Τα τρία αγκάθια στις σχέσεις Τουρκίας και Συρίας

Ο πόλεμος βρίσκεται ante portas; Η κατάσταση στην Συρία εδώ και μήνες έχει ξεφύγει εκτός ελέγχου, ωστόσο η διεθνής κοινότητα δείχνει απρόθυμη να επέμβει με τον τρόπο που το έκανε, ας πούμε, στην Λιβύη. Η κατάρριψη, όμως, του τουρκικού πολεμικού αεροσκάφους την περασμένη εβδομάδα βάζει έναν άλλον παράγοντα στο παιχνίδι. Και μπορεί η κυβέρνηση Ερντογάν να κάνει πολύ προσεκτικές κινήσεις μέχρι στιγμής, αλλά το σίγουρο είναι πως η αφορμή έχει δοθεί. Οποιοδήποτε άλλο θερμό επεισόδιο ίσως και να αποτελέσει την θρυαλλίδα που θα οδηγήσει σε μία σύρραξη. Εξ άλλου η Τουρκία γνωρίζει καλά πως η Συρία αυτήν την στιγμή είναι πιο ευάλωτη και πιο απομονωμένη από ποτέ. Και οι λόγοι που οι δύο χώρες βρίσκονται στα μαχαίρια έχουν μια ιστορία 73 ετών. Ίσως τώρα να έφτασε η ώρα για να λυθούν οι διαφορές τους.

1939: Η προσάρτηση της Αλεξανδρέττας

Ιστορικά η περιοχή της Αλεξανδρέττας και της Αντιόχειας κατοικούνταν κυρίως από αραβικούς πληθυσμούς. Ωστόσο εκεί ζούσαν και αρκετοί Τούρκοι, Αρμένιοι, Έλληνες ορθόδοξοι, Έλληνες καθολικοί, Μαρωνίτες, Κούρδοι και Εβραίοι. Όταν δημιουργήθηκε το τουρκικό κράτος, η περιοχή παρέμεινε κομμάτι της Συρίας, που τελούσε τότε υπό γαλλική κατοχή. Ωστόσο οι Τούρκοι ποτέ δεν επικύρωσαν τα σύνορα σ' εκείνο το σημείο και περίμεναν πότε θα τους δινόταν η ευκαιρία για την προσάρτησή της επαρχίας που ονόμαζαν Χατάι.

Όταν οι Σύροι κατάφεραν να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους από τους Γάλλους, η συγκεκριμένη περιοχή έγινε αυτόνομη και ο Κεμάλ Αταταούρκ, το 1937, απαίτησε να ενωθεί με την Τουρκία. Ένα χρόνο αργότερα έστειλε τον στρατό του να εκτοπίσει τον αραβικό πληθυσμό, κάτι που άλλαξε την αναλογία των εδρών στην τοπική βουλή. Το 1938 ιδρύθηκε η Δημοκρατία του Χατάι και ένα χρόνο αργότερα η κυβέρνησή της αποφάσισε να ενωθεί με την Τουρκία, αφού πρώτα διενήργησε δημοψήφισμα. Η Συρία ακόμη και σήμερα παρουσιάζει το Χατάι ως δική της επαρχία στους χάρτες. Δεν αναγνώρισε ποτέ την προσάρτηση της περιοχής από την Τουρκία.

Η υποστήριξη του PKK

To PKK του Αμπντουλάχ Οτσαλάν μάχεται για την ανεξαρτησία των Κούρδων και την δημιουργία ενός Κουρδικού κράτους στα νοτιοανατολικά σύνορα της Τουρκίας με το Ιράκ. Ωστόσο, για τους Τούρκους και όλον τον υπόλοιπο κόσμο παραμένει τυπικά μια τρομοκρατική οργάνωση.

Η Τουρκία, για πολλές δεκαετίες κατηγορούσε την Συρία ότι υπέθαλπε και υποστήριζε το PKK και τον αρχηγό της. Περίπου, δηλαδή, όπως οι ΗΠΑ θεωρούν ότι το Πακιστάν πρόσφερε στήριξη στην Αλ Κάιντα του Μπιν Λάντεν. Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, μάλιστα, δεν κρυβόταν όπως ο Μπιν Λάντεν, αλλά ζούσε κανονικά στην Δαμασκό. Κάποια στιγμή, η Τουρκία κατηγόρησε την Συρία ότι εκπαίδευε κιόλας Κούρδους αυτονομιστές στην χρήση όπλων. Και την απείλησε με εισβολή αν δεν σταματούσε με έμπρακτες αποδείξεις την στήριξή της στο PKK –δηλαδή απελαύνοντας τον Οτσαλάν. Το 1998 η Συρία το έπραξε, με την γνωστή σε εμάς ιστορία να ακολουθεί (ο Οτσαλάν συνελήφθη τελικά στην Κένυα, σε μια φάση που Έλληνες πράκτορες ετοιμάζονταν να τον φέρουν στη χώρα μας) και οι σχέσεις των δύο χωρών βελτιώθηκαν. Ωστόσο, υπήρχαν κι άλλα θέματα που έμεναν άλυτα και που σύντομα ξαναέφεραν εντάσεις...

Τα φράγματα στον Τίγρη και τον Ευφράτη

Το νερό είναι ένα υπερπολύτιμο αγαθό για την Μέση Ανατολή και η Τουρκία έχει κάνει το παν για να το... στερήσει από τους Νότιους γείτονές της. 22 φράγματα έχουν κατασκευαστεί από το 1992 στον Τίγρη και τον Ευφράτη, παρέχοντας νερό και ηλεκτρισμό στην Ανατολία, αλλά προκαλώντας την γκρίνια των Σύρων.

Ο εμφύλιος πόλεμος στην Συρία και η εμπλοκή της Τουρκίας

Όπως είναι λογικό, η Τουρκία δεν μένει αδιάφορη στο ζήτημα της επανάστασης στην Συρία και του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε. Κατ' αρχάς, πολλοί Σύροι αναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς προς το Χατάι ή την Τουρκία. Κατά δεύτερον, εκ των πραγμάτων διεκόπησαν οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, η κυβέρνηση Ερντογάν, που πήρε αρχικά κάποιες πρωτοβουλίες για την κατάπαυση του πυρός, δεν μίλησε ποτέ για εκτοπισμό του Άσαντ, αλλά απλά για μεταρρυθμίσεις –φοβούμενη ότι η επόμενη επανάσταση ίσως να έλθει στα δικά της εδάφη. Μετά την κατάρριψη του πολεμικού της αεροσκάφους, όμως, από τους Σύρους, ο κόσμος έχει αρχίσει να αναρωτιέται αν η πολιτική της θα παραμείνει τόσο διαλλακτική...