Ασφαλιστικά ταμεία: Πώς «έχασαν» 18,5 δισ. ευρώ – Η διαχρονική αδράνεια έφερε απώλειες

«Κέρδη» που θα μπορούσαν να ξεπεράσουν ακόμη και τη μέση κρατική χρηματοδότηση για την πληρωμή των συντάξεων για έναν ολόκληρο χρόνο και να «αγγίξουν» τα 18,5 δισ. ευρώ, θα μπορούσαν να επιτύχουν τα ασφαλιστικά ταμεία και ο διάδοχος αυτών, ο ΕΦΚΑ, εάν το 2002 επένδυαν το σύνολο των κεφαλαίων τους, στα δύο αμοιβαία κεφάλαια της ΑΕΔΑΚ του ΙΚΑ.

Το τεράστιο έλλειμμα στην αποτελεσματική, επαγγελματική διαχείριση, παρ’ ότι το θεσμικό πλαίσιο υπήρχε, έστω και με καθυστέρηση, καταγράφει στο βιβλίο του «Το Οικοσύστημα της Επαγγελματικής Ασφάλισης στην Ελλάδα» ο οικονομολόγος, διδάκτωρ του ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛΕΤΕΑ) και του ΤΕΑ του Υπουργείου Οικονομικών, Χρήστος Νούνης, όπως γράφει η «Καθημερινή».

Απαντώντας στο υποθετικό σενάριο «Τι θα συνέβαινε εάν το σύνολο των κεφαλαίων των Ταμείων του 2002 επενδυόταν μέσω της ΑΕΔΑΚ των Ασφαλιστικών Οργανισμών και δη στα δύο αμοιβαία κεφάλαια, Ομολογιακό Εσωτερικού και Μεικτό Εσωτερικού», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα Ταμεία «έχασαν» υπεραξίες 18,6 δισ. ευρώ και μαζί έχασαν έδαφος που δεν μπορεί να καλυφθεί πλήρως, καθώς ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω για να διορθωθούν τα σφάλματα, οι κακές πρακτικές, η διαχρονική αδράνεια και η ανορθολογική στρατηγική διαχείρισης των διαθεσίμων των ασφαλιστικών ταμείων.

Όμως, τα διδάγματα του παρελθόντος μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για τον εντοπισμό των βέλτιστων πρακτικών και την αποφυγή καταστροφικών επιλογών, όπως επεσήγμανε ο κ. Νούνης.

Όπως αναλύεται στο βιβλίο, τα δύο Αμοιβαία Κεφάλαια που διαχειριζόταν η ΑΕΔΑΚ του ΙΚΑ, το Ομολογιακό Εσωτερικού και το Μεικτό Εσωτερικού, για όλη την περίοδο των τελευταίων 21 ετών, και δη από το 2002 έως και την 31^η Δεκεμβρίου 2023 κατέγραψαν σωρευτικές αποδόσεις της τάξεως του 102%.

Συγκεκριμένα, το Ομολογιακό Α/Κ για την περίοδο 2002 – 2023 είχε απόδοση 8,2%, αυξάνοντας τα αρχικά επενδεδυμένα κεφάλαια των 338 εκατ. ευρώ σε 366 εκατ. ευρώ, παρά τη σημαντική αρνητική επίδραση του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους το 2012. Αντίστοιχα, το Μεικτό Α/Κ πέτυχε αξιοσημείωτη υπερβάλλουσα απόδοση της τάξης του 180%, αυξάνοντας τα αρχικά του κεφάλαια, από 405 εκατ. ευρώ το 2002, σε 960 εκατ. ευρώ το 2023.

Έτσι, συνολικά, τα δύο Αμοιβαία Κεφάλαια διπλασίασαν την ονομαστική αξία του χαρτοφυλακίου τους, από τα 743 εκατ. ευρώ σε 1,5 δισ. ευρώ, πετυχαίνοντας μεσοσταθμική ετήσια απόδοση της τάξεως του 4,36%.

Με δεδομένο ότι η περιουσία των φορέων κοινωνικής ασφάλισης το 2002 προσέγγισε το 11,2% του ελληνικού ΑΕΠ –σύμφωνα με τα στοιχεία του κοινωνικού προϋπολογισμού– τα αποθεματικά τους σε ονομαστικές τιμές «άγγιζαν» τα 18,1 δισ. ευρώ (με το ελληνικό ΑΕΠ να εκτιμάται στα 162,08 δισ. ευρώ).

Στο υποθετικό, λοιπόν, ερώτημα τι θα γινόταν εάν το σύνολο αυτών τοποθετούνταν και επενδύονταν στο χαρτοφυλάκιο της ΑΕΔΑΚ των ασφαλιστικών οργανισμών, για 21 χρόνια, θα κατέγραφαν σωρευτική απόδοση 102%. Στο τέλος του 2023, έτσι, το κεφάλαιο του ΕΦΚΑ που είναι ο καθολικός διάδοχος των ασφαλιστικών ταμείων, θα ήταν 36,56 δισ. ευρώ και θα κατέγραφε υπεραξία ύψους 18,46 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα, μάλιστα, με τον κ. Νούνη, αυτή η υπεραξία υπερβαίνει και τη μέση ετήσια κρατική επιχορήγηση ύψους 15,68 δισ. ευρώ που καταβλήθηκε από τον κρατικό προϋπολογισμό για την παροχή συντάξεων κατά την περίοδο 2009 – 2022.

Ο συγγραφέας σημειώνει πως κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου, η πραγματοποιηθείσα επενδυτική απόδοση του χαρτοφυλακίου της ΑΕΔΑΚ του ΙΚΑ ενσωματώνει τη σοβαρή αρνητική επίδραση από το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, την απομείωση των ελληνικών ομολόγων και τη σημαντική πτώση της εγχώριας χρηματιστηριακής αγοράς κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Ο κ. Νούνης ξεκαθαρίζει, επίσης, ότι το αποτέλεσμα δεν είναι πλήρως αντιπροσωπευτικό, εντούτοις παραμένει ενδεικτικό του μακροχρόνιου οφέλους που θα προέκυπτε από τη δυνητική καθολική εφαρμογή του συστήματος της κεφαλαιοποίησης στην ενεργό διαχείριση του συνόλου των αποθεματικών των Ταμείων, και όχι μόνο του 23% των περιουσιακών τους στοιχείων σε κινητές αξίες και ακίνητα, βάσει του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου.

Αν, μάλιστα, η αφετηρία των επενδύσεων ήταν το 2011 και όχι το 2002, τότε τα 31 δισ. ευρώ αποθεματικά του ΙΚΑ θα μπορούσαν ακόμη και να τριπλασιαστούν, εάν επενδύονταν μέσω της ΑΕΔΑΚ του, φθάνοντας τα 102 δισ. ευρώ και επιτυγχάνοντας αποδόσεις της τάξεως του +330%.

Καθώς μάλιστα υπάρχει και η ΕΔΕΚΤ – ΑΕΠΕΥ των ταμείων, στο σενάριο τα 31 δισ. ευρώ να επενδύονταν μέσω αυτής, στο διεθνές χαρτοφυλάκιό της, η σωρευτική απόδοση για την περίοδο 2011 – 2021 θα ήταν της τάξης του 112% (όσο και η επενδυτική επίδοση των υπό διαχείριση κεφαλαίων της ΕΔΕΚΤ) και το κεφάλαιο θα έφθανε τα 65,8 δισ. ευρώ.