Κανόνας η εκτός σχεδίου δόμηση για τις επαγγελματικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τη μελέτη, η εκτός σχεδίου δόμηση συνεχίζει να αποτελεί τον κανόνα κτιριακής ανάπτυξης, ιδίως των επαγγελματικών εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας.
Ατυπες βιομηχανικές συγκεντρώσεις σε περιοχές χωρίς δίκτυα και υποδομές πρόσβασης και περιβαλλοντικής διαχείρισης αναπτύχθηκαν κατά εκατοντάδες. Και συνεχίζουν να φιλοξενούν τη βιομηχανία, τα logistics, τις μικρές και μεσαίες βιοτεχνικές εγκαταστάσεις σε διάφορες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Ως αποτέλεσμα, το μοντέλο της παρόδιας δόμησης στις επαρχιακές και εθνικές οδούς έχει καταστεί η δεσπόζουσα κατεύθυνση χωρικής οργάνωσης των επαγγελματικών εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τη διανεοσις.
Με βάση τον φορέα, προσπάθειες οργάνωσης υποδοχέων σε παλιότερες δεκαετίες, οι γνωστές Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙΠΕ), παρέμειναν και παραμένουν μη ελκυστικές για την επιχειρηματικότητα.
Οι περισσότερες είναι άδειες και ανενεργές ή φιλοξενούν μικρό αριθμό επιχειρήσεων με εξαίρεση ελάχιστες εξ αυτών σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Βόλος, Πάτρα, Λαμία και Λάρισα. Επίσης, νεότερες προσπάθειες ανάπτυξης υποδοχέων, μέσω φορέων ιδιωτικής οικονομίας, όπως Βιομηχανικές Επιχειρηματικές Περιοχές (Ν. 2545/1997) ή Επιχειρηματικά Πάρκα (Ν. 3982/2011) σε πολλές περιπτώσεις παρέμειναν ημιτελείς.
Δεν είναι λίγες οι φορές και οι περιπτώσεις όπου και αυτοί οι νέας γενιάς υποδοχείς δεν αποτέλεσαν πόλο έλξης και εγκατάστασης επιχειρήσεων. Κι αυτό, σύμφωνα με τη διανεοσις, λόγω σημαντικών διοικητικών δυσχερειών και αγκυλώσεων που καθιστούν ανέφικτη την ολοκλήρωση προσπαθειών ανάπτυξης επιχειρηματικών πάρκων σε εύλογο χρόνο. Αλλά και εξαιτίας της απουσίας προγραμμάτων χρηματοδότησης ή και περισσότερο αποδοτικών κινήτρων.
«Σε διάστημα 35 ετών που η χώρα προσπαθεί να οργανωθεί χωροταξικά, μόνο το 20% περίπου των εκτάσεων των δημοτικών ενοτήτων της επικράτειας διαθέτει θεσμοθετημένες χρήσεις γης. Τα αποτελέσματα αυτής της αταξίας του χωροταξικού «χάους» είναι οδυνηρά τόσο για το περιβάλλον, όσο και για τις επιχειρήσεις, που αναγκάζονται να επωμίζονται μεγάλο κόστος αδειοδότησης και διοικητικής λειτουργίας. Και κατ’ επέκταση, να παράγουν, συχνά, σε συνθήκες οριακής νομιμότητας και να ξεκινούν από εξαιρετικά χαμηλό σημείο για να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές συνθήκες ανάπτυξης, για να ανταποκριθούν στον ούτως ή άλλως διαρκώς διογκούμενο διεθνή ανταγωνισμό», τονίζει η διανεοσις.
Ο ερευνητικός φορέας αναφέρει ότι ο πρόσφατα ψηφισθείς νόμος 4982/2022 –που έχει λάβει υπόψη του σειρά προτάσεων της διανεοσις– επιδιώκει να αποτρέψει τη δημιουργία νέων εμποδίων και να ενθαρρύνει τις επενδύσεις, αλλά η αποτελεσματικότητά του θα κριθεί τα επόμενα χρόνια. Τονίζει όμως ότι απαιτείται η θέσπιση δευτερογενούς νομοθεσίας (Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές Αποφάσεις, ερμηνευτικές εγκύκλιοι κτλ.) που απορρέει από τον νόμο 4982/2022, σημειώνοντας πως το σύνολο των 467 περιοχών με χρήσεις γης βιομηχανίας - βιοτεχνίας μέσω Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου / ΣΧΟΟΑΠ έχει καθεστώς πολυϊδιοκτησίας. Ως εκ τούτου, καθίσταται ανέφικτη η οργάνωση - πολεοδόμηση αυτών των περιοχών και αδρανοποιείται πλήρως το θεσμικά ρυθμισμένο χωροταξικό περιβάλλον της χώρας για τις επαγγελματικές εγκαταστάσεις βιομηχανίας - βιοτεχνίας. Αντίστοιχα, το νέο καθεστώς διοίκησης - διαχείρισης, το οποίο κατά βάσει αποτελεί πλαίσιο ρύθμισης ιδιωτικών σχέσεων, δεν φαίνεται να αποτρέπει συγκρουσιακές καταστάσεις μεταξύ φορέων διαχείρισης και εγκατεστημένων επιχειρήσεων, ενώ υπάρχει ενδεχόμενο περαιτέρω όξυνσής τους, όπως αναφέρει η διανεοσις.
Προς την κατεύθυνση αυτή, χρειάζεται ένα εθνικό σχέδιο δράσης, στο οποίο θα περιλαμβάνονται μέτρα, δράσεις και ενέργειες που θα αποσκοπούν σε συγκεκριμένο χωρικό - οικονομικό - χρονικό προσδιορισμό υποδοχέων, δηλαδή επιχειρηματικών πάρκων και επιχειρηματικών πάρκων εξυγίανσης, που πρέπει να αναπτυχθούν στην ελληνική επικράτεια, στο βάθος μιας εικοσαετίας.