G-20: Πως να κάνετε τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου να πληρώνουν περισσότερους φόρους

Πρόκειται για μια έκθεση που ανέθεσε η βραζιλιάνικη προεδρία της G-20 στον Γάλλο οικονομολόγο Gabriel Zucman, διευθυντή του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μαθητή του Thomas Piketty, με ζητούμενο την φορολόγηση των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου.

Ο Zucman είναι, επίσης, ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες παγκοσμίως σε θέματα διεθνούς φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Σύμφωνα με την έκθεση, εάν τα πλουσιότερα άτομα στον κόσμο - οι σχεδόν 3.000 άνθρωποι των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο δολάρια (περίπου 935 εκατ. ευρώ με την τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία)- πλήρωναν τουλάχιστον το 2% του πλούτου τους κάθε χρόνο, οι κυβερνήσεις θα εισέπρατταν 200 με 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο!

Και είναι αλήθεια ότι αυτή η συζήτηση πρέπει να «ανοίξει» και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό: περισσότερος πλούτος συγκεντρώνεται σε λιγότερα χέρια (η συνεισφορά των δισεκατομμυριούχων στα δημόσια ταμεία μειώνεται), τα διαθέσιμα εργαλεία για την παρακολούθηση των ροών χρήματος και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών είναι πολύ ώριμα και τέλος, το 2021 επιτεύχθηκε ήδη διεθνής συναίνεση μεταξύ περισσότερων από 140 χωρών, ώστε οι μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες στον κόσμο να πληρώνουν ελάχιστο εταιρικό φόρο 15%. Στην πραγματικότητα, η πρόταση του οικονομολόγου μιμείται εν μέρει τη δομή αυτής της συμφωνίας.

Η βασική πρόταση προβλέπει ότι τα άτομα με συνολικό πλούτο άνω του 1 δισ. δολαρίων - συμπεριλαμβανομένων περιουσιακών στοιχείων, ακινήτων, μετοχών, συμμετοχής στην ιδιοκτησία εταιρειών κ.ά. - θα καταβάλλουν ετησίως ένα ελάχιστο ποσό φόρου, ίσο με το 2% του πλούτου τους, εφόσον δεν καταβάλλουν ήδη το ποσό αυτό σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων. «Δεν θα είναι ένας παγκόσμιος φόρος, αλλά ένα πλαίσιο, ένα κοινό πρότυπο για τη μείωση της παλινδρόμησης που παρατηρείται στην κορυφή της κατανομής του εισοδήματος», διευκρίνισε ο ίδιος ο Zucman. Από την άλλη πλευρά, οι χώρες θα μπορούσαν να εφαρμόσουν μηχανισμούς «φοροεισπράκτορα έσχατης ανάγκης».

Ο οικονομολόγος επισημαίνει ότι αυτή η συνεισφορά 2% θα πρέπει να υπολογίζεται επί του πλούτου και όχι επί του εισοδήματος, δεδομένου ότι δύσκολα μπορεί να την αποκρύψει κάποιος.

Στο βασικό σενάριο, η πρόσθετη είσπραξη για τις κυβερνήσεις θα είναι μεταξύ 200 και 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δηλαδή κατά μέσο όρο πάνω από 80 εκατ. δολάρια ανά άτομο. Εάν το πλαίσιο επεκτεινόταν σε άτομα με καθαρή περιουσία άνω των 100 εκατ. δολαρίων, θα εισέπραττε επιπλέον 100 έως 140 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως- εάν ο συντελεστής ήταν 3%, η είσπραξη θα κυμαινόταν μεταξύ 550 και 690 δισεκατομμυρίων δολαρίων, εκ των οποίων το 55% θα προερχόταν από δισεκατομμυριούχους.

Οι πλούσιοι αυξάνονται…

Η περιουσία των πλουσίων έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 25 χρόνια, όπως γράφει η «EL PAIS». Αν το 1985 αντιπροσώπευαν το 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ, τώρα ανέρχονται στο 14%. Ωστόσο, η συνεισφορά τους στα δημόσια ταμεία δεν αυξήθηκε με τον ίδιο ρυθμό. Αντιθέτως, η συνεισφορά τους σε όρους προσωπικών φόρων είναι μόνο το 0,3% του συνολικού πλούτου τους, καθώς διαθέτουν εργαλεία για να αποφεύγουν την καταβολή φόρων, όπως εταιρείες χαρτοφυλακίου (εταιρείες holding) κ.ά.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η λεγόμενη χώρα των ευκαιριών, είναι το λίκνο των πλουσιότερων προσωπικοτήτων του πλανήτη, από τον Bill Gates μέχρι τον Elon Musk, οι οποίοι είναι μερικά από τα άτομα που θα κληθούν να αυξήσουν τη συνεισφορά τους στα δημόσια ταμεία.

Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε από το Φορολογικό Παρατηρητήριο της Ε.Ε., ένα ερευνητικό κέντρο που χρηματοδοτείται από την Ευρώπη, δεν προτείνει έναν παγκόσμιο φόρο ή ένα ενιαίο εργαλείο για την εφαρμογή της πρότασής της, αλλά μάλλον «ένα ευέλικτο πρότυπο που σέβεται την εθνική κυριαρχία». Θα μπορούσε να λάβει τη μορφή μιας τροποποίησης του φόρου εισοδήματος, που θα περιλαμβάνει έναν ευρύτερο ορισμό του εισοδήματος ή ενός τεκμαρτού φόρου εισοδήματος. Δηλαδή, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να επιλέξουν ποια μέτρα θα λάβουν. «Αυτός ο ελάχιστος φόρος δεν θα πρέπει να θεωρείται ως φόρος πλούτου, αλλά ως εργαλείο για την ενίσχυση του φόρου εισοδήματος», αναφέρεται στην έκθεση. «Μόνο οι δισεκατομμυριούχοι που σήμερα πληρώνουν λιγότερο από το 2% του πλούτου τους σε φόρο θα έπρεπε να πληρώσουν περισσότερο».

Η έκθεση, ωστόσο, αναγνωρίζει ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να επιτευχθεί αυτό. Αφενός, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στη διεθνή ανταλλαγή πληροφοριών, που δυσχεραίνουν τον εντοπισμό των πραγματικών ιδιοκτητών των περιουσιακών στοιχείων. Οι ελλείψεις αυτές θα μπορούσαν να αμβλυνθούν με εκθέσεις ανά χώρα -δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου των ατόμων με εξαιρετικά υψηλό εισόδημα προέρχεται από τις συμμετοχές τους σε μεγάλες εταιρείες. Για παράδειγμα, να εντοπιστούν τα άτομα που κατέχουν πάνω από το 1% των μετοχών.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το αιώνιο πρόβλημα ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου, στον οποίο είναι εξαιρετικά εύκολο να αλλάξει κανείς τόπο κατοικίας σε μια χώρα με χαμηλότερη φορολογική πίεση ή, στην προκειμένη περίπτωση, σε μια χώρα που δεν συμμετέχει στο σχεδιασμό ενός παγκόσμιου φόρου για τους πλουσιότερους. Όλα είναι εφικτά αν υπάρχει βούληση.Δεν χρειάζεται να «κλάψουν» οι πλούσιοι. Απλώς, μπορεί και πρέπει να αυξηθεί η συνεισφορά τους.