Το Ιράν και η γεωστρατηγική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής
ΠΟΣΟ ΑΚΡΙΒΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΟΤΙ Η ΤΕΧΕΡΑΝΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΤΗ ΣΥΡΙΑ – ΤΙ ΥΠΟΚΡΥΠΤΕΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΙΡΑΝΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΜΠΑΣΑΡ ΑΛ ΑΣΑΝΤ – ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΝ ΜΕΣΩ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ
Επιμέλεια – Νοηματική απόδοση στα ελληνικά: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος
Μιλώντας στο αραβικό δίκτυο Al Jazeera, ο δρ. Αμπούντ εξηγεί ότι η παρέμβαση του ρωσικού στρατού στον πόλεμο της Συρίας πρόσθεσε ακόμη ένα πολύπλοκο στρώμα σε αυτή την αέναα μεταστατική σύγκρουση.
Η εμπλοκή της Μόσχας άλλαξε τους υπολογισμούς πολλών από τους ντόπιους και περιφερειακούς «παίκτες» και έδωσε μεγαλύτερη ώθηση προς την κατεύθυνση μιας πολιτικής διαδικασίας.
Αυτό διαφάνηκε την εβδομάδα αυτή, οπότε πραγματοποιήθηκαν παράλληλες συναντήσεις μεταξύ μελών των αντιπαρατιθέμενων πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, τη Δαμασκό (Συρία) και τη Μαλίκιγια (στο μεθοριακό σταυροδρόμι Τουρκίας – Συρίας – Ιράκ).
Στο πλαίσιο μιας αυξημένης πολιτικής δραστηριότητας, εύλογα και δικαιολογημένα λανθάνουν της προσοχής ακόμη και των πλέον έμπειρων διεθνών αναλυτών οι αναφορές για μια σταδιακή υποχώρηση του Ιράν από τη Συρία.
Αυτή η συζήτηση βασίζεται στην πεποίθηση ότι οι απώλειες του ιρανικού στρατιωτικού προσωπικού στο πεδίο της μάχης, καθώς επίσης και η αυξανόμενη επιρροή των Ρώσων στη Συρία, ωθούν την οπισθοχώρηση της Τεχεράνης μακριά από τη σύγκρουση. Ωστόσο και πάλι, αυτές οι δύο παραδοχές δεν αλλάζουν κατά βάση ούτε την ιρανική επιρροή στη Συρία αλλά ούτε τα βραχυπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα της Τεχεράνης.
Δεδομένου ότι μία από τις λίγες σταθερές στον πόλεμο της Συρίας είναι η στρατιωτική, πολιτική αλλά και οικονομική στήριξη του καθεστώτος Άσαντ, η έννοια μιας επικείμενης ιρανικής υποχώρησης από τη χώρα αυτή θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό.
Πράγματι, θα ήταν πιο πρέπον να μιλήσει κανείς για μια ιρανική προσαρμογή στις νέες δυναμικές της συριακής σύγκρουσης.
Ενώ υπάρχουν απτές αποδείξεις που επιβεβαιώνουν τις ρωσικές αλλά και τις ιρανικές βλέψεις στη Συρία, αυτού του είδους οι παραδοχές δεν υπονομεύουν απαραιτήτως την επιρροή της Τεχεράνης στη σύγκρουση που σοβεί εδώ και καιρό στην χώρα του Μπασάρ αλ-Άσαντ.
Κι ενώ οι πρόσφατες απώλειες που σημειώθηκαν στο εθελοντικό στράτευμα των Ιρανών που πολεμούν στο πλευρό του Σύρου προέδρου ενδέχεται να έχουν προκαλέσει κόπωση και απογοήτευση στις τάξεις του, εντούτοις δεν αλλάζει την επιθυμία των Σιιτών να επηρεάζουν τα πράγματα στο πεδίο της μάχης.
O Στρατός των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης εργάζεται πολύ στενά και ως εκ τούτου ασκεί επιρροή τόσο σε ξένους όσο και σε τοπικούς παράγοντες, όπως η Χεζμπολάχ και οι Δυνάμεις Εθνικής Άμυνας, μια συριακή πολιτοφυλακή που εκπαιδεύεται ως επί το πλείστον από τους Ιρανούς και πλέον ξεπερνά σε αριθμό τον τακτικό στρατό της Συρίας.
Σε καμία περίπτωση, λοιπόν, η απόσυρση του ιρανικού στρατιωτικού προσωπικού από το συριακό μέτωπο δεν αλλάζει το βάθος της ιρανική στρατηγικής επιρροής στη Συρία αλλά και ούτε αλλάζει τα ισχυρά συμφέροντα της Τεχεράνης για τη διατήρηση των οδών εφοδιασμού της Χεζμπολάχ - αλλά και των ευρύτερων γεωστρατηγικών υπολογισμών της στη χώρα αυτή.
Αυτό, ενδεχομένως, θα μπορούσε μελλοντικά να οδηγήσει σε μια διαμάχη ανάμεσα στο Ιράν και τη Ρωσία, αλλά, επί του παρόντος, η ιρανική εμπλοκή στη Συρία συνιστά έναν αδιαμφισβήτητο αξιωματικό κανόνα.
Παράλληλα, ενισχύεται και η πολιτική επιρροή των Ιρανών στη Συρία. Εδώ και πολλά χρόνια, οι ηγέτες της Δύσης και οι περιφερειακοί σύμμαχοί τους επέμεναν σε μια πολιτική διαδικασία που οδηγούσε σε αποκλεισμό το Ιράν.
Οι προσπάθειες περιθωριοποίησης του Ιράν από την πολιτική διαδικασία προκαλούν απορία, με δεδομένο τον κεντρικό ρόλο της Τεχεράνης στη διατήρηση του καθεστώτος Άσαντ, πώς μια τέτοια διαδικασία είχε την παραμικρή ελπίδα επιτυχίας.
Αυτά τα γεγονότα έγιναν αποδεκτά στον απόηχο της ρωσικής εμπλοκής στη Συρία και οδήγησαν τη διεθνή κοινότητα στο να προσκαλέσει ιρανική διπλωματική αντιπροσωπεία στη Σύνοδο Κορυφής της Βιέννης που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο.
Κι ενώ οι συζητήσεις είναι μάλλον απίθανο να οδηγήσουν σε ουσιαστικά πολιτικά αποτελέσματα, η παρουσία Ιρανών αξιωματούχων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπήρξε από μόνη της μια σημαντική εξέλιξη, που αντανακλούσε τη πολιτική συναίνεση μεταξύ δυτικών και περιφερειακών κρατών.
Το εάν και κατά πόσο οι Ιρανοί καλωσόρισαν πράγματι έναν τέτοιο ρόλο είναι υπό συζήτηση, δεδομένου του πόσο απίθανο είναι η πολιτική αυτή διαδικασία να οδηγήσει σε μια λύση, η οποία θα είναι εξ ολοκλήρου ωφέλιμη για τα ιρανικά συμφέροντα. Σε κάθε περίπτωση, η συμπερίληψη του Ιράν στη Σύνοδο της Βιέννης ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τη νομιμοποίηση του πολιτικού της ρόλου στον πόλεμο της Συρίας.
Οικονομική διείσδυση
Παράλληλα, δεν θα πρέπει να αγνοεί κανείς και τα σημαντικά οικονομικά συμφέροντα που έχει στις μέρες μας το Ιράν στη Συρία. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί θεσμοί της Τεχεράνης παραμένουν ενεργοί σε όλους τομείς της συριακής οικονομίας, με τα ισχυρά σιιτικά λόμπι να θέτουν υπό τον έλεγχό τους ακίνητη περιουσία και να κλείνουν επιχειρηματικές συμφωνίες ευρείας κλίμακας.
Μάλιστα, η ιρανική κυβέρνηση έχει δώσει πίστωση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στο καθεστώς Άσαντ και σίγουρα περιμένει ανταλλάγματα γι’ αυτό.
Το πιο σημαντικό εδώ είναι ότι η αυξημένη στρατιωτική εμπλοκή του Ιράν στη Συρία κατά τη διάρκεια του πολέμου, εμφανίστηκε χέρι-χέρι με τη βαθύτερη οικονομική δέσμευση της Δαμασκού απέναντι στην Τεχεράνη. Έτσι, τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Συρίας οδηγήθηκαν στο να παράγουν δισεκατομμύρια δολάρια συριακού χρέους, χρήματα τα οποία θα πρέπει κάποια στιγμή να αποπληρωθούν προς το Ιράν.
Χρήσιμα συμπεράσματα
Ύστερα από σχεδόν πέντε χρόνια έντονων και βίαιων συγκρούσεων που έχουν καταστρέψει τη Συρία, οι Ιρανοί αξιωματούχοι δεν πρόκειται απλά να σηκωθούν και να φύγουν από τη χώρα, επιτρέποντας την κηδεμονία της από άλλες, ξένες δυνάμεις.
Είναι, το λιγότερο, ανοησία, να υποθέτει κανείς ότι τα ιρανικά πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά συμφέροντα στη Συρία θα εγκαταλειφθούν εξαιτίας των απωλειών στον πόλεμο ή επειδή αυξάνεται η ρωσική επιρροή στην περιοχή.
Υπό το βάρος των εναλλασσόμενων καταστάσεων σε ό,τι αφορά τον πόλεμο, το ουσιαστικότερο ερώτημα δεν είναι εάν το Ιράν θα αποχωρήσει, αλλά πώς θα προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα;
Μπορούν τα στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν να διατηρηθούν στο πλαίσιο της ολοένα αυξανόμενης ρωσικής εμπλοκής, των απωλειών στο πεδίο της μάχης αλλά και της διεθνούς πολιτικής διαδικασίας που στοχεύει στον τερματισμό των εχθροπραξιών;
Ο καιρός θα δείξει πώς θα απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά. Στο μεταξύ, θα πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός απέναντι σε βιαστικές τοποθετήσεις, ότι δηλαδή το Ιράν βρίσκεται σε διαδικασία υποχώρησης από τη Συρία.
Πηγή: Al Jazeera