Ηλεκτρονικό εμπόριο: Πρόστιμα άνω του 1,7 εκατ. ευρώ σε 15 e-shops το 2020

Ηλεκτρονικό κατάστημα που λειτουργεί σε μεγάλη πόλη της περιφέρειας διαφημίζει κινητό τηλέφωνο στην τιμή των 599 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Με μια απλή αναζήτηση στις γνωστές μηχανές αναζήτησης και στα marketplaces, διαπιστώνει εύκολα κάποιος ότι το ίδιο μοντέλο κοστίζει από 720 ευρώ και άνω, με την επικρατέστερη τιμή να είναι κοντά στα 1.000 ευρώ. Οι εξαιρετικά προνομιακές τιμές σε προϊόντα – «κράχτες» αποτελούν το δόλωμα για τους καταναλωτές και βασικά η αρχή του μοτίβου που ακολουθείται στις περισσότερες απάτες στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όπως τονίζει σε δημοσίευμά της η «Καθημερινή».

Τι ακολουθεί; Ο καταναλωτής παραγγέλνει είτε πληρώνοντας μέσω χρεωστικής ή πιστωτικής κάρτας είτε ακόμη χειρότερα μέσω κατάθεσης σε τραπεζικό λογαριασμό, αλλά άδικα περιμένει να παραλάβει το πολυπόθητο κινητό τηλέφωνο των ονείρων του. Και όταν στη συνέχεια προσπαθήσει να επικοινωνήσει με το κατάστημα, είτε τηλεφωνικώς είτε γραπτώς, δεν πρόκειται να βρει κανέναν. Δεν λείπουν και εκείνες οι περιπτώσεις που το κατάστημα κατεβάζει ρολά εν μια νυκτί και ακόμη και οι επιστολές που αποστέλλονται με το ταχυδρομείο ή ακόμη και εξώδικα επιστρέφονται στους αποστολείς. Το τελευταίο συνέβη σε αρκετές περιπτώσεις στη διάρκεια της πανδημίας, όταν τα ηλεκτρονικά καταστήματα, εκμεταλλευόμενα τη μη λειτουργία ή την περιορισμένη λειτουργία των φυσικών καταστημάτων, ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια.

Πριν από λίγες ημέρες το υπουργείο Ανάπτυξης προχώρησε στην επιβολή προστίμου ύψους 120.000 ευρώ σε ηλεκτρονικό κατάστημα που εδρεύει στη Λάρισα και ταυτόχρονα προχώρησε στη διακοπή λειτουργίας του εν λόγω καταστήματος, καθώς πλέον παρέχεται από τη νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή αυτή η δυνατότητα. Συγκεκριμένα, βάσει του νόμου 5019/2023, με τον οποίο ενσωματώθηκε η οδηγία 2020/1828 (σχετικά με τις αντιπροσωπευτικές αγωγές για την προστασία των συλλογικών συμφερόντων των καταναλωτών) προβλέπεται η λήψη προσωρινών μέτρων και μεταξύ αυτών η προσωρινή απαγόρευση πρόσβασης σε ιστότοπο. Λόγω ακριβώς αυτής της δυνατότητας που παρέχει ο νόμος, έχει διακοπεί, ύστερα από παρέμβαση της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή και με εντολή της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, η λειτουργία πάνω από 50 ηλεκτρονικών καταστημάτων.

Ακόμη, πάντως, κι αν γίνεται ευρέως αντιληπτή η απάτη –πρώτα κυρίως μέσα από σχετικές αναφορές σε ειδικά φόρουμ καταναλωτών ή φόρουμ για τεχνολογικά προϊόντα– ή ακόμη κι αν το υπουργείο επιβάλλει πρόστιμο και διακόπτει τη λειτουργία του ηλεκτρονικού καταστήματος, οι επιτήδειοι δεν πτοούνται. Στήνουν αμέσως άλλο ή μάλλον το έχουν ήδη έτοιμο με το που θα ξεκινήσουν οι αρνητικές κριτικές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνήθως το νέο κατάστημα εμφανίζεται να είναι υπό άλλο ιδιοκτήτη και με παρεμφερή επωνυμία. Στο τελευταίο εντοπισμένο «κρούσμα», αυτό της Λάρισας, εμφανίζεται ο ίδιος ιδιοκτήτης, ίδια έδρα και παρεμφερής επωνυμία.

Με βάση τον νέο κοινοτικό κανονισμό για την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών, γνωστός ως DSA, η δυνατότητα παρέμβασης εκτιμάται ότι θα είναι ακόμη ταχύτερη, καθώς θα δίνεται εντολή άμεσα στην αρμόδια Αρχή.

Η μεγάλη έκρηξη των απατών και μάλιστα αυτού του τύπου έγινε ταυτόχρονα με την έκρηξη των ηλεκτρονικών πωλήσεων τη διετία 2020-2021. Το 2020 το υπουργείο Ανάπτυξης επέβαλε πρόστιμα άνω του 1,7 εκατ. ευρώ σε 15 ηλεκτρονικά καταστήματα, ενώ τη χρονιά εκείνη οι σχετικές αναφορές στον Συνήγορο του Καταναλωτή αποτελούσαν περίπου το 25% των συνολικών, έχοντας υπερδιπλασιασθεί σε σύγκριση με το 2019.

Το 2022, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Συνηγόρου του Καταναλωτή, έγιναν 3.004 αναφορές συνολικά για τα καταναλωτικά αγαθά (το 22,5% του συνόλου), εκ των οποίων το 27,2% σχετιζόταν με την παράδοση των αγαθών (ή μάλλον με τη… μη παράδοσή τους). Το 18,04% των αναφορών σχετιζόταν με το ηλεκτρονικό εμπόριο. Οι αναφορές αφορούσαν, σύμφωνα με τον ΣτΚ, κυρίως ιστοσελίδες που προβάλλουν επώνυμα προϊόντα σε ασυνήθιστα χαμηλές τιμές. Σ’ αυτή την περίπτωση δύο είναι οι πιθανές απάτες: είτε ο πελάτης να παραγγείλει και να μην παραλάβει είτε το προϊόν που θα παραλάβει να είναι απομίμηση («μαϊμού»).

Για να μην πέσει κάποιος θύμα απάτης στις ηλεκτρονικές αγορές, καλό είναι να ακολουθεί τους εξής κανόνες:

• Αγοράζουμε μάρκες που γνωρίζουμε, από καταστήματα που γνωρίζουμε. Αν πρόκειται για άγνωστα καταστήματα ή μεμονωμένους πωλητές, καλό είναι να διαβάζουμε πρώτα κριτικές και αξιολογήσεις.
• Xρησιμοποιούμε τα πρωτόκολλα HTTPS και SSL όταν περιηγούμαστε στο Διαδίκτυο. Μόνο το σύμβολο του λουκέτου δεν κάνει έναν ιστότοπο ασφαλή.
• Προτιμούμε τη διεκπεραίωση της πληρωμής με αντικαταβολή ή ηλεκτρονικά μέσα, που μας δίνουν την εκ των υστέρων δυνατότητα αμφισβήτησης μιας ηλεκτρονικής συναλλαγής, εάν προκύψει προβληματική. Αποφεύγουμε την ολοσχερή εξόφληση των προϊόντων μέσω τραπεζικής κατάθεσης πριν από την παράδοσή τους.
• Προβληματιζόμαστε έντονα με τιμές που είναι υπερβολικά χαμηλές, ιδίως όταν το εύρος τους βρίσκεται αρκετά μακριά από τον συνήθη ανταγωνισμό για τα αντίστοιχα προϊόντα ή όταν πρόκειται για διαφημιστικές καταχωρίσεις προϊόντων αποκλειστικά σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος εξαπάτησης.
• Ποτέ δεν στέλνουμε αντίγραφο της κάρτας, τον αριθμό, το PIN ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο της μέσω e-mail.
• Πραγματοποιούμε τις διαδικτυακές αγορές μόνο σε ιστοσελίδες που χρησιμοποιούν πλήρη αυθεντικοποίηση (όπως Verified by Visa -MasterCard Secure Code).