ΙΕΝΕ: Αύξηση των ενεργειακών επενδύσεων σε Ελλάδα και νοτιοανατολική Ευρώπη

Το South East Europe Energy Outlook 2021/2022, η σημαντική μελέτη του IENE που ασχολείται με την τρέχουσα κατάσταση του ενεργειακού τομέα στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και τις προοπτικές του από τώρα έως το 2040, ολοκληρώθηκε μετά από δύο χρόνια εντατικής προετοιμασίας και έρευνας.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του ΙΕΝΕ κ. Κωστής Σταμπολής, ο Γενικός Γραμματέας του ΙΕΝΕ και Πρόεδρος της Επιτροπής Ενεργειακής Απόδοσης του Ινστιτούτου, κ. Κωνσταντίνος Θεοφύλακτος και ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας του ΙΕΝΕ, Ενεργειακός Σύμβουλος κ. Νίκος Σοφιανός παρουσίασαν τα βασικά ευρήματα της μελέτης για την τρέχουσα κατάσταση, τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις στον τομέα Ενέργειας στην ΝΑ Ευρώπης.

Οι ομιλητές έθιξαν, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω βασικά σημεία:

- Η ομαδοποίηση των 15 χωρών που εξετάζονται στην παρούσα έκδοση ως ΝΑ Ευρώπη είναι περισσότερο γεωγραφική παρά σχετιζόμενη με την κατανάλωση και ζήτηση ενέργειας. Η ομάδα αποτελείται από κράτη μέλη της ΕΕ, τα συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας (κυρίως των Δυτικών Βαλκανίων), την Τουρκία και το Ισραήλ. Αν και διαφοροποιούνται ως προς τα πολιτισμικά, πολιτικά και οικονομικά τους χαρακτηριστικά, αυτές οι χώρες συνδέονται και επίσης δεσμεύονται, σε διαφορετικούς βαθμούς η καθεμία, από τις ενεργειακές πολιτικές, τις στρατηγικές και τους στόχους της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και οι διάφοροι φορείς της (δηλαδή Ενεργειακή Κοινότητα, ACER, CESEC, κ.λπ.) ασκούν σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ενεργειακής πολιτικής και στη λειτουργία της ενεργειακής αγοράς στη ΝΑ Ευρώπη.

- Η περιοχή της ΝΑ Ευρώπης χαρακτηρίζεται από υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι εισαγωγές αργού πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου αντιστοιχούσαν στο 87% της συνολικής κατανάλωσης πετρελαίου και φυσικού αερίου στο 88,1%. Αυτή η υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων οδηγεί πολλές χώρες σε ερευνητικές προσπάθειες για εξόρυξη και αυτό έχει ήδη οδηγήσει σε αυξημένες έρευνες και νέα ευρήματα ιδιαίτερα στη Ρουμανία, την Αλβανία, την Κροατία, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Τουρκία. Όπως υποδηλώνει η τελευταία ανάλυση, φαίνεται πιθανό η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου σε επίπεδο ΝΑ Ευρώπης να αυξηθεί έως το 2025, μειώνοντας έτσι σε κάποιο βαθμό την εξάρτηση από εισαγωγές.

- Εισάγεται και ορίζεται η έννοια του Διευρυμένου Νότιου Διαδρόμου για το φυσικό αέριο, ώστε να περιλαμβάνει όλους τους μεγάλους αγωγούς φυσικού αερίου, τους τερματικούς σταθμούς επαναεριοποίησης LNG και τις υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου, οι οποίες θα διασφαλίζουν το αέριο το οποίο θα τροφοδοτεί το σύστημα, με ορισμένους από αυτούς να ανακατευθύνονται προς τις κύριες ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου. Αυτός ο Διευρυμένος Νότιος Διάδρομος, με τα πολλαπλά σημεία εισόδου αερίου και τις συνδεδεμένες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και LNG, θα παρέχει το απαραίτητο υπόβαθρο για τη λειτουργία περιφερειακών κόμβων εμπορίας αερίου που σήμερα αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς και έχουν άμεση σχέση με παρόμοιους κόμβους αερίου που λειτουργούν σήμερα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στο πλαίσιο αυτό ξεκίνησε πρόσφατα τη λειτουργία του το "Ελληνικό Βάθρο Εμπορίας" από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας.

- Η πυρηνική ενέργεια, αν και συμβάλλει μόνο κατά 4,1% στη συνολική ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση στη ΝΑ Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας), παραμένει βιώσιμη επιλογή, καθώς καλύπτει σημαντικές ανάγκες βασικού φορτίου (base load) σε ορισμένες βασικές χώρες (Ρουμανία, Βουλγαρία, Κροατία, Σλοβενία, Ουγγαρία) και είναι πλήρως συμβατή και υποστηρικτική προς τις (αναθεωρημένες) πολιτικές της ΕΕ για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα. Ενόψει των τρεχόντων σχεδίων στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία και την Τουρκία για επέκταση της εγκατεστημένης πυρηνικής δυναμικής, η πυρηνική ενέργεια αναμένεται να διαδραματίσει πιο κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση της βάσης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και να καλύψει πολύ μεγαλύτερα ηλεκτρικά φορτία στην ΝΑ Ευρώπη κατά την επόμενη δεκαετία.

- Όσον αφορά στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, η περιοχή της ΝΑ Ευρώπης στο σύνολό της φαίνεται να είναι πιο ευάλωτη από την υπόλοιπη Ευρώπη (κυρίως τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης). Αυτό οφείλεται στις περιορισμένες έως τώρα επιλογές εισαγωγής, κυρίως για το φυσικό αέριο, στη δύσκολη μορφολογία των διαφόρων χωρών και στην εξάρτηση της περιοχής από μικρό αριθμό προμηθευτών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ενεργειακή ασφάλεια στη ΝΑ Ευρώπη μπορεί να ενισχυθεί με την εφαρμογή ενός ευρύτερου σχεδίου (το οποίο βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη) για τη βελτίωση των διασυνδέσεων τόσο για την ηλεκτρική ενέργεια όσο και για το φυσικό αέριο σε ολόκληρη την περιοχή και επίσης με την περαιτέρω διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος των διαφόρων χωρών. Τον τελευταίο καιρό, και βάσει της πρόσφατης εμπειρίας, ο κατάλογος των κινδύνων για την ενεργειακή ασφάλεια στη ΝΑ Ευρώπη έχει διευρυνθεί, συμπεριλαμβάνοντας φυσικούς κινδύνους (δηλαδή σεισμούς, πλημμύρες, καταιγίδες) καθώς και τρομοκρατικές απειλές.

- Παράλληλα με την ενίσχυση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, ένα ποικιλόμορφο μίγμα ευέλικτων τεχνολογιών παραγωγής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (π.χ. υδροηλεκτρικές τεχνολογίες, ευέλικτη βιομάζα, φυσικό αέριο και αποθήκευση) μπορεί να διευκολύνει την ενσωμάτωση μεταβλητών ΑΠΕ – ιδίως αιολικών και ηλιακών φωτοβολταϊκών. Ειδικότερα, οι μειωμένες ανάγκες ευελιξίας και η αυξημένη αξιοπιστία του συστήματος μπορούν να επιτευχθούν με την ενσωμάτωση χωρών και περιοχών με θεμελιωδώς διαφορετικά καιρικά καθεστώτα. Ένα διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας θα ήταν εξαιρετικά επωφελές για την ενσωμάτωση των μεταβλητών ΑΠΕ. Πράγματι, η περιφερειακή συνεργασία, τα ισχυρότερα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας και η ολοκλήρωση της αγοράς θα συμβάλουν στην ελαχιστοποίηση του κόστους των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές, μεγιστοποιώντας ταυτόχρονα την ασφάλεια εφοδιασμού.

- Εξετάζοντας την πρόβλεψη της ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης ενέργειας στα κράτη μέλη της ΕΕ στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, η συνολική τάση δείχνει σταθεροποίηση - ακόμη και μια μικρή μείωση στον χρονικό ορίζοντα έως το 2040. Η μείωση της χρήσης άνθρακα είναι εμφανής, φθάνοντας σε ελάχιστο επίπεδο έως το 2040, ενώ τα πετρελαϊκά προϊόντα χάνουν επίσης μέρος του μερίδιού τους στην ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση. Σε αυτή τη μεταβολή νικητές αναδεικνύονται οι ΑΠΕ και η πυρηνική ενέργεια. Αντίθετα, η προβολή της ακαθάριστης εσωτερικής κατανάλωσης ενέργειας στις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων παρουσιάζει μια μάλλον διαφορετική πορεία από αυτή των κρατών μελών της ΕΕ στην περιοχή. Μετά την αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ, η ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση ενέργειας προβλέπεται να αυξηθεί σχεδόν κατά 40% μεταξύ 2015 και 2040, με την ποσότητα του άνθρακα να παραμένει σχεδόν σταθερή, κοντά στα 15 Mtoe.

- Όσον αφορά τις προβλέψεις για την ενεργειακή ζήτηση, το φυσικό αέριο είναι το αναδυόμενο καύσιμο με συνεχή αύξηση, που συνδέεται με τα έργα επέκτασης αγωγών και δικτύων στην περιοχή των Ανατολικών και Δυτικών Βαλκανίων. Η ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση ενέργειας στην Τουρκία αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% μεταξύ 2020 και 2040, βοηθούμενη από ισχυρά δημογραφικά. Ο ρόλος των ΑΠΕ φαίνεται να αυξάνεται σημαντικά, φτάνοντας το 28% της τελικής ενεργειακής κατανάλωσης (Gross Inland Consumption GIC) το 2040, η ποσότητα του άνθρακα παραμένει στο επίπεδο των 50 Mtoe με τη σχετική συνεισφορά του να μειώνεται στο 23% το 2040 ενώ η συνεισφορά του φυσικού αερίου μειώνεται στο 17% του GIC. Η πυρηνική ενέργεια εμφανίζεται για πρώτη φορά στο GIC της Τουρκίας μετά το 2025 με τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού Akkuyu και αυξάνεται μέχρι το 2050, μετά το πρόγραμμα πυρηνικής επέκτασης της χώρας.

- Οι επενδυτικές προοπτικές στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης όσον αφορά βασικές υποδομές και ενεργειακά έργα που σχετίζονται με την ενέργεια (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, ΑΠΕ, θερμοηλεκτρικοί σταθμοί, εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενεργειακή απόδοση) φαίνονται θετικές την επόμενη δεκαετία. Διαφαίνεται να υπάρχει σημαντική βελτίωση στα αναμενόμενα και προγραμματισμένα έργα και τις σχετικές επενδύσεις από εδώ και στο εξής έως το 2030. Σε σύγκριση με τις προβλέψεις του ΙΕΝΕ που έγιναν το 2017 για την περίοδο 2016-2025, οι συνολικές εκτιμώμενες επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια στην περιοχή εμφανίζονται πολύ υψηλότερες και ανέρχονται σε 483,7 δισεκατομμύρια ευρώ . Οι αντίστοιχες επενδύσεις για την αρχική ομάδα 13 χωρών (όπως εμφανίζονται στο Outlook του 2017) υπολογίζοντο σε 387 δισεκατομμύρια ευρώ, που είναι 41,8% υψηλότερες σε σύγκριση με τις εκτιμήσεις του 2017. Πρόκειται για μια τεράστια βελτίωση σε σύγκριση με πριν από 5 χρόνια και αναδεικνύει ξεκάθαρα το σημαντικά αυξημένο ενδιαφέρον και όρεξη για ενεργειακές επενδύσεις στη ΝΑ Ευρώπη.