Ο Χίτλερ, ο ψυχίατρος και η ερωμένη - Οι επιστολές του Αντονέν Αρτώ
Σε δημοπρασία που θα πραγματοποιηθεί στις 28 Ιανουαρίου στην Κομπιένη της Γαλλίας, θα δημοπρατηθούν αρχεία του Αντονέν Αρτώ τα οποία κρατούσε μέχρι σήμερα η οικογένειά του. Μεταξύ αυτών μία καταπληκτική επιστολή που απέστειλε στον Αδόλφο Χίτλερ τον Σεπτέμβριο του 1939.
Σεπτέμβριος του 1939. Ο Αντονέν Αρτώ βρίσκεται έγκλειστος από τις αρχές του έτους στο ψυχιατρείο της Βιλ-Εβράρ, κοντά στο Νεϊγί σιρ Μαρν. Ο «θεατράνθρωπος» που όλοι θαυμάζουν για την επαναστατική του σκηνοθετική προσέγγιση εισέρχεται σε μία δύσκολη περίοδο εγκλεισμού, η οποία θα διαρκέσει έως τις 22 Ιανουαρίου του 1943. Σύμφωνα με τη διάγνωση του γιατρού Δρ.Λονζέ, ο οποίος υπέγραψε και τα χαρτιά εισαγωγής του στο ψυχιατρείο, ο Αρτώ διαγνώσκεται με «διχασμό προσωπικότητας» και «παραληρηματική διαταραχή παρανοϊκής δομής».
Όπως αποδεικνύουν τα αρχεία που κρατούσε φυλαγμένα χρόνια τώρα η οικογένειά του, ο συγγραφέας υποφέρει στο ψυχιατρείο της Βιλ-Εβράρ. Έως ότου ο φίλος του Ρομπέρ Ντεσνός επιτύχει τη μεταφορά του, το 1943, σε άλλο ψυχιατρείο στην πόλη Ροντέζ, στη νότια Γαλλία, ο Αρτώ απευθύνει συνεχείς εκκλήσεις στους κοντινούς του ανθρώπους να τον πάρουν από αυτή την κόλαση.
Βρισκόμενος συνέχεια υπό την επήρεια ναρκωτικών, υποσιτισμένος, ο εφευρέτης του «Θεάτρου της Σκληρότητας» (Théâtre de la cruauté), ανακαλύπτει πολλούς εχθρούς, πραγματικούς ή φανταστικούς στους οποίους δίνει το παρατσούκλι οι «Μυημένοι». Μεταξύ αυτών είναι ο παλιός του ψυχίατρος Ρενέ Αλεντί, ο έρωτας της ζωής του, η Αν Μανσόν , αλλά και ο ... Αδόλφος Χίτλερ. Το τελευταίο αποδεικνύεται από μία επιστολή που απευθύνεται στον «Καγκελάριο του Τρίτου Ράιχ», τον Σεπτέμβριο του 1939.
Στη λακωνική αυτή επιστολή, διάστικτη με καψίματα από τσιγάρο και διάφορα μυστικιστικά σχέδια, ο Αρτώ υποστηρίζει ότι πριν από κάποια χρόνια είχε συναντήσει τον Αδόλφο Χίτλερ στο Καφέ «de l'Ider» στο Βερολίνο. Φυσικά είναι μία επινόηση γεννημένη στη διάρκεια πολλών παραληρηματικών επεισοδίων που σημάδεψαν την παραμονή του στο ψυχιατρείο.
Πρόκειται για τρεις επιστολές τις οποίες ο Αρτώ έχει ονομάσει «σύντομες» και, σύμφωνα με τον ειδικό της δημοπρασίας Κλοντ Οτερέλο, ο Αρτώ ελπίζει ότι με αυτές τις επιστολές θα «μαγέψει» τους εχθρούς του. Ένα στοιχείο όμως τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες επιστολές του έγκλειστου συγγραφέα: τα καψίματα των τσιγάρων που διακρίνουμε πάνω στο χαρτί.
«Είναι μία σχεδόν βουντού τελετουργία», λέει ο Οτερέλο. Ο Αρτώ έπαιρνε ένα σπίρτο ή ένα τσιγάρο και έκαιγε ένα κομμάτι της επιστολής. Ήταν για αυτόν μία μορφή «εξορκισμού». «Είναι μία προειδοποίηση προς τον Αδόλφο Χίτλερ!»
«Σας έδειξα το 1932 στο Καφέ ντε λ'Ιντέρ στο Βερολίνο, ένα από εκείνα τα βράδια που γνωρισθήκαμε, λίγο πριν πάρετε την εξουσία, τα φράγματα (που έχω σχεδιάσει στο χάρτη).....», γράφει στην επιστολή.
«Σήμερα Χίτλερ, σηκώνω αυτά τα φράγματα. Οι Παριζιάνοι έχουν ανάγκη από θέρμανση.
»Φυσικά αγαπητέ κύριε, δεν πρόκειται για μία πρόσκληση, αλλά για μία προειδοποίηση. Φυλαχθείτε!»
Οι επιστολές αυτές αποκαλύπτουν ένα ελάχιστα γνωστό κεφάλαιο της εκπληκτικής δημιουργικής δραστηριότητας του Αντονέν Αρτώ, εκτός φυσικά από τα γνωστά του έργα. Κατά τον εγκλεισμό του στην ψυχιατρική κλινική του Ροντέζ, ο Αρτώ απελευθερώνει τη δημιουργική του τρέλα γεμίζοντας περίπου 406 σχολικά τετράδια.
Το 1939, ο Αρτώ χρησιμοποιεί ό,τι έχει στα χέρια του: τσιγαρόχαρτο και σελίδες σημειωματαρίων δίνοντας με τον τρόπο αυτό τροφή στη «λεκτική σάρκα», όπως τη χαρακτήρισε ο πανεπιστημιακός Μπερνάρ Νοέλ. Μία σάρκα αποτελούμενη από σκίτσα, απόκρυφα σχέδια και ενίοτε, επιστολές.
«Έγραφε επιστολές στον επικεφαλής γιατρό, στον διευθυντή του ψυχιατρείου αλλά και στην οικογένειά του. Έγραφε επίσης χωρίς να ξέρουμε σε ποιον, δίνοντας την εντύπωση ότι γράφει μόνο και μόνο για την απλή ανάγκη του γραψίματος. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τσαλάκωνε τις γραμμένες σελίδες και τις πετούσε σε μια γωνιά. Οι περισσότερες από αυτές δεν θα στέλνονταν ποτέ στους αποδέκτες τους...», δήλωσε ένας υπάλληλος του ψυχιατρείου της Βιλ-Εβράρ τη μαρτυρία του οποίου επικαλείται ο ειδικός για τον Αρτώ, Σουλβέν Τανκερέλ.
Ανάμεσα σε άλλα αντικείμενα που θα δημοπρατηθούν στις 28 Ιανουαρίου θα εκτεθούν και αρκετές πρωτότυπες φωτογραφίες του συγγραφέα, μεταξύ των οποίων και μία με την υπογραφή του γνωστού Αμερικανού φωτογράφου, Μαν Ραίη, το διαβατήριό του και αρκετά γράμματα προς τη μητέρα του. Ξεχωρίζει μία αριστοτεχνική αυτοπροσωπογραφία του με ημερομηνία 1920, ενώ θα εκτεθούν και έγγραφα τα οποία ο Αρτώ είχε εμπιστευθεί στην αδελφή του την παραμονή του θανάτου του, εξηγεί στη Φιγκαρό ο ανιψιός του Σερζ Μαλαουσέν.
* Ο Αντονέν Αρτώ (γεν. 4 Σεπτεμβρίου 1896) ήταν Γάλλος ηθοποιός, σκηνοθέτης, ποιητής και θεωρητικός του θεάτρου. Υπήρξε από τα πρώτα μέλη του κινήματος του υπερρεαλισμού, ενώ ο ίδιος επινόησε και δημιούργησε το Θέατρο της Σκληρότητας (Théâtre de la cruauté). Για πολλά χρόνια νοσηλεύθηκε σε ψυχιατρικές κλινικές. Τον Ιανουάριο του 1948 διαγνώσθηκε ότι πάσχει από καρκίνο και πέθανε την ίδια χρονιά από θανατηφόρα δόση κάποιου φαρμάκου.