Le Monde: Κατακραυγή για το διορισμό επιτρόπου για πολιτισμό
Εκείνος όμως δεν είναι καθόλου ποιητής. Ο διορισμός του συνοδεύτηκε από έναν ποταμό άρθρων, μεταξύ των οποίων ένα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Μοντ και μιλούσε για έναν ανάξιο επίτροπο, ο οποίος ως υπουργός Δικαιοσύνης του Βίκτορ Ορμπάν συντάχθηκε με ένα καθεστώς που παραβίαζε τις ατομικές ελευθερίες.
Ο Νάβρατσιτς ορκίζεται ότι έχει αλλάξει. Και η αλήθεια είναι ότι σήμερα δεν είναι υπουργός, δεν έχει εξουσία στα θέατρα ή στα μουσεία. Δεν μπορεί ούτε να διορίσει ούτε να αποπέμψει. Δεν έχει τη δυνατότητα να λογοκρίνει έργα. Ο πολιτισμός, στις Βρυξέλλες, είναι πρώτα απ' όλα χρήματα για μοίρασμα: 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2014 ως το 2020. Πάνω από τα μισά χρησιμεύουν για τη διανομή ταινιών. Τα υπόλοιπα προορίζονται για φεστιβάλ, θέατρα ή ενώσεις.
Για 28 κράτη, τα 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ είναι μια σταγόνα. Πολλές εκδηλώσεις δεν θα είχαν γίνει όμως χωρίς αυτά τα χρήματα. Επιπλέον, οι Βρυξέλλες υποκινούν και άλλους θεσμούς να βάλουν το χέρι στην τσέπη. «Κάθε ευρώ της Ένωσης έχει πολλαπλασιαστικές συνέπειες», λέει ο Μπερνάρ Φοκρούιγ, διευθυντής του φεστιβάλ της Aix-en-Provence. Το 2010, ενώ πολλές χώρες που διέρχονταν κρίση μείωσαν τον προϋπολογισμό τους για τον πολιτισμό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αύξησε τον δικό της.
Ο Τίμπορ Νάβρατσιτς θα μπορέσει να ενισχύσει ένα έργο που δοξάζει την καθαρότητα των Μαγυάρων ή τον διαμελισμό της Ιταλίας; «Δεν θα έχει ούτε τα μέσα ούτε τα κίνητρα για να το κάνει», απαντά ο Λούκα Μπέργκαμο, γενικός γραμματέας της ένωσης Culture Action Europe, που είναι εξουσιοδοτημένη με την προώθηση του πολιτισμού στην Ένωση. «Θα τελεί υπό εποπτεία», τονίζει ο Φοκρούιγ. Μια λέξη, μια λάθος χειρονομία, και όλοι θα στραφούν εναντίον του.
Οι πολιτισμικοί στόχοι των Βρυξελλών είναι άλλωστε σαφείς: τα χρήματα αυτά πρέπει να ενισχύουν τις πολυπολιτισμικές ανταλλαγές, την καινοτομία, τη διαφορετικότητα και την κοινή κληρονομιά της Ένωσης. Επιπλέον, υπάρχουν ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες της Επιτροπής που λένε ΝΑΙ ή ΟΧΙ. Ο παραλήπτης μιας επιδότησης πρέπει να δικαιολογήσει τα πάντα, ακόμη και την αγορά μιας πινέζας. Και να παραδώσει μια έκθεση που μπορεί να ξεπερνά και τις 100 σελίδες.
«Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών είναι χρήσιμη μερικές φορές», λέει χαμογελώντας ένας ειδικός. Με άλλα λόγια, ο επίτροπος πολιτισμού μάλλον επικυρώνει, παρά αποφασίζει.
Θα χρησιμεύει λοιπόν σε τίποτα ο Νάβρατσιτς; Όταν του θέτουν αυτή την ερώτηση, ο Λούκα Μπέργκαμο σκάει στα γέλια: «Φυσικά, αλλά όχι εκεί που νομίζετε». Με άλλα λόγια, ο διορισμός του συγκεκριμένου επιτρόπου δεν αποτελεί απειλή για τους δημιουργούς, αλλά δείχνει πόσο μικρή σημασία έχει ο πολιτισμός για τις Βρυξέλλες. «Είναι σαν να τον είχαν διορίσει υπεύθυνο για τους βετεράνους», σαρκάζει ένας Γάλλος πρώην αξιωματούχος των Βρυξελλών.
Είναι αλήθεια ότι ο πολιτισμός είχε πάντα έναν περιθωριακό ρόλο. Σε ένα κείμενο στρατηγικής του 2010, περιλαμβανόταν στο κεφάλαιο «Γεωργία»... Κάποιες διορθώσεις που έγιναν πριν από τρία χρόνια κινδυνεύουν τώρα από την προτεραιότητα του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στην οικονομική ανάκαμψη της Ένωσης.
Τα χρήματα για τον πολιτισμό πρέπει πλέον να προορίζονται σε προγράμματα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την απασχόληση - γεγονός που προκαλεί ανησυχία στους υποστηρικτές μορφών που είναι καινοτόμες, αλλά δεν αποδίδουν χρήματα.
Το μέλλον θα είναι καυτό. «Η Ευρώπη κινδυνεύει να υποταχθεί σε αυστηρούς οικονομικούς στόχους», λέει ο Φοκρούιγ. Εδώ ακριβώς στρέφεται ο κόσμος του πολιτισμού στον Νάβρατσιτς, ζητώντας του να ορθώσει τη φωνή του για να υπερασπιστεί τους προϋπολογισμούς, τις δράσεις, τις ανταλλαγές μεταξύ των χωρών, τους δημιουργούς. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ο Ούγγρος επίτροπος θα τους ακούσει.