Φορολογικός οδηγός: Τα 17 μυστικά για μείωση των τεκμηρίων - Τι πρέπει να ξέρουν οι φορολογούμενοι

Τριών διαφορετικών κατηγοριών τεκμήρια προσδιορισμού φορολογητέου εισοδήματος θα κληθούν να αντιμετωπίσουν φέτος οι φορολογούμενοι, σύμφωνα με τον Ελεύθερο Τύπο.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας, θα τεθούν σε εφαρμογή με τις φετινές φορολογικές δηλώσεις και τα αντικειμενικά κριτήρια ή τεκμήρια προσδιορισμού ελαχίστων ποσών καθαρού φορολογητέου εισοδήματος που αφορούν τουλάχιστον 735.000 φυσικά πρόσωπα με ατομικές επιχειρήσεις.

Θα πρέπει να διευκρινιστούν τα εξής σχετικά με τις 3 κατηγορίες τεκμηρίων:

1. Τα τεκμήρια διαβίωσης είναι συγκεκριμένα ποσά δαπανών διαβίωσης που, σύμφωνα με τη Φορολογική Διοίκηση, προσδιορίζουν με αντικειμενικό τρόπο ένα ελάχιστο ποσό φορολογητέου εισοδήματος για κάθε φυσικό πρόσωπο. Το σύστημα του τεκμαρτού προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης προβλέπει, κατ’ αρχήν, ένα ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και 5.000 ευρώ για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνα συμβίωσης φορολογουμένων – 2.500 ευρώ για τον κάθε σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης. Προβλέπει επίσης συγκεκριμένα ποσά αντικειμενικών (τεκμαρτών) δαπανών διαβίωσης που αντιστοιχούν στα ετήσια έξοδα χρήσης και συντήρησης κατοικιών, Ι.Χ. αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, δεξαμενών κολύμβησης και αεροσκαφών, ενώ λαμβάνει υπόψη και τις πραγματικές δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβών υπηρετικού προσωπικού.
2. Επιπλέον, η Φορολογική Διοίκηση χρησιμοποιεί και τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων για τον προσδιορισμό των φορολογητέων εισοδημάτων των φυσικών προσώπων. Τα τεκμήρια αυτά είναι οι πραγματικές δαπάνες των φορολογουμένων για την απόκτηση κινητών ή ακινήτων περιουσιακών στοιχείων, για την αγορά μετοχών, ομολόγων και άλλων αποταμιευτικών και επενδυτικών προϊόντων, για τη συμμετοχή σε μετοχικά κεφάλαια εταιριών, για τη χορήγηση δανείων, για δωρεές ή γονικές παροχές και για την αποπληρωμή στεγαστικών, καταναλωτικών, προσωπικών δανείων και πιστωτικών καρτών.

Για να προσδιοριστεί το συνολικό τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου, οποιασδήποτε κατηγορίας εισόδημα δηλώνει, προστίθενται στα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης τα ποσά των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Ετσι προκύπτει ένα συνολικό ποσό τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο συγκρίνεται με το συνολικό πραγματικό δηλωθέν εισόδημα του φυσικού προσώπου. Αν το τεκμαρτό ποσό εισοδήματος είναι μεγαλύτερο από το συνολικό πραγματικό εισόδημα τότε ο φορολογούμενος καλείται να πληρώσει το φόρο που αναλογεί στο πραγματικό του εισόδημα προσαυξημένο κατά το φόρο που αναλογεί στην πρόσθετη διαφορά μεταξύ πραγματικού και τεκμαρτού εισοδήματος.

• Φέτος περίπου 735.000 φορολογούμενοι οι οποίοι κατά τη διάρκεια του 2023 άσκησαν ατομικά επιχειρηματικές δραστηριότητες, είτε ως εμποροβιοτέχνες είτε ως επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, θα βρεθούν αντιμέτωποι και με το νέο σύστημα τεκμηρίων ή αντικειμενικών κριτηρίων προσδιορισμού ελαχίστου φορολογητέου καθαρού εισοδήματος (κέρδους). Ως κριτήρια προσδιορισμού θα ληφθούν υπόψη το ετήσιο ποσό του μικτού κατώτατου μισθού του ιδιωτικού τομέα, το οποίο για το 2023 ανήλθε σε 10.920 ευρώ, τα έτη λειτουργίας της επιχείρησης, τυχόν πρόσθετη δαπάνη μισθοδοσίας προσωπικού και τυχόν υπέρβαση του ετήσιου τζίρου της επιχείρησης από τον μέσο όρο του τζίρου του αντίστοιχου κλάδου. Το σύστημα αυτό θα προσδιορίσει για καθέναν από τους φορολογούμενους αυτούς ένα τεκμαρτό ποσό καθαρού φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο θα είναι ήδη υπολογισμένο και προσυμπληρωμένο στα έντυπα Ε1 και Ε3 των φορολογικών τους δηλώσεων.

Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία το τεκμαρτό αυτό ποσό θα είναι μεγαλύτερο αυτού που θα έχει προκύψει λογιστικώς, με βάση τα έσοδα και τα έξοδα που έχουν καταχωρισθεί στα βιβλία του φορολογούμενου, ο φόρος εισοδήματος του επιτηδευματία θα υπολογιστεί με βάση το τεκμαρτό αυτό ποσό.

Οκτώ τρόποι αποφυγής υπερφορολόγησης

Τις παγίδες υπερφορολόγησης που κρύβει η εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να τις αποφύγουν με 8 διαφορετικούς τρόπους. Με την ισχύουσα νομοθεσία, κάθε φορολογούμενος μπορεί να καλύψει τυχόν προστιθέμενη διαφορά εισοδήματος που προκύπτει λόγω των τεκμηρίων διαβίωσης, αναγράφοντας, στη φορολογική δήλωση που θα υποβάλει το 2024, για το 2023, έως και 8 διαφορετικές κατηγορίες ποσών, που είναι οι εξής:

• Πραγματικά εισοδήματα τα οποία απέκτησαν το 2023 ο ίδιος ο φορολογούμενος, η σύζυγός του και τα εξαρτώμενα μέλη της οικογενείας του και τα οποία απαλλάσσονται από το φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο. Ως τέτοια εισοδήματα θεωρούνται τα επιδόματα ανεργίας, τα κέρδη από μετοχές και αμοιβαία κεφάλαια, οι τόκοι από REPOS, έντοκα γραμμάτια και ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, οι τόκοι από καταθέσεις στις τράπεζες, τα επιδόματα επικινδυνότητας κ.λπ.. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται και εισπραχθέντα ποσά που απαλλάσσονται τόσο από το φόρο εισοδήματος όσο και από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης, όπως για παράδειγμα τα επιδόματα τέκνων που εισπράχθηκαν από τον ΟΠΕΚΑ, οι μισθοί, οι συντάξεις και η πάγια αντιμισθία των ολικά τυφλών και των κινητικά αναπήρων 80% και άνω, η αποζημίωση λόγω διακοπής εργασιακής σχέσης κ.λπ.
• Χρηματικά ποσά που δεν θεωρούνται εισόδημα και αποκτήθηκαν εντός του 2023 από το φορολογούμενο ή τη σύζυγό του. Τέτοια ποσά είναι π.χ. το εφάπαξ που έλαβε ο φορολογούμενος ως συνταξιούχος, μια αποζημίωση που εισέπραξε από την ασφαλιστική του εταιρία ή μια αποζημίωση που έλαβε για ηθική βλάβη, οι υποτροφίες, οι έκτακτες εφάπαξ οικονομικές ενισχύσεις που καταβλήθηκαν σε πληγέντες από φυσικές καταστροφές, τα προνοιακά επιδόματα του ΟΠΕΚΑ (επιδόματα αναπήρων κ.λπ.) το εξωϊδρυματικό επίδομα και κάθε συναφές ποσό που καταβλήθηκε σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες, το επίδομα γέννησης κ.λπ.

Και στην περίπτωση αυτή, ο φορολογούμενος θα πρέπει να έχει συγκεντρώσει και να έχει διαφυλάξει τα δικαιολογητικά έγγραφα που αποδεικνύουν την είσπραξη των ποσών αυτών.

• Κάθε έσοδο ή τίμημα που εισέπραξε ο φορολογούμενος εντός του 2023 από την πώληση περιουσιακών στοιχείων του. Ως έσοδα από την πώληση περιουσιακών στοιχείων λαμβάνονται υπόψη τα ποσά που εισέπραξε ο φορολογούμενος από την πώληση ακινήτων, αυτοκινήτων, κινητών πραγμάτων συνολικής αξίας άνω των 10.000 ευρώ, μετοχών, ομολόγων, εντόκων γραμματίων μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων και άλλων κινητών αξιών. Από το τίμημα πώλησης που εισπράχθηκε εντός του 2023 αφαιρείται το κόστος απόκτησης, δηλαδή το τίμημα που καταβλήθηκε σε κάποιο προηγούμενο έτος για την αγορά του περιουσιακού στοιχείου.

Για να αποδείξει ο φορολογούμενος την είσπραξη ποσού από την πώληση περιουσιακού του στοιχείου πρέπει να προσκομίσει, εφόσον του ζητηθεί, κυρωμένο αντίγραφο συμβολαίου ή προσυμφώνου ή βεβαίωση του συμβολαιογράφου από τα οποία προκύπτουν τα χρηματικά ποσά που εισέπραξε. Για αγοραπωλησία αυτοκινήτων μεταξύ ιδιωτών αρκεί μία υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986 από τους δύο συναλλασσόμενους.

• Εισοδήματα και έσοδα που αποκτήθηκαν τα έτη προ του 2023, δεν ξοδεύτηκαν μέχρι τις 31-12-2022 και αναλώθηκαν εντός του 2023. Πρόκειται για τη μέθοδο κάλυψης τεκμηρίων μέσω «ανάλωσης κεφαλαίου παρελθόντων ετών».

Με την «ανάλωση κεφαλαίου», ο φορολογούμενος μπορεί να ανατρέξει στις φορολογικές δηλώσεις προηγούμενων συνεχόμενων ετών (όσων ετών θέλει) και να προβεί στις ακόλουθες ενέργειες:

• Να αθροίσει τα ποσά των πάσης φύσεως εισοδημάτων (από μισθούς, συντάξεις, ενοίκια, επιχειρήσεις, τόκους καταθέσεων, μερίσματα, υπεραξίες από πώληση μετοχών κ.λπ.) και τα ποσά των εσόδων από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, τα οποία έχει αναγράψει στις δηλώσεις των παρελθόντων ετών.
• Από το άθροισμα εισοδημάτων και εσόδων προηγούμενων ετών, που θα προκύψει, θα πρέπει, στη συνέχεια, να αφαιρέσει τα ποσά που ελήφθησαν υπόψη στις ίδιες φορολογικές δηλώσεις ως τεκμήρια διαβίωσης (για κατοικίες, ΙΧ αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη, υπηρετικό προσωπικό κ.λπ.) καθώς και τα ποσά που δήλωσε στις ίδιες δηλώσεις ότι δαπάνησε για να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, ΙΧ αυτοκίνητα, σκάφη, κινητά αντικείμενα μεγάλης αξίας κ.λπ.).

Το καθαρό ποσό που θα προκύψει από τις παραπάνω μαθηματικές πράξεις είναι το «κεφάλαιο» των προηγούμενων ετών που μπορεί ο φορολογούμενος να «σχηματίσει» και να εμφανίσει στην Εφορία ως προϊόν αποταμίευσης, προκειμένου να καλύψει την πρόσθετη διαφορά εισοδήματος που θα του προσδιορίσουν τα τεκμήρια.

Η αναλυτική καταγραφή όλων των παραπάνω ποσών (εισοδημάτων, δαπανών, καθαρού κεφαλαίου) μπορεί να γίνει χειρόγραφα σε ένα απλό φύλλο χαρτιού ή ηλεκτρονικά σε πρόγραμμα EXCELL.

• Χρηματικά ποσά που εισήγαγε στην Ελλάδα ο φορολογούμενος το 2023, είτε σε ευρώ είτε σε συνάλλαγμα, εφόσον η απόκτησή τους στο εξωτερικό δικαιολογείται. Για την απόδειξη των ποσών αυτών απαιτείται το πρωτότυπο παραστατικό που εκδίδει κάθε τράπεζα όταν εισάγονται χρηματικά κεφάλαια από το εξωτερικό. Μεταξύ των παραστατικών περιλαμβάνεται και η μοναδική βεβαίωση αγοράς συναλλάγματος.
• Δάνεια που έλαβε ο φορολογούμενος εντός του 2023 από τράπεζες, συγγενείς ή τρίτους. Η σύναψη δανείου με τραπεζικό ίδρυμα αποδεικνύεται από το κείμενο της σχετικής σύμβασης που έχει υπογραφεί από τον φορολογούμενο, ενώ η σύναψη δανείου με ιδιώτη αποδεικνύεται από συμβολαιογραφικό ή ιδιωτικό έγγραφο που έχει χαρτοσημανθεί.
• Ποσά που εισέπραξε το 2023 ο φορολογούμενος είτε από δωρεές είτε από γονικές παροχές. Για να αποδείξει ο φορολογούμενος ότι εισέπραξε εντός του 2023 τέτοια ποσά, θα πρέπει η σχετική φορολογική δήλωση να έχει υποβληθεί εντός εξαμήνου από την είσπραξή τους.
• Κέρδη από λαχεία, ΠPOΠO, ΛOTTO, TZΟKEP, Προκαθορισμένο Στοίχημα κ.λπ. τυχερά παιχνίδια. Τα ποσά των κερδών από τυχερά παιχνίδια λαμβάνονται υπόψη μόνο εφόσον αφαιρεθεί η δαπάνη του φορολογούμενου για την αγορά του κουπονιού ή του δελτίου ή του λαχείου που κέρδισε. Για να αποδειχθεί η είσπραξη κέρδους από τυχερό παιχνίδι ή λαχείο θα πρέπει ο φορολογούμενος να έχει στη διάθεσή του τη σχετική βεβαίωση.

Οι τρόποι αμφισβήτησης από τους αυτοαπασχολούμενους

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τα νέα τεκμήρια προσδιορισμού φορολογητέου εισοδήματος για τους φορολογούμενους με ατομικές επιχειρήσεις είναι μαχητά, δηλαδή θα μπορούν να αμφισβητηθούν. Για τον σκοπό αυτό θα υπάρχει ειδικό «κουτάκι», στο έντυπο της φορολογικής δήλωσης στο οποίο θα μπορεί να «κλικάρει» ο φορολογούμενος δηλώνοντας στην Εφορία ότι αμφισβητεί το τεκμαρτό ποσό φορολογητέου εισοδήματος που του προσδιόρισε αυτό το σύστημα τεκμηρίων κι ότι θα πρέπει να κριθεί- σε δεύτερο χρόνο- από την Εφορία, προκειμένου να φορολογηθεί με βάση χαμηλότερο του τεκμαρτού ποσό εισοδήματος.

Οι λόγοι αμφισβήτησης ανάμεσα στους οποίους θα μπορεί να επιλέξει είναι οι εξής:

• στρατιωτική θητεία,
• φυλάκιση,
• νοσηλεία σε νοσοκομείο ή κλινική,
• αδυναμία άσκησης δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή κατά τους 12 μήνες μετά τον τοκετό ή την υιοθεσία ή αναδοχή τέκνου,
• εκτεταμένες φυσικές καταστροφές που κατέστησαν αδύνατη, συνολικά ή μερικά, την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας,
• ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ατομικής τους επιχείρησης ή της άδειας άσκησης επαγγέλματός τους,
• απαγόρευση λειτουργίας του καταστήματος ή άλλου χώρου άσκησης της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σε εφαρμογή απόφασης δημόσιας αρχής για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή άλλου λόγου που υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον,
• άλλοι λόγοι ανωτέρας βίας που εμποδίζουν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Εκτός από τους παραπάνω οκτώ λόγους αμφισβήτησης των νέων τεκμηρίων, οι επιτηδευματίες θα έχουν τη δυνατότητα μιας ακόμα επιλογής. Σε ειδικό -πιθανότατα- «κουτάκι» του Ε1 θα μπορούν να αμφισβητήσουν το ποσό που προκύπτει από την εφαρμογή του τεκμαρτού εισοδήματος, ζητώντας τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου, για να αποδειχθεί η ακρίβεια της δήλωσής του για εισόδημα μικρότερο του τεκμαρτού.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, κατά την οποία οι επιτηδευματίες αμφισβητούν αυτά τα νέα τεκμήρια, θα καλούνται πρώτα να πληρώσουν το φόρο που προκύπτει από την εκκαθάριση των δηλώσεών τους με βάση τα τεκμαρτά εισοδήματα κι εν συνεχεία θα αναμένουν τα αποτελέσματα των ελέγχων είτε για να λάβουν επιστροφή φόρου είτε για να προχωρήσουν σε συμψηφισμό του επιπλέον φόρου που θα έχουν καταβάλει αχρεωστήτως με άλλες οφειλές τους στην Εφορία.