Έρευνα του ΣΕΒ για τη θέση των γυναικών στις ελληνικές επιχειρήσεις

Η ισότητα στην εργασία αποτελεί, εκτός από ρυθμιστική υποχρέωση (στην Ελλάδα, την Ευρώπη και διεθνώς), πρωτίστως ζήτημα δικαιοσύνης. Το πρόβλημα της ανισότητας των φύλων στη χώρα μας, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, παραμένει σημαντικό. Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται στο 53% του γενικού δείκτη ισότητας βάσει του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την Ισότητα των Φύλων, σε σύγκριση με το 68% του μέσου όρου στην Ε.Ε., γεγονός το οποίο συνεπάγεται μερική μόνο αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας, με αρνητική επίδραση στην παραγωγικότητα και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

Παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, η Διευθύνουσα Σύμβουλος των UNI-PHARMA SA & InterMed SA, Γενική Γραμματέας του ΔΣ του ΣΕΒ και επικεφαλής της ομάδας εργασίας του ΣΕΒ για τη Διαφορετικότητα, τη Συμπερίληψη και την Ισότητα, κυρία Ιουλία Τσέτη, επισήμανε τις εκτιμήσεις των επιχειρήσεων και του κοινού για διάφορες πτυχές της ισότητας των φύλων στην εργασία, όπως κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις βασικές ενότητες: απασχόληση και αμοιβές, προσλήψεις και επαγγελματική ανάπτυξη, πολιτικές – παροχές – θεσμικό πλαίσιο και βία και παρενόχληση. "Για τον ΣΕΒ, η ισότητα εμπεριέχει κάτι πολύ μεγαλύτερο από τις ίσες ευκαιρίες των γυναικών στην εργασία. Αποτελεί πρωτίστως κουλτούρα και συμπεριφορά που αναδεικνύει τις ικανότητες χωρίς αποκλεισμούς, δημιουργεί δεξαμενές ταλέντου ισότιμα από άντρες ή γυναίκες, σέβεται την προσωπικότητα", ανέφερε η κυρία Τσέτη και συμπλήρωσε: "μια επιχείρηση είναι πραγματικά επιτυχημένη όταν ενστερνίζεται την ισότητα και τη συμπερίληψη όχι απλά ως υποχρέωση απέναντι σε ομάδες εργαζομένων, αλλά ως βασικό συστατικό δημιουργικότητας και αλλαγής υποδείγματος λειτουργίας".

Ο Πρόεδρος του ΣΕΒ, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος υπογράμμισε πως "είναι εξαιρετικά σημαντικό να στηρίξουμε τις επιχειρήσεις και να τις τροφοδοτούμε με τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να μπορούν να αντιληφθούν ότι το ζήτημα της ισότητας είναι παράγοντας επιβίωσης, ανάπτυξης και θεμελίωσης μιας σχέσης εμπιστοσύνης με την κοινωνία. Ο δικός μας θεσμικός ρόλος είναι να δείξουμε τον δρόμο της συμπερίληψης, η οποία έχει πολλαπλά οφέλη για επιχειρήσεις, εργαζόμενες και εργαζόμενους. Ανοίγει ορίζοντες σε διαφορετικές οπτικές και δεξιότητες και προσφέρει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στις επιχειρήσεις που τον ακολουθούν".

Στο πλαίσιο της συζήτησης που ακολούθησε την παρουσίαση της έρευνας, ο κ. Θανάσης Συριανός Πρόεδρος της Ελληνικής Ζυθοποιίας Αταλάντης (ΕΖΑ), και Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδος (ΣΒΘΣΕ) υπογράμμισε "Οι επιχειρήσεις χάνουν από την απουσία γυναικών στην εργασία. Η ποικιλομορφία και η περιλαμβανομένη ηγεσία έχουν αποδειχθεί ότι συμβάλλουν στην επιτυχία των επιχειρήσεων. Η παρουσία γυναικών σε θέσεις ευθύνης μπορεί να φέρει νέες ιδέες, προοπτικές και προσεγγίσεις, και να ενισχύσει τη δημιουργικότητα και την καινοτομία μιας επιχείρησης. Επιπλέον, η παρουσία ποικίλων φωνών και απόψεων μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση και εξυπηρέτηση μιας ευρύτερης γκάμας πελατών και καταναλωτών. Συνολικά, η προώθηση της ισότητας και η αντιμετώπιση των στερεοτύπων μπορούν να οδηγήσουν σε μια πιο δίκαιη, πολυποίκιλη και αποδοτική επιχειρηματική κοινότητα".

Παράλληλα, η κυρία Ιωάννα Κεφάλα, Special Products Manager στον Όμιλο Ηρακλής, ανέφερε: "Με ιδιαίτερα χαρά συμμετείχα, ως μέλος του πάνελ, στην εποικοδομητική συζήτηση που διοργάνωσε ο ΣΕΒ για την Ισότητα στην Εργασία. Με κριτική σκέψη αναλογιστήκαμε το παρελθόν και σχολιάσαμε το σήμερα. Ελπίζω όμως ότι βάλαμε ένα λιθαράκι για το αύριο, αφού συζητήσαμε πρακτικές, άμεσες αλλά και στρατηγικές δράσεις που μπορούν να ακολουθήσουν όσες επιχειρήσεις θέλουν να εξελίσσονται και να επιτυγχάνουν εξαιρετικά αποτελέσματα. Είμαι αισιόδοξη γιατί το παρόν είναι ελπιδοφόρο αλλά το μέλλον είναι πιο ποικιλόμορφο, συμπεριληπτικό και σίγουρα ίσο". Τέλος, η κυρία Ιωάννα Ζεργιώτη, καθηγήτρια ΕΜΠ, υπογράμμισε "Οι γυναίκες διστάζουν και οι άνδρες αδιαφορούν. Η ισότητα για να επιτευχθεί είναι ένας Μαραθώνιος και απαιτεί εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας ξεκινώντας από τα σχολεία και όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Η ποσόστωση του αριθμού των γυναικών στις υψηλές βαθμίδες και τα συμβούλια διοίκησης είναι επίσης ένα θετικό μέτρο προς την επίτευξη της ισότητας".

Τα στοιχεία της έρευνας

Η ισότητα στην εργασία παραμένει ζητούμενο – η αντίληψη της κοινής γνώμης δεν αντικατοπτρίζει το τι συμβαίνει στις επιχειρήσεις

Πάνω από τις μισές επιχειρήσεις εφαρμόζουν περισσότερες πολιτικές για την ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης από όσες υποχρεώνει η νομοθεσία.

Υπάρχει σημαντική απόκλιση μεταξύ της αντίληψης της κοινωνίας και των πρακτικών που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις για την ισότητα στην εργασία και την ενίσχυση της απασχόλησης των γυναικών.

Στο 39% των επιχειρήσεων, γυναίκες είναι επικεφαλής σε περισσότερο από το 1/3 των διευθύνσεων ή κρίσιμων τμημάτων τους. Από την άλλη, η οριακή πλειονότητα (51%) φέρεται να διαθέτει γυναίκες επικεφαλής σε λιγότερο από το 1/3 των κρίσιμων τμημάτων τους. Υπάρχει όμως και ένα εντυπωσιακό 11% που δεν εμπιστεύεται γυναίκα επικεφαλής σε καμία διεύθυνση ή τμήμα της επιχείρησης.

Από πλευράς κοινού, διαπιστώνεται αναντιστοιχία μεταξύ της κατάστασης στις επιχειρήσεις και των απόψεων του κοινού που θεωρεί ότι μόλις το 10% των επιχειρήσεων εμπιστεύονται γυναίκες σε θέσεις ηγεσίας σε ποσοστό πάνω από 30%, ενώ στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει στο 25% των επιχειρήσεων.

Υπάρχει απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης

Οι επιχειρήσεις σχεδόν καθολικά (84%) αναγνωρίζουν ότι η εφαρμογή ποσοστώσεων για την προώθηση της ισότητας των φύλων στις προσλήψεις και στις προαγωγές συμβάλλει στη βελτίωση των αποτελεσμάτων τους (37% συμφωνούν απόλυτα και 47% μάλλον συμφωνούν). Στον αντίποδα, μόλις το 5% διαφωνούν και ένα 12% ούτε συμφωνεί, ούτε διαφωνεί, θεωρώντας πως τέτοια μέτρα έχουν ουδέτερο αντίκτυπο για τα εταιρικά αποτελέσματα.

Ωστόσο, το 84% δηλώνουν πως προσλαμβάνουν αποκλειστικά βάσει προσόντων, ενώ το υπόλοιπο 16% των επιχειρήσεων πως εφαρμόζει θετική ποσόστωση με συγκεκριμένους στόχους.

Για την ενίσχυση της απασχόλησης των γυναικών, οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι οι 3 αποτελεσματικότεροι τρόποι είναι: οι δράσεις ενημέρωσης των επιχειρήσεων για το πώς διασφαλίζεται η ισότητα των φύλων στην εργασία (86%), η οικονομική ενίσχυση για τις επιχειρήσεις που αποδεδειγμένα επιτυγχάνουν την ισότητα των φύλων (83%) και η ενημέρωση μαθητριών/φοιτητριών για την τυπική και τεχνική εκπαίδευση για την εξάλειψη στερεοτύπων (81%).

Σημαντικά οφέλη για τις επιχειρήσεις – αλλά όχι πάντα αυτονόητα

Σε γενικές γραμμές, αναγνωρίζονται πολλαπλά επίπεδα ωφελειών από την εφαρμογή πολιτικών ισότητας στην εργασία.

Για πάνω από το 90% των επιχειρήσεων, τα οφέλη είναι σημαντικά και επικεντρώνονται στην ικανοποίηση των εργαζομένων, στην ενίσχυση της εικόνας τους, στην προσέλκυση και διατήρηση ικανού ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και στη βελτίωση της παραγωγικότητας. Αντίθετα, στο ευρύ κοινό η εκτίμηση για τα οφέλη κυμαίνεται λίγο πάνω από 75%.

Ωστόσο, μόλις το 17% των επιχειρήσεων έχει στόχους και παρακολουθεί συγκεκριμένους δείκτες (όπως ενδεικτικά ποσοστά εργαζομένων ανδρών/γυναικών, αμοιβές, ποσοστά στελεχών/ διοίκησης, κλπ.) ενώ το 83% δεν παρακολουθεί το ζήτημα της ισότητας των φύλων με συστηματικό τρόπο. Στις μεγάλες επιχειρήσεις, το 25% θέτει και παρακολουθεί στόχους.

Εντυπωσιακά διαφοροποιημένη είναι η αντίληψη ως προς το φύλο αυτών που απάντησαν στο ευρύ κοινό, όπου το ποσοστό των ανδρών που πιστεύουν ότι υπάρχει ισότητα είναι διπλάσιο σε σχέση με των γυναικών (58% έναντι 29%).

Προκλήσεις για την επίτευξη ισότητας στην εργασία

Στην Ελλάδα, οι εργαζόμενες γυναίκες λαμβάνουν χαμηλότερες αμοιβές, υποεκπροσωπούνται σε θέσεις ευθύνης και αντιμετωπίζουν ακόμα πληθώρα στερεοτύπων.

Ως πρώτο απαραίτητο βήμα για τη βελτίωση της θέσης των γυναικών, πέραν από την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, ενδείκνυται η επένδυση στην αλλαγή κουλτούρας και εξάλειψης στερεοτύπων ή προκαταλήψεων. Είναι αυτές ακριβώς οι πεποιθήσεις και η συμπεριφορά που διαχρονικά εμποδίζουν την ανάδειξη των ικανοτήτων των γυναικών, έτσι ώστε να συνεισφέρουν στη βελτίωση της απόδοσης των επιχειρήσεων.

Όπως προκύπτει από τα ευρήματα της έρευνας, υπάρχουν πολλά σημεία όπου η επιχειρηματικότητα μπορεί να εστιάσει, να θέσει στόχους και να αναλάβει δράσεις. Τα σημαντικότερα αφορούν την αύξηση της απασχόλησης, την υποστήριξη για επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξη, την ισότητα των αμοιβών, τη βελτίωση των παροχών και τη διασφάλιση ισότιμου περιβάλλοντος εργασίας χωρίς παρενόχληση και βία.

Με άλλα λόγια, αναγνωρίζονται πολλαπλά οφέλη από την εφαρμογή πολιτικών για την ισότητα στην εργασία και όλες οι επιχειρήσεις στη σημερινή εποχή είναι αναγκαίο να επιδιώκουν και να παρακολουθούν την εφαρμογή της ισότητας και να εφαρμόζουν πρακτικές διακυβέρνησης και συστήματα διοίκησης για την ενίσχυσή της. Όμως, οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες δεν αρκούν από μόνες τους, καθώς η κουλτούρα ανισότητας δεν δημιουργείται στις επιχειρήσεις, οπότε είναι απαραίτητο να συνδυαστούν με δημόσιες πολιτικές και ανάληψη αντίστοιχων δράσεων για το σύνολο της κοινωνίας.