Πεθαίνοντας για την πατρίδα - 57 χρόνια από τη θυσία του Ευαγόρα Παλληκαρίδη

Του καθηγητή Χ. Γιαλλουρίδη*

Σήμερα, ενώ όλοι κοιτάζουν αλλού, από την Ουκρανία σε διάφορα σημεία της υφηλίου, αναζητώντας τρόπους επιβίωσης του υπαρξιακού μας σαρκίου, οφείλουμε έστω επ' ολίγον να στρέψουμε τη θύμηση, τη σκέψη και τον αναστοχασμό μας σε εκείνους που θυσιάστηκαν για την πνευματική μας ύπαρξη, για να υπάρχουμε και να αισθανόμαστε ότι δικαιούμαστε να διεκδικούμε το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ύπαρξης, που λέγεται ελευθερία. Αυτοί που θυσιάστηκαν για το αγαθό της ελευθερίας είναι η ζωντανή ιστορία μας, από την οποία μπορούμε να αντλούμε δύναμη στον αγώνα μας να μην αλλοτριωθούμε και να συνεχίσουμε να υπάρχουμε ως Έλληνες.

Ο Παλληκαρίδης ήταν ο έφηβος που ξεσήκωσε την Ελλάδα και την Ευρώπη με τον αγώνα και τη θυσία του. Συμπληρώνονται 57 χρόνια από την ημέρα της θυσίας του Ευαγόρα Παλληκαρίδη για την ελευθερία της Κύπρου, για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, την πραγμάτωση του οράματός του για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, επισφραγίζοντας με τη δράση, τη ζωή και τον ηρωικό του θάνατο, την πίστη του στα ιδανικά και στις αξίες του, την ταύτισή του με τον υψηλό στόχο, το χρέος προς την πατρίδα.

Στις 14 Μαρτίου 1957, ο εραστής της ελευθερίας της Κύπρου Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο νεότερος εκ των απαγχονισθέντων από τους Βρετανούς αποικιοκράτες, καταδικάζεται σε θάνατο δι' απαγχονισμού και εκτελείται.

Αριστούχος μαθητής του Γυμνασίου Πάφου υπήρξε ο τελευταίος απαγχονισθείς από τον βρετανικό ζυγό, παρά τις επίμονες διεθνείς κινητοποιήσεις και εκκλήσεις γι' απονομή χάριτος. Ήδη σε ηλικία 15 χρονών, κατά το 1953, μαθητής ακόμη, κατεβάζει την αγγλική σημαία που κυμάτιζε στο «Ιακώβειο Γυμναστήριο» Πάφου. Ήταν η ημέρα της στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ στο Λονδίνο, οπότε και θα έπρεπε στις διάφορες πόλεις της Κύπρου να διεξαχθούν εκδηλώσεις τιμής και εορτασμού αυτού του γεγονότος.

Ακολούθησε η σύλληψή του από τους Άγγλους αποικιοκράτες. Εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας του αφήνεται ελεύθερος. Δεκαεπτά χρονών εντάσσεται στην Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), συμμετέχει σε πορείες, ενέδρες και επιθέσεις κατά των αγγλικών αποικιοκρατικών δυνάμεων. Επικηρύσσεται από τους Άγγλους με το τεράστιο για την εποχή ποσό των 5.000 λιρών. Το 1956, αφού του έστησαν ενέδρα, συλλαμβάνεται για κατοχή και διακίνηση παράνομου οπλισμού. Μάρτιος 1957, ορίζεται η δίκη του νεαρού εφήβου Ευαγόρα. Κατά τη διάρκεια της δίκης του, ενώπιον του Άγγλου δικαστή ο Ευαγόρας ακλόνητος απάντησε ως Έλληνας Κύπριος: «Γνωρίζω ότι θα καταδικασθώ σε θάνατο», «Θα με κρεμάσετε, το ξέρω», «Ό,τι έκαμα, το έκαμα σαν Έλληνας Κύπριος, που ζητά τη λευτεριά του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος Κύπριος που θ' αντικρίσει την αγχόνη. Ζήτω η Ένωσις της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα! Τίποτε άλλο!».

Μετά την καταδίκη του ακολούθησε διεθνής κατακραυγή, διαβήματα, πιέσεις και διαμαρτυρίες από την Ελλάδα, την Κύπρο, τους απανταχού Έλληνες, τη μαθητιώσα και τη φοιτητιώσα νεολαία της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης, αλλά και εκκλήσεις από άλλες χώρες για να αποτραπεί η εκτέλεσή του και να του απονεμηθεί χάρη, εφόσον ο Παλληκαρίδης είχε κατηγορηθεί για μεταφορά οπλισμού και όχι για εκτελέσεις ή κάποια άλλη κατηγορία.

Πιο συγκεκριμένα, η Βουλή των Ελλήνων αποστέλλει τηλεγραφήματα προς την αγγλική Βουλή των Κοινοτήτων και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, όπως επίσης και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Δωρόθεος, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο τότε Δήμαρχος της Λευκωσίας Δέρβης, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, 40 βουλευτές του Εργατικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας, ο Αμερικανός γερουσιαστής Fulton στηρίζουν τις προσπάθειες για τη ματαίωση της απόφασης για εκτέλεση.

Ο Άγγλος κυβερνήτης Χάρτινγκ, η βρετανική κυβέρνηση, αλλά και η Βασίλισσα Ελισάβετ απορρίπτουν τα επίμονα αιτήματα και εκκλήσεις, καταδικάζοντας τον νεαρό Παλληκαρίδη σε θάνατο δι' απαγχονισμού.

Ο ίδιος, συνειδητοποιημένος για την επικείμενη εκτέλεσή του, μπρος στο ικρίωμα της αγχόνης, αποφάσισε να βαδίσει αγέρωχα προς το πεπρωμένο του, προς τον δύσκολο και ανηφορικό δρόμο για την ελευθερία, προς την αιωνιότητα ως χρέος για την πατρίδα του.

Το μεγαλείο της ψυχής του Παλληκαρίδη, της πίστης του στον ιερό σκοπό για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, η αποφασιστικότητα και η παρρησία του αναδεικνύονται ακόμη και την υστάτη ώρα, στο τελευταίο του γράμμα: «Θ' ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ΄ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».

Ο Παλληκαρίδης, μαθητής της ελληνικής παιδείας, είχε γαλουχηθεί με τις θυσίες των προγόνων του, τους ήρωες του ΄21, τους αγώνες του ΄40 και ως ένας που συνειδητοποίησε εν τοις πράγμασι πως ήταν προορισμένος να φυλάει Θερμοπύλες, προχώρησε γνωρίζοντας πως «ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ' οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε». Ρίγη θαυμασμού κατέκλυσαν την παγκόσμια κοινή γνώμη και ακόμη και νεκρός υπήρξε για τη Βρετανική Αυτοκρατορία τόσο μεγάλη απειλή, που δεν παρέδιδαν το πτώμα τους στους συγγενείς του για να το θάψουν.

Στη σημερινή εποχή, όπου οι αξίες, οι αρχές και τα ιδανικά ακούγονται σε πολλούς ως γραφικά και ξεπερασμένα, όπου επιδιώκεται να βρεθεί μια λύση στο κυπριακό πρόβλημα, εν μέσω της οικονομικής κρίσης της χώρας και της κρίσης πολιτισμού και αυτοσυνειδησίας μας, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης και οι ήρωες της ελευθερίας της Κύπρου φωτίζουν τον δρόμο της δικαίωσης και του αγώνα. Ο ποιητής Κώστας Μόντης, τόσο εύστοχα και λιτά, συνοψίζει σε ένα δίστιχο τη διαφορά της σημερινής κατάστασης παραίτησης και επίπλαστης υλικής ευδαιμονίας, όταν αναφέρεται σε μια μόνο λέξη, «πια». «Τι φοβερό εκείνο το ''πια'', τι δεν κρύβει εκείνο το μονοσύλλαβο ''πια''».

Αδήριτη ανάγκη

ΕΙΝΑΙ αδήριτη η ανάγκη για την υπαρξιακή συνέχεια του συλλογικού μας υποκειμένου, για τη διατήρηση του πολιτισμού μας, για την εθνική επιταγή επιβίωσης των Ελλήνων της Κύπρου, ως υποχρέωση προς το παρελθόν, αλλά κυρίως προς το μέλλον, προς τις επόμενες γενιές, να σκεφτόμαστε εκείνους που θυσίασαν τη ζωή τους για εμάς, την ελευθερία μας, για την οποία έχουμε καθήκον να αγωνιστούμε τιμώντας εκείνους. Το κλίμα παραίτησης και κρίσης αυτοεικόνας, οι εξαγγελίες που εστιάζουν στην πάροδο των χρόνων και στη συμφιλίωση με τους επιβουλείς και τους επωφθαλμιούντες την Κύπρο, ανατρέπονται στην αναμέτρησή μας με την ιστορία και τις ηρωικές πράξεις των νέων, των -όπως τον Παλληκαρίδη- εφήβων, που δεν μέτρησαν στενάχωρα και κοντόφθαλμα, που δεν φοβήθηκαν όσο μακρύς και αν ήταν ο δρόμος, «αυτούς που γύρευαν να αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο».
Οι φωτεινοί οδοδείκτες της μνήμης μας είναι οι γενναίοι αγωνιστές, «εκείνοι που είδαν την αυγή μεσ' απ' την πάχνη του Θανάτου», εκείνοι που πίστεψαν πως ο Μαντατοφόρος τρέχει και θα φέρει το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.

Ο ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου.

Σχετικές ειδήσεις

• Οικογένεια αγνοούμενου: Η ΔΕΑ έκανε λάθος σε 7 οστά
• Αποκαλυπτικό έγγραφο της ΕΕ «καίει» την Κυπριακή κυβέρνηση
• Κύπρου Χρυσόστομος : (Δώστε ) στους Ρώσους που πάντα μας υποστήριξαν!