Ενεργειακή κρίση: Το πρόβλημα της Ευρώπης και οι επιλογές της

Οι τιμές του ρεύματος και του φυσικού αερίου προκαλούν οικονομικό και πολιτικό χάος σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τις πιέσεις να εντείνονται ώστε η συνήθως «αργοκίνητη» ευρωπαϊκή κοινότητα να δράσει.

Οι Βρυξέλλες βρίσκονται σε αναταραχή. Οι Ευρωπαίοι πρεσβευτές συναντήθηκαν την Τετάρτη και οι υπουργοί Ενέργειας των κρατών – μελών θα κάνουν το ίδιο την Παρασκευή στην πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια έκτακτη Σύνοδο.

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά; Τι θα συζητήσουν οι υπουργοί;

1. Ποιο είναι το πρόβλημα;

Οι τιμές του ρεύματος έχουν αυξηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη κυρίως λόγω της εργαλειοποίησης των παραδόσεων φυσικού αερίου στις σύμμαχες της Ουκρανίας ευρωπαϊκές χώρες. Οι τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος συνδέονται στενά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη χονδρική τιμή του ρεύματος να εξαρτάται από τον τελευταίο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής που απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης για την επόμενη μέρα. Τον τελευταίο καιρό οι τιμές έχουν ξεφύγει έχοντας πρακτικά οκταπλασιαστεί σε σύγκριση με πέρσι την ίδια εποχή.

Η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών μειώνοντας αισθητά τα αποθέματα υδροηλεκτρικής ενέργειας. Τα προβλήματα στη συντήρηση έχουν αναγκάσει τη Γαλλία να κλείσει 32 από τους 56 πυρηνικούς της αντιδραστήρες, υποσκάπτοντας τον ιστορικό ρόλο της Γαλλίας ως εξαγωγέα ηλεκτρικής ενέργειας.

2. Γιατί η κατάσταση χειροτερεύει;

Οι τιμές της ενέργειας έχουν σταθεροποιηθεί έπειτα από ένα ράλι ανόδου στο τέλος του Αυγούστου, όμως η μεγάλη ανησυχία είναι πώς η Ευρώπη θα ανταπεξέλθει στον επικείμενο χειμώνα;

Η ρωσική Gazprom ξεκαθάρισε την περασμένη Παρασκευή ότι θα σταματήσει την παροχή φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream επ’ αόριστον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση «τρέμουν» πως οτιδήποτε άλλο από έναν ήπιο χειμώνα, θα μπορούσε να «σπρώξει» τις κυβερνήσεις να περιορίσουν την παροχή ιδιαίτερα στη βιομηχανία.

3. Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν γεμίσει το 82% του αποθηκευτικού τους χώρου, πολύ νωρίτερα από ό,τι ήταν ο στόχος, προσπαθώντας να αμβλύνουν τους φόβους μπροστά στον χειμώνα. Η Κομισιόν σχεδιάζει μια «έκτακτη παρέμβαση» στην ευρωπαϊκή αγορά, με τους Ευρωπαίους πρεσβευτές να αναμένεται να λάβουν το γενικό πλαίσιο μιας νέας πολιτικής από την Κομισιόν πριν από τη Σύνοδο των υπουργών την Παρασκευή, δήλωνε εκπρόσωπος της Επιτροπής.

Πολλές από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις – μεταξύ των οποίων και η ελληνική – έχουν πάρει τα πράγματα στα χέρια τους, καθώς οι ευρωπαϊκές αποφάσεις έχουν καθυστερήσει αισθητά, λαμβάνοντας μέτρα στήριξης των πολιτών ώστε να προστατεύσουν τους καταναλωτές από υπέρογκους λογαριασμούς που δεν θα μπορούν να πληρώσουν.

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμάνουελ Μακρόν, δήλωσε τη Δευτέρα πως η Γαλλία είναι προετοιμασμένη να παραδώσει περισσότερο φυσικό αέριο στη Γερμανία τον χειμώνα με αντάλλαγμα μεγαλύτερη εισαγωγή ενέργειας από το Βερολίνο.

Ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία, έχουν παρουσιάσει σχέδια για εξοικονόμηση ενέργειας, τα οποία περιλαμβάνουν νόρμες για τη λειτουργία των κλιματιστικών στα δημόσια κτίρια, άλλοι σχεδιάζουν φόρους υπερκερδών στις εταιρείες παροχής ενέργειας που δεν χρησιμοποιούν φυσικό αέριο. Τα χρήματα από τους συγκεκριμένους φόρους αναμένεται να κατευθυνθούν στη στήριξη των καταναλωτών.

4. Ποιες είναι οι επιλογές;

Παρά το γεγονός πως η Κομισιόν δεν έχει ακόμα δημοσιεύσει την πρόταση της, έχει σκιαγραφήσει μερικές επιλογές. Σε ένα προκαταρκτικό σχέδιο, που δημοσίευσε το Politico την περασμένη εβδομάδα, οι προτεινόμενες δράσεις της Κομισιόν αφορούν κυρίως τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.

Ακόμα προτείνει οι χώρες να περιορίσουν την τιμή της ενέργειας από πηγές εκτός φυσικού αερίου και έπειτα να αναδιανείμουν κεφάλαια από υψηλά κέρδη παραγωγών ενέργειας ώστε να βοηθήσουν τους καταναλωτές.

Ένα διαφορετικό έγγραφο με προτάσεις, έβαζε στο «τραπέζι» το πλαφόν για την τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου αλλά και μείωση των τιμών μέσω διοικητικών δράσεων.

Ισπανία και Πορτογαλία, που έλαβαν ειδική άδεια από την Κομισιόν τον Ιούνιο ώστε να εφαρμόσουν ένα προσωρινό πλαφόν, αντιμετωπίζονται σαν «πειράματα» για πιο γενικευμένες λύσεις που θα αφορούν ολόκληρη την Ένωση.

Όμως αναλυτές εγείρουν αμφιβολίες ότι το συγκεκριμένο μοντέλο, που περιλαμβάνει επιδότηση παραγωγών ορυκτών καυσίμων, μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλές χώρες – ιδιαίτερα σε χώρες που τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν ήδη μεγάλο μέρος της ενεργειακής πίτας, τότε η επιδότησή τους θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα ακριβή.

5. Στηρίζουν τα κράτη – μέλη τα σχέδια της Κομισιόν;

Πολλά από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στηρίζουν πλέον μια παρέμβαση στην αγορά ενέργειας, ακόμα και το πλαφόν, όμως η Ένωση παραμένει διχασμένη μεταξύ των προτάσεων. Το Κρεμλίνο άλλωστε έχει προειδοποιήσει ότι σε περίπτωση επιβολής πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου, θα απαντήσει κλείνοντας ολοκληρωτικά τη «στρόφιγγα».

Αν και η Γερμανία πλέον λαμβάνει ελάχιστο φυσικό αέριο από τη Ρωσία, παραμένει ανήσυχη μπροστά σε μια τέτοια εξέλιξη. «Παραμένουμε σκεπτικοί σε ζητήματα που αφορούν ένα πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου» ανέφερε εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών.

Άλλοι, όπως ο Γάλλος πρόεδρος Εμάνουελ Μακρόν, εμφανίζονται θετικοί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Όπως ανέφερε ο ίδιος «Αν η Κομισιόν αποφάσιζε να επιβάλλει πλαφόν στην τιμή αγοράς του φυσικού αερίου που φτάνει μέσω των αγωγών από τη Ρωσία, η Γαλλία θα στήριζε ένα τέτοιο μέτρο».

Κάποιες χώρες μάλιστα πάνε ένα βήμα παραπέρα. Η Πολωνία συγκεκριμένα, αναμένεται να προτείνει πλαφόν σε όλες τις εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αναφέρει το Poli, επικαλούμενο Πολωνό διπλωμάτη.

6. Τι θα συμβεί στη συνέχεια;

Οι Ευρωπαίοι υπουργοί θα συναντηθούν, σε μια κρίσιμη Σύνοδο για τον επικείμενο χειμώνα, όμως δεν είναι καθαρό αν πρόκειται να καταλήξουν σε συμφωνία.

Οι Τσέχοι που έχουν αυτό το εξάμηνο την προεδρία του Συμβουλίου, έχουν καταρτίσει μια λίστα με προτάσεις, μεταξύ των οποίων και το πλαφόν στο φυσικό αέριο από «συγκεκριμένους προορισμούς» (δηλαδή τη Ρωσία), την προσωρινή αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου και ρεύματος, την αύξηση της «ρευστότητας στην αγορά», τον περιορισμό των κερδών όσων παράγουν ρεύμα από κάτι άλλο πέραν του φυσικού αερίου.