DW: Ποιός πληρώνει τις περιβαλλοντικές καταστροφές;

Ποιος αναλαμβάνει να καλύψει το κόστος περιβαλλοντικών καταστροφών όταν, για παράδειγμα, σημειωθεί έκρηξη σε ένα εργοστάσιο χημικών ή όταν ναυαγήσει ένα πετρελαιοφόρο;

Newsbomb

ΚΟΣΜΟΣ
3'

Όταν το 2002 ναυάγησε το πετρελαιοφόρο Prestige στα ανοικτά των ισπανικών ακτών, περίπου 64.000 τόνοι αργού πετρελαίου διέρρευσαν στη θάλασσα, μολύνοντας περίπου 3.000 χλμ. ακτών σε Ισπανία, Γαλλία και Πορτογαλία. Η συνολική ζημία εκτιμήθηκε στα εννέα δις ευρώ. Σήμερα, 10 χρόνια μετά, δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη ποιος θα πληρώσει. Το κόστος κλήθηκε να αναλάβει καταρχήν ο φορολογούμενος.

Ο καταλογισμός ευθυνών, σε παρόμοιες υποθέσεις, είναι πάντα μια εξαιρετικά πολύπλοκη υπόθεση. Το Prestige ήταν νηολογημένο στις Μπαχάμες, ανήκε σε εταιρία της Λιβερίας ενώ είχε ναυλωθεί από ελληνική εταιρία. Ποιος από όλους θα έπρεπε λοιπόν να πληρώσει;

«Επί της αρχής ο υπαίτιος», απαντά η Χάικε Ντάμς, ειδικός της Munich Re, της μεγαλύτερης αντασφαλιστικής εταιρίας στον κόσμο. «Το ποιος είναι αυτός και ποιο το μερίδιό του στο κόστος, το αποφασίζει το δικαστήριο, εάν οι αντιμαχόμενες πλευρές δεν έχουν καταλήξει ήδη σε εξωδικαστικό συμβιβασμό». Στη συνέχεια, όπως εξηγεί η ειδικός, μπορούν να απευθυνθούν στις ασφαλιστικές τους.

«Όταν εξακριβωθεί ο υπαίτιος πρέπει να αποσαφηνιστεί εάν είναι ασφαλισμένος και εάν καλύπτονται οι ζημίες». Αυτό ισχύει, σύμφωνα με την ίδια, ακόμη κι προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές, όπως σεισμούς και πλημμύρες, καθώς επί της αρχής μια επιχείρηση οφείλει να ασφαλίζεται επαρκώς έναντι πιθανών κινδύνων. «Σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις ζημιών, όπου δεν μπορούν να αποδειχθούν ευθύνες της διαχειρίστριας εταιρίας. Και όταν μπορεί να επιρριφθεί στον υπαίτιο αμέλεια ή ελλιπή μέτρα προστασίας, τότε σε κάθε περίπτωση αναλαμβάνει η ασφάλειά τους».

Αυτά στη θεωρία. Γιατί στην πράξη τα πράγματα είναι, συνήθως, πολύ διαφορετικά.

Αναρίθμητα παραδείγματα

Στην υπόθεση του έκρηξης στην πλατφόρμα εξόρυξης πετρελαίου Deepwater Horizon στον Κόλπο του Μεξικού, για παράδειγμα, ένα από τα επίμαχα σημεία ήταν το ύψος συμμετοχής της διαχειρίστριας εταιρίας Transocean από την οποία είχε ενοικιάσει την πλατφόρμα η BP.

Το παράδειγμα της Φουκουσίμα υπενθυμίζει ο Ντάνιελ Μίτλερ: «Ήταν η μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία. Οι General Motors, Hitachi και Toshiba συγκαταλέγονται στις εταιρίες που κατασκεύασαν τον αντιδραστήρα. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχουν πληρώσει ούτε σεντ».

Στην περίπτωση της Φουκουσίμα βέβαια το κόστος αναμένεται να αναλάβουν οι φορολογούμενοι καθώς η διαχειρίστρια εταιρία Tepco κρατικοποιήθηκε.

Στις περισσότερες περιπτώσεις πάντως, όπως σημειώνει η Χάικε Νταμς από την Munich Re, ακόμη κι αν μια εταιρία είναι ασφαλισμένη, το ποσά δεν επαρκούν για να καλύψουν τα υπέρογκα κόστη μιας μεγάλης καταστροφής, πόσο μάλλον μιας περιβαλλοντικής καταστροφής. Ο κ. Μίτλερ από την Greenpeace από την πλευρά του χαρακτηρίζει επιτακτική την ανάγκη θέσπισης διεθνών κανόνων για τις ευθύνες επιχειρήσεων σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών. Ο ίδιος θα χαιρέτιζε ακόμη και τη σύσταση ενός Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τέτοιες υποθέσεις, προκειμένου να βάζουν και οι μεγάλες πολυεθνικές το χέρι στη τσέπη.