Ευρώπη και ενέργεια: Ο χειμώνας της «οργής» είναι εδώ

Ήδη οι λαοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης αδυνατούν να πληρώσουν τα δυσθεώρητα τιμολόγια της ενέργειας με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται χρέη δισεκατομμυρίων στα ταμεία των εταιρειών αλλά και στα κρατικά ταμεία των μελών της Ευρώπης των 27. Στη Βρετανία ξεκίνησε το κίνημα αντίδρασης «Δεν πληρώνω» και το μέγα ερώτημα είναι αν μπορεί αυτό το κίνημα να βρει μιμητές την Ευρώπη ή και στον υπόλοιπο κόσμο; Κάποιοι εκτιμούν ότι αν εκατομμύρια Βρετανοί σταματήσουν τελικά να πληρώνουν και οι εταιρείες αναγκαστούν να μειώσουν τις τιμές, τότε θα ακολουθήσει ένα ντόμινο στις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου με απρόβλεπτες οικονομικές αλλά κυρίως πολιτικές συνέπειες. Τα «κινήματα των πλατειών», «οι αγανακτισμένοι» και τα «κίτρινα γιλέκα» από το πρόσφατο παρελθόν δεν χρειάζονται και πολύ για να ξαναφουντώσουν στην Γηραιά Ήπειρο.

Για την ώρα, οι ευρωπαϊκές χώρες διαχειρίζονται διαφορετικά την κρίση της ενέργειας που απαλύνουν τους καταναλωτές, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν με τις εξελίξεις μες στον χειμώνα θα υπάρξει και σε άλλες χώρες κίνημα «δεν πληρώνω» ή πραγματικότητα «δεν έχω να πληρώσω». Τα χρέη πάντως στην Ελλάδα στους λογαριασμούς ενέργειας έχουν ξεπεράσει το 1 δισεκατομμύριο ευρώ κάτι που σημαίνει ότι η κατάσταση τίθεται εκτός ελέγχου.

Οι Γερμανοί που είδαν κατά μέσο όρο αύξηση των λογαριασμών τους την Άνοιξη κατά 1.000 ευρώ περιμένουν επιπλέον αυξήσεις από τον Οκτώβριο οπότε και θα επιβληθεί εισφορά στους καταναλωτές για να βοηθηθούν οι εταιρείες παροχής ρεύματος να κάνουν τη μετάβαση από τις ρωσικές παροχές αερίου χωρίς να καταρρεύσουν. «Περιμένουμε ότι η εισφορά θα είναι μεταξύ 1,5 και 5 σεντ ανά κιλοβατώρα έχει δηλώσει ο Υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ υπολογίζοντας το ετήσιο επιπλέον κόστος για ένα σπίτι με τέσσερα άτομα στα επιπλέον 500 ευρώ. Ωστόσο, με τα 5 σεντ ανά κιλοβατώρα για τέτοια νοικοκυριά που χρησιμοποιούν 20.000 κιλοβατώρες αερίου το χρόνο, το επιπλέον κόστος μπορεί να διαμορφωθεί στα 1.000 ευρώ.

Μπροστά σε αυτούς τους υπολογισμούς, οι προειδοποιήσεις για κοινωνική αναταραχή πέφτουν βροχή. Ο Γιέργκ Μύλερ, επικεφαλής της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου – υπηρεσία που ανήκει στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες – έχει προειδοποιήσει στην Die Welt για έξαρση της βίας τον χειμώνα. «Οι εξτρεμιστές ονειρεύονται έναν χειμώνα οργής» ανέφερε χαρακτηριστικά τονίζοντας ότι ακραίοι κύκλοι ενδέχεται να εκμεταλλευθούν την ενεργειακή κρίση και τον υψηλό πληθωρισμό «για τους δικούς τους σκοπούς κατά του κράτους».

Προ των πυλών η κοινωνική έκρηξη

Ο κίνδυνος εσωτερικής αποσταθεροποίησης των ευρωπαϊκών κρατών δεν είναι κάποιο μακρινό σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι ξεκάθαρα μία οδυνηρή πιθανότητα για την Ευρώπη, η οποία έρχεται να προστεθεί στο μωσαϊκό των αρνητικών επιπτώσεων από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τα πρωτοφανή για τα μεταπολεμικά χρονικά μέτρα, τα οποία άρχισαν να τίθενται σταδιακά σε εφαρμογή ανά την ευρωπαϊκή ήπειρο, με στόχο τη δραστική εξοικονόμηση ενέργειας εν όψει του φετινού χειμώνα, μεταβάλλουν προς τα κάτω το βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων πολιτών και μαζί καθημερινές συνήθειες ετών, γεγονός που δεν αποκλείεται να μεταφραστεί στην εκδήλωση νέων εστιών κοινωνικής έντασης, κλυδωνίζοντας τόσο την εσωτερική ασφάλεια όσο και τις εθνικές κυβερνήσεις. Δεν μπορεί ο κόσμος να πληρώνει κάθε μήνα ένα μισθό στο ρεύμα και να του επιβάλλεις διακοπές ηλεκτροδότησης στα νοικοκυριά, στα εργοστάσια και στις βιομηχανίες. Όλα τα παραπάνω θα οδηγήσουν σαφέστατα σε εσωτερικές υποτιμήσεις ανάλογες με αυτές που ζήσαμε τα πέτρινα χρόνια των μνημονίων στην Ελλάδα. Άμεσες συνέπειες θα είναι ο στασιμοπληθωρισμός, η πυραμιδική ύφεση, τα λουκέτα και οι απολύσεις.

Από τη Βρετανία ως την Πολωνία και από την Ισπανία ως την Ελλάδα, οι χώρες της Ευρώπης λαμβάνουν πακέτα μέτρων για την αντιμετώπιση του δύσκολου επερχόμενου χειμώνα, τα οποία όμως είναι επίπονα για τους καταναλωτές και τους επιχειρηματίες και δεν αναμένεται να βάλουν κανένα απολύτως φρένο στο ξέφρενο παιχνίδι των τιμών όπως αυτό εξελίσσεται λόγω των συνεχόμενων λαθών της στάσης της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας.

Εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι «βήχει ο Πούτιν και κρυώνει η Ευρώπη» και όπως εκτιμούν αρκετοί πολιτικοί αναλυτές μέχρι το τέλος του έτους οι πιέσεις στη βάση των κοινωνιών θα είναι τέτοιες που θα προκαλέσουν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις σε αρκετές χώρες της Ένωσης με αποτέλεσμα να αλλάξει άρδην ο πολιτικός χάρτης των κυβερνήσεων στην Γηραιά Ήπειρο. Ήδη τα πρώτα σημάδια έχουν κάνει την εμφάνισή τους και στην Ιταλία με τον Μάριο Ντράγκι, αλλά και στη Βρετανία με τον Μπόρις Τζόνσον.

Το Reuters παρουσίασε πριν λίγες ημέρες αναλυτικά τα μέτρα που έχουν λάβει οι χώρες της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.

Βρετανία

Η Βρετανία εφαρμόζει ανώτατο όριο τιμών στα πιο διαδεδομένα συμβόλαια οικιακής ενέργειας. Το ανώτατο όριο που θα τεθεί σε ισχύ από τον Οκτώβριο θα ανακοινωθεί στις 26 Αυγούστου. Η ομάδα προβλέψεων Cornwall Insight εκτιμά ότι οι μέσοι ετήσιοι λογαριασμοί της Βρετανίας για φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα θα εκτοξευθούν στις 3.582 λίρες τον Οκτώβριο και στις 4. 66 λίρες τον Ιανουάριο. Νωρίτερα φέτος, το ανώτατο όριο τιμής ήταν 1.277 λίρες. Η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξανόμενες εκκλήσεις να παράσχει μεγαλύτερη στήριξη στα νοικοκυριά που παλεύουν με τους λογαριασμούς ενέργειας, αλλά ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε ότι θα αφήσει τις σημαντικές δημοσιονομικές αποφάσεις στον νέο πρωθυπουργό. Ο διαγωνισμός για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος μεταξύ της υπουργού Εξωτερικών Liz Truss και του πρώην υπουργού Οικονομικών Rishi Sunak διαρκεί έως τις 5 Σεπτεμβρίου.Η Truss δήλωσε ότι θα εφαρμόσει ένα προσωρινό μορατόριουμ για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές εισφορές που προστίθενται στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος των καταναλωτών. Ο Sunak δήλωσε ότι δεν έχει καμία αμφιβολία ότι θα χρειαστεί περισσότερη στήριξη για να βοηθηθούν τα νοικοκυριά κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ότι θα ενεργήσει μόλις επιβεβαιωθεί κατά πόσο θα αυξηθούν οι λογαριασμοί.Τον Μάιο η κυβέρνηση παρουσίασε ένα πακέτο στήριξης ύψους 15 δισεκατομμυρίων λιρών για να βοηθήσει τα νοικοκυριά. Κάθε νοικοκυριό θα λάβει πίστωση 400 λιρών στους λογαριασμούς ενέργειας από τον Οκτώβριο.Περισσότερα από 8 εκατομμύρια νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα που λαμβάνουν κρατικά επιδόματα λαμβάνουν επίσης μια επιπλέον εφάπαξ πληρωμή 650 λιρών, με πρόσθετη βοήθεια για τους συνταξιούχους και τα άτομα με αναπηρία.

Βουλγαρία

Η Βουλγαρία εισήγαγε έκπτωση 0,25 λεβ ανά λίτρο βενζίνης, ντίζελ, υγραερίου και μεθανίου από τον Ιούλιο έως το τέλος του έτους για τα νοικοκυριά και κατάργησε τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης για το φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια και το μεθάνιο. Η χώρα, που είναι καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας, έχει επίσης διατηρήσει τις ρυθμιζόμενες τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά, επιτρέποντας μόνο μια μέση ετήσια αύξηση 3,4% από τον Ιούλιο.

Δανία

Τον Ιούνιο, οι Δανοί βουλευτές συμφώνησαν σε καταβολή χρηματικής βοήθειας προς τους ηλικιωμένους και σε άλλα μέτρα συνολικού ύψους 3,1 δισεκατομμυρίων δανικών κορωνών (439 εκατομμύρια δολάρια) για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις του πληθωρισμού και των υψηλών τιμών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της περικοπής της εισφοράς για την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι Δανοί νομοθέτες είχαν προηγουμένως συμφωνήσει για επιδοτήσεις ύψους 2 δισεκατομμυρίων κορόνων (288 εκατ. δολάρια) που θα καταβάλλονταν σε περίπου 419.000 νοικοκυριά που επλήγησαν σκληρά από την αύξηση των λογαριασμών ενέργειας.

Γαλλία

Η Γαλλία έχει δεσμευτεί να περιορίσει την αύξηση του ρυθμιζόμενου κόστους ηλεκτρικής ενέργειας στο 4%. Για να το πετύχει αυτό, η κυβέρνηση διέταξε την εταιρεία κοινής ωφέλειας EDF, η οποία ανήκει κατά 80% στο κράτος, να πουλήσει περισσότερη φτηνή πυρηνική ενέργεια στους ανταγωνιστές της. Τα νέα μέτρα που ανακοινώθηκαν μετά την κρίση στην Ουκρανία -όπως η βοήθεια προς τις επιχειρήσεις για το κόστος των υψηλότερων λογαριασμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας- ανεβάζουν το συνολικό κόστος του κυβερνητικού πακέτου σε 25-26 δισ. ευρώ, δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λε Μαίρ. Η γαλλική ρυθμιστική αρχή ενέργειας CRE δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι προτείνει αύξηση 3,89% στα ρυθμιζόμενα τιμολόγια πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας (TRVE). Η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να αντιταχθεί στην προτεινόμενη από τη ρυθμιστική αρχή αύξηση των τιμών και να ορίσει νέα τιμολόγια σε χαμηλότερο επίπεδο ή να τα απορρίψει εντελώς.

Γερμανία

Οι Γερμανοί εργαζόμενοι και οι οικογένειες θα λάβουν επιπλέον μετρητά, φθηνότερη βενζίνη και μειωμένες τιμές στα εισιτήρια των μέσων μαζικής μεταφοράς. Οι εργαζόμενοι που πληρώνουν φόρο εισοδήματος θα λάβουν εφάπαξ επίδομα για την τιμή της ενέργειας ύψους 300 ευρώ. Οι οικογένειες θα λάβουν εφάπαξ επίδομα 100 ευρώ ανά παιδί, το οποίο διπλασιάζεται για όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα. Τα επόμενα χρόνια, περίπου 12-13 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως θα διατεθούν για την επιδότηση της ανακαίνισης παλαιών κτιρίων. Ωστόσο, τα γερμανικά νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώνουν σχεδόν 500 ευρώ περισσότερα ετησίως για το φυσικό αέριο μετά τον καθορισμό εισφοράς που θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να καλύψουν το κόστος αντικατάστασης των ρωσικών προμηθειών. Η εισφορά, η οποία θεσπίστηκε για να βοηθήσει την Uniper και άλλους εισαγωγείς να αντιμετωπίσουν την άνοδο των τιμών, θα επιβληθεί από την 1η Οκτωβρίου έως τον Απρίλιο του 2024.

Ουγγαρία

Η Ουγγαρία έχει περιορίσει τις τιμές λιανικής πώλησης καυσίμων στα 480 φιορίνια (1,23 δολάρια) ανά λίτρο από τον Νοέμβριο, πολύ κάτω από τις τρέχουσες τιμές της αγοράς. Το μέτρο οδήγησε σε τέτοια αύξηση της ζήτησης που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να περιορίσει την επιλεξιμότητα για το πρόγραμμα. Οι απότομες αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος ανάγκασαν επίσης την κυβέρνηση της Ουγγαρίας να περιορίσει ένα πολυετές ανώτατο όριο στους λογαριασμούς λιανικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, θέτοντας το όριο στα εθνικά μέσα επίπεδα κατανάλωσης, με τις τιμές της αγοράς να ισχύουν πάνω από αυτό. Η Ουγγαρία έχει επίσης επιβάλει απαγόρευση εξαγωγών καυσίμων και πρόσφατα χαλάρωσε τους κανονισμούς υλοτομίας για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση για στερεά καύσιμα όπως τα καυσόξυλα.

Ιταλία

Η χώρα ενέκρινε στις αρχές Αυγούστου ένα πακέτο βοήθειας ύψους περίπου 17 δισεκατομμυρίων ευρώ για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τις οικογένειες να προστατευθούν από την εκτίναξη του κόστους ενέργειας και την αύξηση των τιμών καταναλωτή. Αυτό έρχεται να προστεθεί στα περίπου 35 δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν προϋπολογιστεί από τον Ιανουάριο για να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις του ουρανοκατέβατου κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και βενζίνης. Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων, η Ρώμη επέκτεινε για το τέταρτο τρίμηνο τα υφιστάμενα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου για οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, καθώς και στη μείωση των λεγόμενων εισφορών «κόστους συστήματος». Η μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα καύσιμα στην αντλία που είχε προγραμματιστεί να λήξει στις 21 Αυγούστου πρόκειται να παραταθεί έως τις 20 Σεπτεμβρίου. Η Ρώμη εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο να εμποδίσει τις ενεργειακές εταιρείες να προβούν σε μονομερείς αλλαγές στις συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου μέχρι τον Απρίλιο του 2023, σύμφωνα με το σχέδιο μέτρων που ενέκρινε η κυβέρνηση στις αρχές Αυγούστου.

Ολλανδία

Οι Κάτω Χώρες μείωσαν τους ενεργειακούς φόρους για τα 8 εκατομμύρια νοικοκυριά τους.

Νορβηγία

Η Νορβηγία επιδοτεί τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος των νοικοκυριών από τον Δεκέμβριο και σήμερα καλύπτει το 80% του τμήματος των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος που υπερβαίνει ένα ορισμένο ποσοστό. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στο 90% από τον Σεπτέμβριο, ενώ το σύστημα θα παραμείνει σε ισχύ τουλάχιστον μέχρι τον Μάρτιο του 2023.

Πολωνία

Η Πολωνία ανακοίνωσε μειώσεις φόρων στην ενέργεια, τη βενζίνη και τα βασικά είδη διατροφής, καθώς και παροχές μετρητών στα νοικοκυριά. Παράτεινε επίσης τις ρυθμιζόμενες τιμές φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά και τα ιδρύματα, όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία, έως το 2027. Η κυβέρνηση συμφώνησε τον Ιούλιο να καταβάλει εφάπαξ 3.000 ζλότυ (648 δολάρια) στα νοικοκυριά για να βοηθήσει στην κάλυψη του αυξανόμενου κόστους του άνθρακα. Ο πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki δήλωσε ότι το συνολικό κόστος της συγκράτησης των τιμών της ενέργειας στην Πολωνία θα ανέλθει σε περίπου 50 δισεκατομμύρια ζλότυ.

Ρουμανία

Η κυβέρνηση συνασπισμού της Ρουμανίας εφάρμοσε ένα σύστημα που περιορίζει τους λογαριασμούς φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά και άλλους χρήστες μέχρι ορισμένα μηνιαία επίπεδα κατανάλωσης και αποζημιώνει τους προμηθευτές ενέργειας για τη διαφορά. Το σύστημα πρόκειται να ισχύσει έως τον Μάρτιο του 2023. Ο Ρουμάνος πρωθυπουργός Nicolae Ciuca εκτίμησε τον Φεβρουάριο ότι το πρόγραμμα στήριξης θα κοστίσει περίπου 14,5 δισεκατομμύρια λέι (3,27 δισεκατομμύρια δολάρια), αλλά οι αναλυτές αναμένουν τώρα ότι θα ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι αριστεροί Σοσιαλδημοκράτες, το μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου και μέλος του κυβερνητικού συνασπισμού, υποστηρίζουν την αντικατάσταση του συστήματος με ρυθμιζόμενες τιμές.

Ισπανία

Η Ισπανία έχει αρχίσει να επιδοτεί προσωρινά το κόστος ενέργειας των μονάδων ορυκτών καυσίμων σε μια προσπάθεια να μειώσει τις υψηλές τιμές βραχυπρόθεσμα. Το σύστημα πρόκειται να εφαρμοστεί έως τις 31 Μαΐου 2023. Έχει επίσης μειώσει τους φόρους για να μειώσει τους λογαριασμούς των καταναλωτών και ανακοίνωσε 16 δισεκατομμύρια ευρώ σε άμεση βοήθεια και ευνοϊκά δάνεια για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να αντιμετωπίσουν τις τιμές της ενέργειας.

Σουηδία

Η Σουηδία διέθεσε 6 δισεκατομμύρια σουηδικές κορώνες (605 εκατομμύρια δολάρια) για να αποζημιώσει τα νοικοκυριά που επλήγησαν περισσότερο από την αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τις εθνικές ενεργειακές πολιτικές και οι κανόνες της ΕΕ τους επιτρέπουν να λαμβάνουν έκτακτα μέτρα για την προστασία των καταναλωτών από το υψηλότερο κόστος. Η ΕΕ ζήτησε τον Ιούλιο από τα κράτη μέλη της να μειώσουν εθελοντικά τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά 15% αυτόν τον χειμώνα, ενώ είναι πιθανόν να υπάρξουν και υποχρεωτικές περικοπές. Το μπλοκ στοχεύει επίσης στην αναπλήρωση των αποθηκευτικών χώρων στο 80% της χωρητικότητάς τους έως την 1η Νοεμβρίου.

Ελλάδα

Το Reuters αναφέρεται και στα μέτρα που έχει λάβει η ελληνική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Όπως θυμίζει το πρακτορείο, η Ελλάδα «έχει δαπανήσει περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ για επιδοτήσεις ηλεκτρικής ενέργειας και άλλα μέτρα από τον Σεπτέμβριο». «Οι επιδοτήσεις, οι οποίες θα ενσωματωθούν στους λογαριασμούς ρεύματος, θα ανέλθουν σε περίπου 1,136 δισ. ευρώ τον Αύγουστο και θα απορροφήσουν έως και το 90% της αύξησης των μηνιαίων λογαριασμών ρεύματος για τα νοικοκυριά και το 80% της αύξησης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η Ελλάδα επέβαλε ανώτατο όριο στις πληρωμές προς τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος παραγωγής τους, καταργώντας ουσιαστικά την προσαύξηση στους λογαριασμούς ρεύματος, με τα έσοδα να προορίζονται για τη χρηματοδότηση των επιδοτήσεων ηλεκτρικής ενέργειας», σημειώνει το Reuters αναφερόμενο στη χώρα μας.