Τι θα σημαίνει για την Ευρώπη και την Ελλάδα η διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από την Gazprom

Μετά τις μαζικές κυρώσεις στη Μόσχα από τη Δύση για την εισβολή στην Ουκρανία, η κυβέρνηση του Βλαντίμιρ Πούτιν παίζει πλέον εδώ και αρκετές εβδομάδες σκληρό πόκερ με τον αγωγό. Ήδη από τον προηγούμενο μήνα οι ροές είχαν μειωθεί έως και 60% σε διάφορες χώρες, περιλαμβανομένης της Γερμανίας και της Ιταλίας, με το «θερμόμετρο» πλέον να χτυπά κόκκινο καθώς ο Nord Stream 1 έκλεισε από τις 11 Ιουλίου και για δέκα ημέρες για λόγους συντήρησης, χωρίς όμως κανείς να γνωρίζει εάν θα ανοίξει ξανά κανονικά σε 48 ώρες. Σήμερα η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά αναφοράς, το ολλανδικό TTF (Title Transfer Facility) διαμορφώνεται στα 160 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα. Εάν η Ρωσία κλείσει για τα καλά τη στρόφιγγα του αερίου στην Γερμανία και την ΕΕ εκφράζονται φόβοι για εκτίναξη της τιμής!

Το πρωτόκολλο ενεργειακής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διέπει την ασφάλεια και του εφοδιασμού με φυσικό αέριο ορίζει τρία επίπεδα για να καταδείξει το πότε υπάρχει κρίση. Το επίπεδο «έγκαιρης προειδοποίησης», το επίπεδο «επιφυλακής» και το επίπεδο «έκτακτης ανάγκης». Η ΕΕ βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της έγκαιρης προειδοποίησης, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες αύριο θα περάσει σε κατάσταση επιφυλακής. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες, σοβαρές και αξιόπιστες πληροφορίες ότι μπορεί να συμβεί ένα γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση της κατάστασης εφοδιασμού με φυσικό αέριο και πιθανώς στην ενεργοποίηση του επιπέδου έκτακτης ανάγκης σε πολλά κράτη μέλη.

Να σημειωθεί πως μια πλήρης διακοπή του ρωσικού εφοδιασμού θα είχε αποτέλεσμα η ΕΕ να πιάσει μόνο το 80% των στόχων αποθήκευσης για το 2023. Αυτό θα σήμαινε ότι αρκετές χώρες της ΕΕ θα κινδύνευαν να ξεμείνουν σε πολύ χαμηλά ποσοστά μέχρι το τέλος του χειμώνα, καθιστώντας δύσκολη την αναπλήρωση των προμηθειών για το επόμενο έτος. Για να αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος, το σχέδιο της ΕΕ προβλέπει τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου τόσο από τους καταναλωτές, όσο και από τη βιομηχανία, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντιμετωπίσει δυσκολίες στην αναπλήρωση των 130 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου που εισάγει από τη Ρωσία σε ετήσια βάση. Με απλά λόγια η ΕΕ θα βάλει «δελτίο» στην κατανάλωση αερίου.

Η Ελλάδα σε καλύτερη θέση

Εάν η Ρωσία διακόψει τη ροή φυσικού αερίου προς την ΕΕ η Ελλάδα θα πρέπει να αναπληρώσει τα 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου που εισάγει σε ετήσια βάση. Το μέγεθος αυτό είναι μικρό εάν αναλογισθεί κανείς πως η Ιταλία χρειάζεται να αναπληρώσει 25 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου.

Για να ακριβολογούμε, αν και η χώρα μας εφοδιάζεται ρωσικό αέριο από άλλον αγωγό (Turk Stream), ωστόσο στο ενδεχόμενο κλεισίματος του Nord Stream 1 που τροφοδοτεί τη Γερμανία η ζήτηση ποσοτήτων για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) θα εκτοξευθεί, καθώς δεν είναι βέβαιο αν οι ποσότητές του θα επαρκούν για την κάλυψη των ευρωπαϊκών αναγκών.

Αν και το σύνολο της παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου διεθνώς ανήλθε το 2021 σε 513 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, η μερίδα του λέοντος κατέληξε στην Ασία. Και ήδη δίνεται «μάχη» μεταξύ Ασίας και Ευρώπης για τις ποσότητες αυτές.

Για το λόγο αυτό ήδη η χώρα μας κτίζει αποθέματα σε LNG. Ενδεικτικά, ενώ μέχρι πρόσφατα ξεφόρτωναν LNG στο σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας έξι πλοία το μήνα, πλέον έχουμε 13 πλοία το μήνα.

Είναι αυτό το αέριο σήμερα ή θα είναι στο μέλλον πιο φθηνό από το ρωσικό; Ειδικά, εάν υπάρξει μια διακοπή τροφοδοσίας της ΕΕ, από τη Μόσχα; Όχι δεν θα είναι, είναι η απάντηση. Εάν διακοπεί το ρωσικό αέριο, το ενδεικτικό κόστος που θα συνοδεύει την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής και ελληνικής αγοράς με υγροποιημένο φυσικό αέριο θα διαμορφωθεί βάσει της τιμής του αμερικανικού LNG (συν του κόστους μεταφοράς και αεριοποίησης).

Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι εάν η χρήση του φυσικού αερίου στην ελληνική ηλεκτροπαραγωγή θα μειωθεί – λόγω διαθέσιμων ποσοτήτων και κόστους- αλλά το εάν θα καλυφθεί εγκαίρως η παραγωγή ρεύματος από άλλη τεχνολογία. Ήδη η αύξηση της συμμετοχής του λιγνίτη στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής έχει δρομολογηθεί, ώστε να καλύπτει πάνω από το 20% της εγχώριας κατανάλωσης ρεύματος, ενώ σε ετοιμότητα βρίσκονται και οι πέντε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με διπλό καύσιμο, ώστε αν χρειαστεί να λειτουργήσουν με ντίζελ.

Με απλά λόγια τα «βρώμικα» καύσιμα, που θα αποτελούσαν παρελθόν από το 2023, επιστρατεύονται σήμερα για να περιοριστεί η χρήση του ακριβού φυσικού αερίου.

Τέλος, στο ακραίο σενάριο η Ελλάδα θα μπορούσε να περιορίσει ακόμη και την κατανάλωση ρεύματος στους βιομηχανικούς χρήστες προκειμένου να είναι επαρκής η ηλεκτροδότηση των νοικοκυριών και των μικρότερων επιχειρήσεων. Αλλά αυτό είναι ένα ενδεχόμενο που δεν μοιάζει πιθανό.