Τζίμι Κάρτερ: Από την καλλιέργεια φιστικιών στον Λευκό Οίκο - Το γεγονός που σημάδεψε τη θητεία του

Ο Τζίμι Κάρτερ, ο Αμερικανός πρόεδρος που ανέλαβε να βγάλει τις ΗΠΑ από τη δίνη του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, πέθανε την Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2024, σε ηλικία εκατό ετών. Έπασχε από καρκίνο στον εγκέφαλο και τα τελευταία δύο χρόνια λάμβανε μόνο παρηγορητική θεραπεία κατ’ οίκον.

Η είδηση του θανάτου του πρώην προέδρου των ΗΠΑ και νομπελίστα ειρήνης, στην Πλέινς, τη γενέτειρά του στην πολιτεία Τζόρτζια στον αμερικανικό Νότο, προκάλεσε βροχή μηνυμάτων που του αποτίνουν φόρο τιμής, όχι μόνο από Αμερικανούς πολιτικούς και ιδίως τους διαδόχους του στον Λευκό Οίκο, αλλά κι απ’ όλο τον κόσμο. Ο απερχόμενος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κήρυξε ημέρα εθνικού πένθους την Πέμπτη 9η Ιανουαρίου 2025 τιμώντας τον Τζίμι Κάρτερ που ανήκε στην ίδια παράταξη, το Δημοκρατικό Κόμμα. Παράλληλα, πολλοί ξένοι ηγέτες εξήραν τον εκλιπόντα, ιδίως για τους αγώνες του για την ειρήνη και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που συνεχίστηκαν για δεκαετίες μετά τη μοναδική θητεία του στον Λευκό Οίκο (1977-1981).

Ο Τζίμι Κάρτερ, ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2002, «πέθανε γαλήνια την Κυριακή 29η Δεκεμβρίου στο σπίτι στην Πλέινς, στην Τζόρτζια, με την οικογένειά του δίπλα του», ανέφερε το Carter Center, ίδρυμα που δημιούργησε, σε ανακοίνωσή του. «Ο πατέρας μου ήταν ήρωας, όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους όσοι πιστεύουν στην ειρήνη, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ανιδιοτελή αγάπη», σημείωσε ο γιος του Τσιπ Κάρτερ, σύμφωνα με το Κέντρο Κάρτερ.

Όλοι ανεξαιρέτως οι εν ζωή πολιτικοί που τον διαδέχθηκαν στον Λευκό Οίκο υποκλίθηκαν στον ασυνήθιστο πρώην αρχηγό του αμερικανικού κράτους, που τίποτε δεν έδειχνε πως προοριζόταν να γίνει πρόεδρος. Ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, 82 ετών, ανέφερε σε διάγγελμά του προς τους Αμερικανούς ότι ο άλλοτε διάδοχός του ήταν κάποιος που η ζωή του μετριέται «από αυτά που έκανε, όχι από αυτά που είπε». Η επίσημη κηδεία θα γίνει στην ομοσπονδιακή πρωτεύουσα Ουάσιγκτον, πρόσθεσε χωρίς να διευκρινίσει πότε ο κ. Μπάιντεν, αναφερόμενος στον αρχιτέκτονα των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ, που κατέληξαν στην πρώτη συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και αραβική χώρα —την Αίγυπτο—, αλλά είδε την κληρονομιά του να αμαυρώνεται από την κρίση των ομήρων στο Ιράν.

Ο Ρεπουμπλικάνος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος θα επιστρέψει στον Λευκό Οίκο την 20ή Ιανουαρίου, εξέφρασε τον «μεγάλο σεβασμό του» για τον Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος «εργάστηκε σκληρά» για να κάνει «καλύτερη τη ζωή όλων των Αμερικανών». Ήταν «αξιοσημείωτος άνθρωπος», σύμφωνα με τον Μπαράκ Ομπάμα, τον πρώτο μαύρο που εξελέγη στο Λευκό Οίκο, ο οποίος υπογράμμισε την «αξιοπρέπεια» που τον διέκρινε. «Εργάστηκε ακούραστα για έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο» όλη του τη ζωή, πλειοδότησε ο Μπιλ Κλίντον, άλλος Δημοκρατικός διάδοχός του. Όσα κατάφερε «θα εμπνέουν γενιές Αμερικανών», εξήρε ο Ρεπουμπλικάνος πρώην πρόεδρος Τζορτζ Ου. Μπους.

«Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των πιο ευάλωτων», σύμφωνα με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ήταν «αγωνιστής για τη δημοκρατία», «σπουδαίος μεσολαβητής» στη Μέση Ανατολή και πάλευε για «τα ανθρώπινα δικαιώματα» σύμφωνα με τον καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς.

Ο Τζίμι Κάρτερ είχε ανακοινώσει το 2015 πως είχε καρκίνο στον εγκέφαλο και τα τελευταία σχεδόν δυο χρόνια λάμβανε μόνο παρηγορητική θεραπεία κατ’ οίκον. Έπειτα από μακρά σειρά εισαγωγών σε νοσοκομεία, είχε εξηγήσει τον Φεβρουάριο του 2023 πως προτιμούσε να «περάσει τον χρόνο που του απέμενε» στο σπίτι του, περιστοιχισμένος από τους δικούς του ανθρώπους. Η σύζυγος και πιστή συνοδοιπόρος του Ρόζαλιν είχε πεθάνει, έχοντας τον πρώην πρόεδρο πλάι της την 19η Νοεμβρίου 2023, στα 96 της χρόνια. Με πρόσωπο αποστεωμένο, ο άλλοτε ένοικος ήταν παρών, έκανε μια από τις ελάχιστες δημόσιες εμφανίσεις του τα τελευταία χρόνια.

Αμερικανοί και ξένοι πολιτικοί εξήραν τον πρώην πρόεδρο, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως στρατιωτικός και στη συνέχεια ήταν ιδιοκτήτης οικογενειακής επιχείρησης που παρήγαγε φιστίκια. Εξελέγη στον Λευκό Οίκο το 1976, ενώ ακόμη η Αμερική ήταν κλονισμένη από το σκάνδαλο του Γουότεργκεϊτ, που ανάγκασε στον προκάτοχό του Ρίτσαρντ Νίξον να παραιτηθεί. Αλλά δεν έμελλε να είναι πρόεδρος παρά μόνο για μια θητεία.

Ο αρχιτέκτονας των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ, που υπήρξαν πρελούδιο της υπογραφής συμφωνίας ειρήνης Ισραήλ-Αιγύπτου, ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ επικρίθηκε με σφοδρότητα για την κρίση των Αμερικανών ομήρων στο Ιράν.

Η ανακοίνωση, την 24η Απριλίου 1980, πως απέτυχε στρατιωτική επιχείρηση για την απελευθέρωσή τους πιθανόν σφράγισε την πολιτική του μοίρα, αφανίζοντας τις πιθανότητές του να επανεκλεγεί. Το 1982, αφού εγκατέλειψε τον Λευκό Οίκο, ίδρυσε το Κέντρο Κάρτερ για να προωθήσει την ανάπτυξη, την υγεία και την επίλυση συγκρούσεων σε διεθνές επίπεδο.

Ακούραστος ταξιδιώτης, πήγαινε παντού: στο Μεξικό, στο Περού, στη Νικαράγουα, ακόμη και στο Ανατολικό Τιμόρ — για αποστολές μεσολάβησης ή παρατήρησης εκλογικών διαδικασιών. Το 2002 έλαβε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τις «δεκαετίες άοκνων προσπαθειών ώστε να εξευρεθούν ειρηνικές λύσεις σε διεθνείς συρράξεις».

Με ενεργή δράση στη ΜΚΟ Habitat for Humanity, εργαζόταν ακόμη για φιλανθρωπικούς σκοπούς έχοντας πατήσει τα 90, έχοντας πάντα δίπλα του τη Ρόζαλιν, με την οποία είχαν γνωριστεί το 1945. Αλλά το 2019, ο πολύ πιστός χριστιανός άρχισε να δοκιμάζεται από σειρά προβλημάτων υγείας, που τον ανάγκασαν να νοσηλευτεί επανειλημμένα. Την ίδια χρονιά έγινε ο πρώτος αμερικανός πρώην πρόεδρος που έφθασε τα 95.

Σιγά-σιγά άρχισε να αποσύρεται από τη δημόσια ζωή, δεν ήταν για παράδειγμα παρών στην τελετή ορκωμοσίας του Τζο Μπάιντεν τον Ιανουάριο του 2021, παρότι οι πρώην πρόεδροι είθισται παραδοσιακά να παρευρίσκονται. Μερικούς μήνες αργότερα, πάντως, ο Τζίμι Κάρτερ υποδεχόταν τον πρόεδρο Μπάιντεν στην Πλέινς, όπου ζούσε αφότου εγκατέλειψε την Ουάσιγκτον.

Ο πρόεδρος του Παναμά Χοσέ Ραούλ Μουλίνο εξήρε τον εκλιπόντα για τον ρόλο του στις συμφωνίες του 1977 που είχαν αποτέλεσμα αργότερα η διώρυγα —που απείλησε να ανακτήσει πρόσφατα ο εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ— να περάσει σε παναμαϊκά χέρια, το 1999. Ενώ ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα εξήρε τον «εραστή της δημοκρατίας και υπερασπιστή της ειρήνης». Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεέσους, στάθηκε σε κάτι άλλο: ο Τζίμι Κάρτερ, τόνισε, «έσωσε αναρίθμητες ζωές» με τη δράση του για την εξάλειψη ασθενειών, ιδίως παραμελημένων τροπικών παθήσεων.

Σχετικές ειδήσεις

• Ηγέτες κρατών για τον θάνατο του Τζίμι Κάρτερ
• Τραμπ για Τζίμι Κάρτερ: Όλοι οι Αμερικανοί οφείλουν στον εκλιπόντα «ευγνωμοσύνη»
• Πέθανε ο Τζίμι Κάρτερ: Ποιος ήταν ο Αμερικανός πρώην πρόεδρος - Το Νόμπελ και η ανθρωπιστική δράση