Ποιοι αποφασίζουν για τις τύχες όλων μας στον κόσμο
Ποιος κυβερνά; Ποιος έχει μεγαλύτερη επιρροή στη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο οι πλούσιοι ή οι φτωχοί; Ποιοι μπορούν να πληρώσουν για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους και να χρηματοδοτήσουν λόμπι να τους εκπροσωπούν στα κέντρα εξουσίας;
Μαρίνα Πρωτονοταρίου
Ποιοι μπορούν να αξιοποιήσουν τη δύναμη των ΜΜΕ για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους και να εξαγοράσουν κάθε εμπόδιο; Το αμερικάνικο Fortune, γράφει ότι ο καπιταλισμός δέχεται επίθεση και αυτό το μήνα εγκαινιάζει την Change the World list τη λίστα των εταιρειών που στοχεύουν να βοηθήσουν με τον τρόπο τους να επέλθει μια αλλαγή στον σημερινό κόσμο, αναλαμβάνοντας την ευθύνη από τις κυβερνήσεις που παραπαίουν...
Ο Γάλλος Τομά Πικετί στο μπεστ σέλερ του «Το Κεφάλαιο» προτείνει οι κυβερνήσεις να αναλάβουν την ευθύνη και να επιβάλουν φόρο περιουσίας ή φόρο κεφαλαίου για την ευστάθεια του συστήματος.
Ποιος όμως αποφασίζει;
Οι εκπρόσωποι των ιδιωτικών και εμπορικών συμφερόντων αποτελούν το 82% των ομάδων που είναι αρμόδιες για την παροχή συμβουλών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη φορολογική μεταρρύθμιση. Η έκθεση της Oxfam προειδοποιεί ότι η υπερβολική επιρροή των πλούσιων ιδιωτών, επιχειρήσεων και ομάδων συμφερόντων στη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο επιδεινώνει τη φτώχεια και την ανισότητα σε ολόκληρη την ήπειρο.
Σήμερα, μια μικρή ελίτ που περιλαμβάνει τους 85 πλουσιότερους ανθρώπους κατέχουν τον ίδιο πλούτο με αυτόν που κατέχουν οι 3,5 εκατ. των φτωχότερων ανθρώπων του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η έκθεση της Oxfam με τίτλο «Δουλεύοντας για τους λίγους» που δημοσιεύτηκε πριν τη συνάντηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρου στο Νταβός υπογραμμίζει την ολοένα και περισσότερο διευρυνόμενη ανισότητα τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις αναπτυγμένες χώρες.
Η Oxfam ζητά από τις κυβερνήσεις να λάβουν κατεπείγοντα μέτρα ώστε να αντιστραφεί η τάση. Απαιτούν μάλιστα από εκείνους που θα βρεθούν στο Νταβός να προχωρήσουν σε προσωπικές δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η Oxfam υποστηρίζει ότι οι εν λόγω οικονομικές ελίτ κρύβουν τρισ. δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους γλιτώνοντας έτσι τους φόρους. «Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 21 τρισ. ευρώ βρίσκονται κρυμμένα σε offshore» αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Η έκθεση προσθέτει ότι στην Ινδία για παράδειγμα ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά δέκα φορές την τελευταία δεκαετία, με τη βοήθεια μιας πολύ οπισθοδρομικής φορολογικής αναδιάρθρωσης.
Συγκεκριμένα, τονίζεται ότι οι πλούσιες ελίτ εκμεταλλεύονται τις διασυνδέσεις τους με την κυβέρνηση για να μην πληρώνουν ενώ την ίδια ώρα οι κρατικές δαπάνες για τους φτωχότερους παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές.
Η οργάνωση τονίζει ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι φορολογικοί συντελεστές για τους πλουσιότερους έχουν μειωθεί σε 29 από τις 30 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, πράγμα που σημαίνει ότι οι πλούσιες ελίτ δεν γίνονται απλά πλουσιότερες αλλά πληρώνουν και λιγότερους φόρους.
Επιπλέον τα τελευταία 25 χρόνια ο πλούτος συγκεντρώθηκε στα χέρια ακόμη λιγότερων ανθρώπων έτσι ώστε περίπου το 1% του πληθυσμού κατέχει τον ίδιο πλούτο με το 50% του πληθυσμού.
«Είναι συγκλονιστικό στον 21ο αιώνα, το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου να βρίσκεται στα χέρια μιας μικρής ελίτ που θα μπορούσε να χωρέσει άνετα σε ένα βαγόνι τρένου» δήλωσε η εκτελεστική διευθύντρια της Oxfam, Winnie Byanyima.
Επιπλέον, επτά στους δέκα ανθρώπους ζουν σε χώρες όπου η οικονομική ανισότητα έχει αυξηθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Το 1% των κραταιών του πλούτου έχουν αυξήσει τα κέρδη τους σε 24 από τις 26 χώρες για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία μεταξύ 1980 και 2012.
Στην Ευρώπη
Η φτώχεια και η ανισότητα στην Ευρώπη έχουν φτάσει σε συγκλονιστικά επίπεδα σύμφωνα με έκθεση της Oxfam που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. Περίπου 123 εκατ. ανθρώπων υπολογίζεται ότι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ενώ την ίδια ώρα η ήπειρος φιλοξενεί 342 δισεκατομμυριούχους.
Μεταξύ του 2009 και του 2013, ο αριθμός των Ευρωπαίων που ζουν σε συνθήκες σοβαρής υλικής στέρησης, δηλαδή χωρίς επαρκή χρήματα για να θερμάνουν τα σπίτια τους ή να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτες δαπάνες, αυξήθηκε από 7.500.000 μέχρι 50.000.000 άτομα.
Ο αριθμός αυτός συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των 123 εκατομμυρίων ανθρώπων - σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΕΕ - οι οποίοι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας, την ίδια στιγμή που η ήπειρος φιλοξενεί 342 δισεκατομμυριούχους.
Η έκθεση με τίτλο «Μια Ευρώπη για τους πολλούς, όχι για τους λίγους» στο πόρισμά της επιβεβαιώνει, συνδυαστικά με έρευνα του ΔΝΤ και άλλων οργανισμών, το πώς η αυξανόμενη ανισότητα καθιστά τη μάχη κατά της φτώχειας πολύ δύσκολο να κερδηθεί.
Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της έρευνας, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα οικονομικής ανισότητας. Ειδικότερα, οι πολίτες στη Γερμανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία αντιμετωπίζουν τα υψηλότερα επίπεδα ανισότητας εισοδήματος προ φόρων.
Το μεγαλύτερο ποσοστό ανισότητας τού διαθέσιμου εισοδήματος βρίσκεται στη Βουλγαρία, τη Λετονία και τη Λιθουανία, ενώ μια σειρά από χώρες, όπως η Γαλλία και η Δανία, αντιμετώπισαν επίσης μια αύξηση της ανισότητας του διαθέσιμου εισοδήματος μεταξύ 2005 και 2013.
«Ζούμε σε μια πλούσια ήπειρο όπου η φτώχεια και η ανισότητα είναι σε άνοδο, κάτι το οποίο είναι το προϊόν πολιτικών επιλογών, και όχι της μοίρας. Για την αντιμετώπιση της ανισότητας και της φτώχειας στην Ευρώπη, πρέπει να μειώσουμε την επιρροή των πλουσίων και ισχυρών στη διαμόρφωση των κυβερνητικών πολιτικών, η οποία αποβαίνει υπέρ τους και εις βάρος της πλειοψηφίας των ευρωπαίων πολιτών» δήλωσε η Ναταλία Αλόνσο, αναπληρώτρια διευθύντρια για τις καμπάνιες της Oxfam στην Ευρώπη. Τόνισε δε, ότι «περισσότερη διαφάνεια στη χάραξη πολιτικής θα ήταν μια σημαντική αρχή».
Πικετί: Η ψαλίδα των ανισοτήτων... δεν θα κλείσει μόνη της
Όπως περιγράφεται στο βιβλίο «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα», του Γάλλου Οικονομολόγου Τομά Πικετί που έγινε μπεστ-σελλερ το 2014, στις ΗΠΑ, το ανώτατο 1% απολάμβανε ως το 1940 πάνω το 45% του εθνικού εισοδήματος.
Το 1970 το μερίδιο του πλουσιότερου 1% υποχώρησε λίγο χαμηλότερα από το 30% και το 2010 επανήλθε πάνω από το 45%. Όπως διαπιστώνει στο ββιλίο- συγκριτική μελέτη για τις ανισότητες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα ο Γάλλος Οικονομολόγος- από το 1980 και έπειτα το χάσμα της μεσαίας τάξης με την οικονομική ελίτ έχει διευρυνθεί σε προπολεμικά επίπεδα και όπως αποδεικνύει δεν υπάρχει κάποιο αόρατο χέρι που θα κλείσει αυτόματα την ψαλίδα των ανισοτήτων.
Πού οφείλονται όμως οι ανισότητες; Η ανάλυση εστιάζει σε δύο δυνάμεις που οδηγούν στην αύξηση των ανισοτήτων. Η πρώτη δύναμη αφορά τη δυνατότητα των ανώτατων μισθωτών να διαχωρίζουν τη θέση τους από τους υπόλοιπους εργαζομένους. Ο Πικετί αναφέρεται κυρίως στα ανώτατα στελέχη των μεγάλων επιχειρήσεων, τους super managers. Η δεύτερη δύναμη, την οποία ο Γάλλος οικονομολόγος εκφράζει με τη μορφή του θεμελιώδους νόμου r>g, αφορά τη σχέση του κεφαλαίου προς το εθνικό εισόδημα. Σύμφωνα με τον Πικετί, το ποσοστό κέρδους του κεφαλαίου (r) τείνει να είναι μακροπρόθεσμα μεγαλύτερο από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας (g).
Η σχέση αυτή σημαίνει ότι ο ο κληρονομημένος πλούτος αναπτύσσεται με ταχύτερο ρυθμό από το εισόδημα. Οι άνθρωποι με κληρονομημένο πλούτο χρειάζεται να αποταμιεύσουν μόνο ένα μικρό μέρος των κερδών από το κεφάλαιό τους για να δουν το κεφάλαιο αυτό να μεγαλώνει πιο γρήγορα από το σύνολο της εθνικής οικονομίας.
«Υπό τις συνθήκες αυτές, είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι ο κληρονομημένος πλούτος θα κυριαρχήσει με μεγάλη διαφορά του πλούτου που έχει αποκτηθεί από την εργασία μιας ολόκληρης ζωής και η συγκέντρωση του κεφαλαίου θα φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, πιθανότατα ασύμβατα με τις αξιοκρατικές αρχές και αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, που είναι θεμελιώδεις στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες» γράφει.
Μόνος δρόμος είναι ανάγκη ο εκδημοκρατισμός της γνώσης περί των οικονομικών ώστε να επιλέξουμε τις πολιτικές και τους θεσμούς που θα πίεσζαν σε μια μείωση των ανισοτήτων. Στο τελευταίο μέρος του «Capital in the 21st century» προτείνει μέτρα όπως η αύξηση της φορολογίας για τα ανώτατα εισοδήματα και η επιβολή ενός προοδευτικού φόρου περιουσίας, όχι για την συγκέντρωση εσόδων αλλά για την ευστάθεια του συστήματος με τον περιορισμό των ανισοτήτων που έχουν την τάση συνεχώς να μεγαλώνουν.
Κοινωνική ευθύνη, ένα ακόμη εργαλείο μάρκετινγκ;
Οι επιχειρήσεις όμως έχουν τη δική τους απάντηση στο πρόβλημα, την εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, ως εργαλείο επικοινωνίας προκειμένου να αμβλυνθούν οι αρνητικές εντυπώσεις.
«Για πρώτη φορά ο καπιταλισμός δέχεται επίθεση. Το οικονομικό σύστημα που κέρδισε την ιδεολογική μάχη τον 20 αιώνα ατιμετωπίζει μαι μεγάλη πρόκληση στον 21ο, να αγκαλιάσει περισσότερο κόσμο, να λύσει περισσότερα προβλήματα και να μοιραστεί με περισσότερους την αξία που εξασφαλίζει στους λίγους.»
Με αυτά τα λόγια το αμερικάνικο Fortune αυτό το μήνα εγκαινιάζει την Change the World list τη λίστα των εταιρειων που στοχεύουν να βοηθήσουν με τον τρόπο τους να επέλθει μια αλλαγή στον σημερινό κόσμο των ανισοτήτων και των αποκλεισμών.
Στόχος της λίστας είναι να φωτίσει τις επιχειρήσεις που έχουν αναπτυχθεί υιοθετώντας μεγάλα κοινωνικά θέματα ως μέρος της δράσης τους. Η δημιουργία της λίστας βασίζεται στην αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δεν πρέπει απλά να υποφέρεται αλλά να γιορτάζεται για τη δύναμή του. Σε μια εποχή που οι κυβερνήσεις παραπαίουν η δύναμή του είναι αναγκαία πιο πολύ από ποτέ...
Διαβάζοντας όμως τις εταιρείες της λίστας και τα... κατορθώματά τους, αντιλαμβανόμαστε ότι το κοινωνικό ως προτεραιότητα, γίνεται απλά ένα εργαλείο μάρκετινγκ σε μια εποχή που ο κόσμος συνειδητοποιεί τις ανισότητες και αρχίζει να αντιδρά.
Στη λίστα περιλαμβάνονται εταιρείες όπως η Vodafone, Google, Walmart , Enel, Cisco, Novartis, Mastercard, Danone κ.λπ.
