DW: Χάνεται ο ενθουσιασμός για την Ευρώπη;
Ξαφνικά, από τότε που ξέσπασε η κρίση, αρκετοί ισχυρίζονται ότι η νομισματική ένωση ήταν εξαρχής μια κακή ιδέα. Η εισαγωγή του κοινού νομίσματος δεν ήταν ένα οικονομικό, αλλά ένα αμιγώς πολιτικό πρότζεκτ, είναι το επιχείρημα που ακούγεται συχνά. Άλλοι λένε ότι στόχος ήταν να ενσωματωθεί η ενωμένη Γερμανία στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, άλλοι υποστηρίζουν αντίθετα ότι η Γερμανία ήθελε το ευρώ για να θέσει υπό τον έλεγχό της τους ευρωπαίους γείτονες.
Πρόκειται και στις δύο περιπτώσεις για μύθους, υποστηρίζει ο Χάουαρντ Τζέιμς, βρετανός ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον ο οποίος ερεύνησε τη μακρά διαδικασία εισαγωγής του ευρώ. Ο ίδιος βλέπει το ευρώ ως αντίδραση στις ισχυρές συναλλαγματικές μεταβολές από τη δεκαετία του 1970.
«'Ελεγαν ότι εάν ο κόσμος δεν μπορεί να γίνει σταθερός, τότε μπορεί να γίνει σταθερή τουλάχιστον η Ευρώπη με μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα. Αυτή ήταν και η προϋπόθεση για την ιδέα της σταθερότητας». Η ιδέα αυτή εκφράστηκε στα κριτήρια του Μάαστριχτ που προβλέπουν ανώτατα όρια για δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος των χωρών της ευρωζώνης. Πολλές χώρες όμως, μεταξύ των οποίων Γερμανία και Γαλλία, παραβίασαν τα κριτήρια αυτά.
Καλό για τον ένα, κακό για τον άλλο;
Στόχος ήταν και παραμένει να ισχύουν σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης οι ίδιοι κανόνες, λέει ο ιστορικός της οικονομίας Βέρνερ Αμπελσχάουζερ από το Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ: «Στο όνομα της κοινής εσωτερικής αγοράς είναι λογικό να δημιουργείς κοινές προϋποθέσεις για όλους. Εντούτοις αυτό έρχεται σε σύγκρουση με το γεγονός ότι οι οικονομικές κουλτούρες στην Ευρώπη είναι διαφορετικής φύσης. Αυτό σημαίνει, ό,τι είναι καλό για τον ένα, είναι κακό για τον άλλο».
Με διαφορετικές οικονομικές κουλτούρες ο καθηγητής εννοεί πρωτίστως διαφορετικές δομές. Έτσι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε χώρες όπου υπάρχει ένα κρατικό σύστημα υγείας και συντάξεων και σε εκείνες που στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Ή ανάμεσα σε εκείνες τις οικονομίες που στηρίζονται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και σε εκείνες όπου δραστηριοποιούνται μόνον μεγάλες βιομηχανίες.
Έτσι μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων πιστεύει σήμερα ότι οι κοινοί κανόνες δεν λειτούργησαν προς όφελός τους. Πρόσφατη δημοσκόπηση μάλιστα έδειξε ότι μόλις ο ένας στους τρεις Ευρωπαίους επιθυμεί μια ακόμη πιο στενή οικονομική συνεργασία των χωρών-μελών της ΕΕ.
Παρά το προβλήματα πάντως, ο Χάρολντ Τζέιμς τονίζει ότι το ευρώ θα πρέπει να διατηρηθεί, καθώς έχουν επενδυθεί πολλά στο κοινό νόμισμα. Ο ίδιος συνιστά ψυχραιμία και μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν. «Μπορούμε να ανατρέξουμε σε θέσεις και απόψεις από τη δεκαετία του 1960 και 1970, όταν οι Γάλλοι και Ιταλοί έλεγαν ότι η Γερμανία θα πρέπει να ασκήσει μια πιο επεκτατική πολιτική και να είναι η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι συζητήσεις που γίνονται κατά καιρούς μοιάζουν πολύ μεταξύ τους…».