Όταν τα σκίτσα του Μωάμεθ προκαλούν την οργή

Από τον Παναγιώτη Χριστόπουλο

Κλειστά θα παραμείνουν τα γαλλικά σχολεία, πρεσβείες και προξενεία σε 20 χώρες την Παρασκευή, ημέρα της μεγάλης προσευχής των Μουσουλμάνων, από φόβο μήπως οι καρικατούρες του περιοδικού Charlie Hebdo οδηγήσουν σε νέο κύμα ανεξέλεγκτης βίας, όπως αυτή που εκδηλώθηκε μετά την αμερικανική ταινία για τον Μωάμεθ και είχε ως αποκορύφωμα το θάνατο του Αμερικανού πρέσβη στην Λιβύη.

Τι κι αν ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Ζαν-Μαρκ Εϊρό ζήτησε την Τρίτη «υπευθυνότητα» από τους Γάλλους πολίτες, όταν ο Σαρμπ (το ψευδώνυμο του Σεμπαστιάν Σαρμπονιέ, εκδότη του Charlie Hebdo) ανακοίνωσε πως την επόμενη ημέρα το περιοδικό του θα δημοσίευε σκίτσα του προφήτη των μωαμεθανών;

Τι κι αν πριν 10 μόλις μήνες τα γραφεία του Charlie Hebdo στο 20^ο διαμέρισμα του Παρισιού είχαν πυρποληθεί από αγνώστους, μετά από την έκδοση ενός τεύχους που είχε για «αρχισυντάκτη» τον ίδιο τον Μωάμεθ και είχε μετονομαστεί από «Σαρλί» σε «Σαρία» Εμπντό;

Το πρωί της 19^ης Σεπτεμβρίου το περιοδικό βρισκόταν κανονικά στα παρισινά κιόσκια, με τον Μωάμεθ στο εξώφυλλο, παράλυτο σε ένα καροτσάκι, να τον βοηθάει ένας Εβραίος και τον τίτλο «Intouchables 2». Ήταν μια αναφορά στην σπουδαία γαλλική ταινία «Οι Άθικτοι», όπου ένας φτωχός μετανάστης γίνεται νοσοκόμος και… κολλητός ενός ιδιότροπου παραπληγικού εκατομμυριούχου. Στο οπισθόφυλλο, μάλιστα, του εβδομαδιαίου περιοδικού, ένα γυμνός Μωάμεθ που φοράει μόνο το τουρμπάνι του, αποκαλύπτεται –σαν την Μπριζίτ Μπαρντό στον Ροζέ Βαντίμ το 1963- σ’ ένα σκηνοθέτη, μια σαφής αναφορά στην αμερικανική ταινία που έχει προκαλέσει την οργή των Μουσουλμάνων ανά τον κόσμο.

Ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, βέβαια, είχε φροντίσει να δηλώσει την στήριξή του στην ελευθερία του Τύπου και να επισημάνει ότι όποιος προσβάλλεται από κάποια δημοσίευση έχει το δικαίωμα να καταφύγει στα δικαστήρια. Για τον μουσουλμανικό λαό, βέβαια, αρκεί μια φιτιλιά για να μετατραπεί σε δικαστήριο ο δρόμος και για να λάβει η απόφαση του οργισμένου πλήθους – δικαστή πολύ γρήγορα τη μορφή μιας… τζιχάντ.

Η περίπτωση της Jyllands-Posten

Αρκεί κανείς να θυμηθεί τι συνέβη το 2006. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2005 η δημοφιλέστατη δανική εφημερίδα (πουλάει 120.000 φύλλα ημερησίως!) δημοσίευσε 12 σκίτσα του προφήτη του Ισλάμ. Σκοπός της ήταν να ανοίξει μια συζήτηση γύρω από τον αυτοπεριορισμό της ελευθερίας του Τύπου αλλά και γύρω από τα όρια της κριτικής του Δυτικού κόσμου προς το Ισλάμ.

Σύντομα περίπου 50 εφημερίδες σε όλον τον κόσμο αναδημοσίευσαν τα σκίτσα, ανταποκρινόμενες στο ζήτημα που έθεταν οι Δανοί. Αλλά ο ισλαμικός κόσμος δεν το είδε ακριβώς έτσι. Αρνήθηκε να καταλάβει το φιλοσοφικό ζητούμενο γύρω από την συζήτηση και είδε απλώς την «προσβολή» της Jyllands-Posten και όσων αναδημοσίευσαν τα σκίτσα της.

Τα αντανακλαστικά των Μουσουλμάνων ήταν μεν αργά (οι διαμαρτυρίες τους ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2006), αλλά οδήγησαν σε πολύ έντονες αντιδράσεις. Πολύ σύντομα ξέφυγαν εντελώς εκτός ελέγχου. 100 θάνατοι έχουν συνδεθεί με εκείνη την περίοδο οργής του Ισλάμ. Η έκρηξη βόμβας στην δανική πρεσβεία του Πακιστάν, η πυρπόληση των δανικών πρεσβειών στη Συρία, το Λίβανο και το Ιράν και τα λιντσαρίσματα Χριστιανών –κυρίως Σκανδιναβών και Γερμανών- σε διάφορες χώρες του κόσμου ήταν εξελίξεις που έμοιαζαν απίστευτες το φθινόπωρο του 2005, όταν η πρώτη δημοσίευση των σκίτσων είχε αντιμετωπιστεί μάλλον χλιαρά. Και είναι ακριβώς το είδος των αντιδράσεων που τρέμει τώρα η γαλλική κυβέρνηση και αποφασίζει να κλείσει τα σχολεία και τις πρεσβείες της στις ισλαμικές χώρες.

Το Charlie Hebdo προκαλεί ξανά και ξανά

Για το γαλλικό περιοδικό πάλι, η δημοσίευση σατιρικών σκίτσων με θέμα το Ισλάμ είναι στην ημερησία (ή μάλλον στη εβδομαδιαία) διάταξη. Το έντυπο, που πολιτικά ανήκει στον χώρο της άκρας Αριστεράς και του αναρχοαυτόνομου κινήματος, δεν διστάζει να θίξει οποιοδήποτε θέμα μπορεί να προκαλέσει τις γαλλικές αρχές. Και το Ισλάμ είναι μια αστείρευτη πηγή αφορμών για την γαλλική κοινωνία με τους εκατοντάδες χιλιάδες Μουσουλμάνους μετανάστες από τις πρώην αποικίες (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία κλπ). Το Charlie Hebdo δεν στρέφεται τόσο κατά των Μουσουλμάνων όσο εκείνων που θίγονται από τις θρησκευτικές και φυλετικές διαφορές.

Ωστόσο πέρσι το Νοέμβριο χάκερ επιτέθηκαν στο site του (όπως συνέβη και την Τετάρτη το πρωί) και άγνωστοι πυρπόλησαν τα γραφεία του μετά την κυκλοφορία ενός τεύχους με «φανταστικό αρχισυντάκτη» τον ίδιο τον Μωάμεθ. Το θέμα είχε μεγεθυνθεί περισσότερο από άλλες παρόμοιες δημοσιεύσεις του προκλητικού περιοδικού και ακραίοι Ισλαμιστές ένιωσαν προσβεβλημένοι. Η υπόθεση, ευτυχώς, δεν έλαβε τις διαστάσεις της Jyllands-Posten.

Σήμερα, όμως, εν μέσω του ήδη έντονου κλίματος που έχει δημιουργηθεί από την αμερικανική ταινία, η νέα κίνηση του Σαρμπ να σατιρίσει τον Μωάμεθ (ειδικά παρουσιάζοντάς τον γυμνό) σίγουρα θα παρεξηγηθεί σε επικίνδυνο βαθμό από τους Μωαμεθανούς. Η ιστορία, άλλωστε, με την δανική εφημερίδα μας έδειξε ότι δεν είναι δυνατόν να περιμένεις από όλον τον κόσμο να καταλαβαίνει το χιούμορ σου, ούτε να πιστεύεις ότι αυτοί που θα δουν τα σκίτσα σου περιορίζονται μόνο στο σύνηθες κοινό σου. Εξ άλλου, το timing είναι τέτοιο, που πολύ αμφιβάλουμε ότι ο Σαρμπ προχώρησε στην καρικατούρα του Μωάμεθ με το μυαλό στους αναγνώστες του. Μάλλον ήθελε να εκμεταλλευτεί την παγκόσμια επικαιρότητα για να κερδίσει καινούργιους…

0107

0207

0307

0407

0507

0607

0707