Ποιες δυνατότητες υπάρχουν για την προστασία της πρώτης κατοικίας

Η μία επιλογή είναι η ένταξη στον εξωδικαστικό μηχανισμό για τη ρύθμιση των χρεών μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που δίνει τυποποιημένη λύση με βάση τον έναν αλγόριθμο. Η δεύτερη επιλογή είναι η παράδοση του ακινήτου από τον δανειολήπτη στον φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων, όταν αυτός θα συσταθεί περί τα τέλη του 2023.

Οποιος ενταχθεί στον φορέα, εκτός από τη συναίνεσή του για την παράδοση του ακινήτου με αντάλλαγμα να συνεχίσει να μένει σε αυτό έναντι ενοικίου, αποκτά και το δικαίωμα να επιδοτηθεί από το κράτος. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να είναι ευάλωτος με βάση συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά χαρακτηριστικά, που προβλέπει ο νόμος.

Τα βασικότερα κριτήρια είναι το εισόδημα να είναι μεταξύ 7.000 έως 21.000 ευρώ, ανάλογα με τα προστατευόμενα μέλη, η ακίνητη περιουσία να μην ξεπερνά τις 120.000 ευρώ (έως τις 180.000 ευρώ όταν έχει προστατευόμενα μέλη) και οι καταθέσεις να μην υπερβαίνουν το όριο των 7.000 ευρώ (προσαυξάνεται κατά 3.500 ευρώ για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού). Ετσι η προστασία της πρώτης κατοικίας γίνεται πλέον με αυστηρούς όρους και αφορά μόνο όσα νοικοκυριά έχουν πιστοποιηθεί ως ευάλωτα με βάση τα κριτήρια που θέτει ο νόμος.

Η πλατφόρμα προκειμένου κάποιος να πιστοποιηθεί ως ευάλωτος έχει ανοίξει από το 2021 και σύμφωνα με στοιχεία της «Κ» μέχρι σήμερα έχουν επιβεβαιώσει τον «χαρακτηρισμό» τους ως ευάλωτοι μόλις 763 οφειλέτες. Μετρημένοι στα δάχτυλα είναι μέχρι σήμερα όσοι έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον προκειμένου να ενταχθούν στο κρατικό πρόγραμμα επιδότησης (το λεγόμενο ενδιάμεσο πρόγραμμα) και στη συνέχεια στον φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων.

Ο αριθμός σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι μόλις 10 και αν και η πλατφόρμα θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι την έναρξη λειτουργίας του φορέα, το ενδιαφέρον προς το παρόν είναι χαμηλό. Οι οφειλέτες αυτοί αποδέχονται εκ των προτέρων την παράδοση του ακινήτου τους στον φορέα, όταν αυτός δημιουργηθεί και η χαμηλή συμμετοχή υποδηλώνει την απροθυμία ακόμη και των πιο ευάλωτων νοικοκυριών να συναινέσουν να χάσουν την πρώτη τους κατοικία.

Υπενθυμίζεται ότι το ποσό της επιδότησης ξεκινάει από 70 ευρώ και φθάνει έως και τα 210 ευρώ ανάλογα με τα προστατευόμενα μέλη και θα ισχύει για όλη τη διάρκεια του ενδιάμεσου προγράμματος, αλλά και για τη συνέχεια, όταν δηλαδή δημιουργηθεί και λειτουργήσει ο φορέας. Τα νοικοκυριά αυτά θα μισθώνουν την πρώτη τους κατοικία από τον φορέα για 12 έτη και στο τέλος της 12ετίας οι οφειλέτες θα έχουν το αποκλειστικό πρώτο προνόμιο για την επαναγορά της κατοικίας, εφόσον έχουν ανακάμψει οικονομικά. Η εξαγορά θα γίνεται στην εμπορική αξία που θα έχει το ακίνητο στο τέλος της χρονικής περιόδου.

Τραπεζικά στελέχη ερμηνεύουν το χαμηλό ενδιαφέρον για την ένταξη στον φορέα στο γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός οφειλετών έχει ήδη διασφαλίσει την πρώτη του κατοικία μέσω του νόμου Κατσέλη.

Ο νόμος Κατσέλη παρά τις αρρυθμίες των καθυστερήσεων και την καταστρατήγηση σε κάποιες περιπτώσεις από στρατηγικούς κακοπληρωτές, ίσχυσε για πάνω από 10 χρόνια και προσέφερε ασφαλή προστασία στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, επιτρέποντάς τους να ρυθμίσουν τις οφειλές από στεγαστικά, καταναλωτικά δάνεια και κάρτες και να προστατεύσουν την πρώτη τους κατοικία από τον πλειστηριασμό, αποπληρώνοντας το 80% της αξίας της με ευνοϊκούς όρους.

Το χαμηλό ενδιαφέρον συμμετοχής στο νέο καθεστώς προϋποθέτει τη διάρρηξη της σχέσης με την ιδιοκτησία της πρώτης κατοικίας, στοιχείο που σύμφωνα με νομικούς κύκλους υπονομεύει την επιτυχία του νέου θεσμού και τη δημιουργία του φορέα. Παρ’ όλο που τα 4 funds (Bain Capital Credit, Christofferson, Fortress Credit, η Ενωση Εταιρειών Kaican Hellas - Beaumont Summit Financial DAC και LCM Capital) που είχαν προσέλθει στη διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος επαναβεβαίωσαν τη συμμετοχή τους στον ανταγωνιστικό διάλογο που θα ακολουθήσει το προσεχές διάστημα με το υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να καθοριστούν οι τελικοί όροι του διαγωνισμού, ο προβληματισμός για την επιτυχία του νέου θεσμού είναι διάχυτος.

Τον προβληματισμό αυτό μεταφέρουν και οι εκπρόσωποι των funds, που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, επισημαίνοντας ουσιαστικά ότι το περιορισμένο ενδιαφέρον από οφειλέτες δεν δικαιολογεί το επενδυτικό εγχείρημα.

Να σημειωθεί ότι οι αρχικές προσδοκίες προσδιόριζαν το ύψος των κεφαλαίων που θα μπορούσαν να επενδυθούν για τη λειτουργία του φορέα έως και τα 2 δισ. ευρώ, ποσό που δεν τεκμηριώνεται πλέον από το ενδιαφέρον δανειοληπτών που θέλουν να παραχωρήσουν την πρώτη τους κατοικία. Από την πλευρά του υπουργείου Οικονομικών σημειώνουν ότι ο φορέας δεν αποτελεί μια αποσπασματική λύση περιορισμένης διάρκειας, αλλά ένα μακροπρόθεσμο εγχείρημα που διασφαλίζει την πρώτη κατοικία των ευάλωτων νοικοκυριών και άρα θα κριθεί σε βάθος χρόνου.