πολύ περισσότερο».

«Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις ασύλου σε πολλές [ευρωπαϊκές] χώρες, αυτό προσθέτει στην αβεβαιότητα για πολλούς. Σημαίνει επίσης ότι όσοι φτάνουν από εδώ και στο εξής, αν και είναι ακόμα δυνατό να υποβάλουν αίτημα ασύλου, θα πρέπει να περιμένουν πολύ για μια απόφαση», πρόσθεσε.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει καμία αλλαγή στο καθεστώς για όσους έχουν ήδη λάβει άσυλο σε ευρωπαϊκές χώρες.

Ποιες χώρες της ΕΕ τι κάνουν;

Επί του παρόντος, στη Γερμανία, η οποία έχει δεχθεί περισσότερους από ένα εκατομμύριο Σύρους πρόσφυγες, το «πάγωμα» της επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου για τους Σύρους θα επηρεάσει 47.770 αιτήσεις που βρίσκονται ήδη στο σύστημα. Η χώρα δεν έχει ανακοινώσει σχέδια για έναρξη απελάσεων Σύριων.

Τη Δευτέρα, αφότου το Ομοσπονδιακό Γραφείο Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF) της Γερμανίας ανακοίνωσε την απόφαση για παύση της διαδικασίας, ο ηγέτης του συντηρητικού κόμματος της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης της Βαυαρίας, Μάρκους Σόντερ, δήλωσε ότι ήταν «η σωστή απόφαση».

Αυστρία

Στην Αυστρία, ο υπουργός Εσωτερικών Γκέρχαρντ Κάρνερ είπε ότι τα προγράμματα βίζας οικογενειακής επανένωσης για τους Σύρους –τόσο οι νέες αιτήσεις όσο και αυτές που βρίσκονται ακόμη υπό επεξεργασία– θα σταματήσουν επίσης.

Η Αυστρία ανακοίνωσε επίσης σχέδια απέλασης Σύρων μεταναστών. «Έχω δώσει οδηγίες στο υπουργείο να προετοιμάσει ένα πρόγραμμα τακτοποιημένης επιστροφής και απέλασης στη Συρία», είπε ο Κάρνερ στα αυστριακά μέσα ενημέρωσης, αν και δεν διευκρίνισε ποια άτομα, ακριβώς, θα σταλούν πίσω. Περίπου 100.000 Σύροι ζουν στην Αυστρία, σύμφωνα με στοιχεία της αυστριακής κυβέρνησης.

Δανία

Η Δανία, η οποία έχει δηλώσει ότι θεωρεί τη Συρία «ασφαλή» από το 2019, αναζητά τρόπους για να αποτρέψει τους Σύρους αιτούντες άσυλο εδώ και αρκετό καιρό. Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, ανέφερε επίσης ότι αναστέλλει 69 υποθέσεις ασύλου που εξετάζονται επί του παρόντος. Πρόσθεσε ότι τώρα σχεδιάζει επίσης να ξεκινήσει την απέλαση Σύρων, ανεξάρτητα από το αν έχουν λάβει άσυλο ή όχι.

Νορβηγία, Ιταλία και Βέλγιο

Η Νορβηγία, η Ιταλία και το Βέλγιο έχουν επίσης ανακοινώσει ότι θα αναστείλουν νέες αιτήσεις και θα παύσουν τις υπάρχουσες αιτήσεις που βρίσκονται ακόμη υπό επεξεργασία. Οι συνθήκες λένε, έχουν αλλάξει μαζικά με την πτώση του αλ Άσαντ. Το καθεστώς του ήταν ο κύριος λόγος για την παροχή προστασίας στους Σύρους που είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους.

«Έχουμε δει εορτασμούς από Σύρους στο εξωτερικό, πολλοί εκφράζουν την πρόθεσή τους να επιστρέψουν, και στην πραγματικότητα είδαμε κάποιες μικρής κλίμακας κινήσεις επιστροφής από τον γειτονικό Λίβανο και την Τουρκία. Υπό αυτή την έννοια, είναι κατανοητό ότι οι χώρες επαναξιολογούν την κατάσταση», είπε ο Φράους.

Ωστόσο, οι αποφάσεις που λαμβάνονται για την αναστολή των αιτήσεων ασύλου είναι «πρόωρες», είπε. «Είναι πολύ νωρίς για να δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση… είναι ντροπιαστικός ο τρόπος με τον οποίο τα ευρωπαϊκά κράτη ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να αναστέλλουν την επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου ή ακόμη και να ξεκινήσουν συζητήσεις για επιστροφές όσων έχουν ήδη λάβει προστασία», πρόσθεσε.

Είπε ότι οι αποφάσεις δείχνουν την αποφασιστικότητα των ευρωπαϊκών χωρών να επιστρέψουν τους Σύρους πρόσφυγες στη Συρία. «Δείχνει κάποια υποκρισία», είπε. «Μόλις πριν από μέρες, ορισμένα κράτη θεώρησαν ότι θα ήταν σωστό να επιστρέψουν οι άνθρωποι στη Συρία όσο το καθεστώς του Άσαντ ήταν ακόμα στην εξουσία. Και τώρα που έφυγε, πιστεύουν επίσης ότι είναι εντάξει να επιστρέψουν ανθρώπους, κάτι που φαίνεται να δείχνει ότι ανεξάρτητα από τις συνθήκες, ο στόχος είναι οι επιστροφές»

Θεωρεί λοιπόν η Ευρώπη τη Συρία «ασφαλή»;

Όσον αφορά τη διεκδίκηση ασύλου, η EUAA καθορίζει ότι οι χώρες είναι ασφαλείς εάν δεν δημιουργούν «ανάγκες προστασίας για τους ανθρώπους τους» ή είναι χώρες στις οποίες «οι αιτούντες άσυλο προστατεύονται και δεν διατρέχουν κίνδυνο». Ωστόσο, η ΕΕ υποστηρίζει επί του παρόντος ότι η Συρία δεν είναι ασφαλής για την επιστροφή των ανθρώπων.

«Προς το παρόν, υποστηρίζουμε, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για ασφαλείς, εθελοντικές, αξιοπρεπείς επιστροφές στη Συρία», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες. Ο εκπρόσωπος πρόσθεσε, ωστόσο, ότι «οι περισσότεροι Σύροι στη διασπορά ονειρεύονται να επιστρέψουν στη χώρα τους» και το αν θα επιστρέψουν ή όχι θα πρέπει να είναι απόφαση κάθε οικογένειας και ατόμου.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Λάμι είπε ότι πολλά εξαρτώνται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και ότι η επιστροφή ανθρώπων στη Συρία θα μπορούσε επίσης «να γίνει γρήγορα μια ροή πίσω και ενδεχομένως να αυξήσει τους αριθμούς που χρησιμοποιούν επικίνδυνες οδούς παράνομης μετανάστευσης προς την ηπειρωτική Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο». .

«Σε αυτή την περίοδο αναταράξεων και αλλαγών, οι χώρες θα πρέπει να αποφεύγουν να βυθίζουν τους Σύρους πρόσφυγες και τους ανθρώπους που ζητούν άσυλο σε καταστάσεις περαιτέρω αβεβαιότητας και επισφάλειας», δήλωσε στο Al Jazeera η Ιβ Γκέντι, διευθύντρια στη Διεθνή Αμνηστία για την Ευρώπη.

«Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τα πρότυπα για την προστασία των προσφύγων, τα αιτήματα ασύλου πρέπει να διεκπεραιώνονται έγκαιρα και αποτελεσματικά», είπε. «Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει επίσης να συνεχίσουν να εξετάζουν τις ατομικές συνθήκες κάθε αιτούντος άσυλο κατά περίπτωση. Πρέπει να ανακαλέσουν αμέσως τις αποφάσεις να αναστείλουν τις αιτήσεις ασύλου των Σύριων και να απορρίψουν εκκλήσεις για επιστροφή Σύρων ή περιορισμό της οικογενειακής επανένωσης».

Τι πιστεύουν οι Σύροι πρόσφυγες ότι θα πρέπει να κάνει η Ευρώπη;

Ο Aχμάντ Χέλμι, ο οποίος κατάγεται από τη Δαμασκό και επί του παρόντος κατοικεί στην Ολλανδία, είπε στο Al Jazeera ότι ήταν απογοητευμένος από την απόφαση ορισμένων χωρών της ΕΕ να αναστείλουν τις αιτήσεις ασύλου.

Η πρώτη τους αντίδραση θα έπρεπε να ήταν: «Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε μια δημοκρατική μετάβαση στη Συρία και να εδραιώσουμε την ειρήνη στη χώρα;» αντί να ανακοινώσουν τη διακοπή των αιτήσεων ασύλου», είπε ο Χέλμι, ο οποίος έχει λάβει άσυλο στην Ολλανδία. Έγινε ένα από τα πολλά θύματα της «αναγκαστικής εξαφάνισης» στη Συρία και τώρα διευθύνει την Ta'afi, μια πρωτοβουλία για την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων της εξαναγκαστικής εξαφάνισης στη Συρία.

«Βλέπουμε κάποια υποκρισία, ξέρετε, γιατί η Ευρώπη και ολόκληρη η Δύση τις τελευταίες δεκαετίες δίνουν διαλέξεις στον υπόλοιπο κόσμο για τη δημοκρατία, την ευημερία και το κράτος δικαίου», είπε. «Και τώρα όταν καταρρίψαμε ένα καθεστώς στη χώρα μας. Είχαμε αρκετούς υποστηρικτές και αρκετούς συνεργάτες από όλο τον κόσμο, φυσικά. Η Ευρώπη σκέφτεται μόνο να σταματήσει τη μετανάστευση και το άσυλο αντί να αναζητήσει τη δημοκρατία».

«Θέλω η διεθνής κοινότητα να επικεντρωθεί επί του παρόντος στην ύπαρξη απρόβλεπτων για την υποστήριξη της Συρίας με βάση μια πραγματική και ουσιαστική διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης», είπε ο Χέλμι. «Χωρίς μια μεταβατική διαδικασία δικαιοσύνης, η ειρήνη δεν θα είναι βιώσιμη».