Ο εφιάλτης της 4ης ανακεφαλαιοποίησης και του 4ου μνημονίου πλησιάζει επικίνδυνα
Η 3η ανακεφαλαιοποίοηση και το 3ο μνημόνιο κατέστησαν τα πράγματα εξαιρετικά απλά. Ύποπτα απλά, σε βαθμό μάλιστα που κανένας - ή σχεδόν κανένας – δεν ήθελε να δει την τεράστια παγίδα που υπήρχε μπροστά μας.
Μετά την «επική» 17ωρη διαπραγμάτευση του καλοκαιριού του 2015, η πορεία των τραπεζών «δέθηκε» πιο στενά από ποτέ με την πορεία της οικονομίας. Η ταχύτατη ολοκλήρωση των αξιολογήσεων και η προώθηση των απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών θα επέτρεπε, θεωρητικά, την εδραίωση της εμπιστοσύνης σε επενδύτες και καταθέτες. Η εμπιστοσύνη θα πυροδοτούσε με τη σειρά της την προσέλκυση επενδύσεων και την επιστροφή των καταθέσεων που σήμερα βρίσκονται σε σεντούκια, σομιέδες και λογαριασμούς του εξωτερικού. Έτσι, η οικονομία θα γυρνούσε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι τράπεζες θα θωρακίζονταν με νέα κεφάλαια και τελικά θα μπορούσαν να διαχειριστούν τη «μαύρη τρύπα» των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Αυτά όμως σ’ έναν ιδανικό κόσμο ή …last year, που έλεγε και μια γνωστή διαφήμιση. Στην πραγματικότητα αυτά που έχουν συμβεί είναι τα εξής: η κυβέρνηση προσπαθεί ασθμαίνοντας να κλείσει την αξιολόγηση με καθυστέρηση πολλών μηνών, η οικονομία βουλιάζει κάθε μέρα που περνά, το bank run του καλοκαιριού του 2015 ουδέποτε αντιστράφηκε, στην αγορά το ένα «κανόνι» διαδέχεται το άλλο, οι επιχειρήσεις σπεύδουν να μεταφέρουν τις έδρες τους σε γειτονικές βαλκανικές χώρες και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνεχίζουν να αυξάνονται εξαιτίας της ύφεσης και της υπερφορολόγησης που έχει επιβληθεί σε επιχειρήσεις και πολίτες. Επιπλέον, οι εξελίξεις στη διαχείριση των «κόκκινων δανείων» είναι ακόμα στο... περίπου.
Σε απλά ελληνικά τα κεφάλαια της 3ης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών έχουν εξανεμιστεί, όπως ακριβώς συνέβη και με τις δύο προηγούμενες. Και κάπου εδώ αρχίζει να σχηματίζεται η τέλεια καταιγίδα πάνω από την ελληνική οικονομία.
Αυτή τη στιγμή η μόνη βεβαιότητα είναι πως οι τράπεζες χρειάζονται αρκετά δισεκατομμύρια – σύμφωνα με μετριοπαθείς εκτιμήσεις περίπου 18 - για να μπορέσουν να απαλλαγούν από την θηλιά των «κόκκινων δανείων». Μόνο που αυτά τα χρήματα δεν υπάρχουν πουθενά στον ορίζοντα. Οπότε, όπως λένε σε ιδιωτικές συζητήσεις έμπειρα στελέχη της αγοράς, θα καταστεί μονόδρομος η 4η ανακεφαλαιοποίηση αργά ή γρήγορα.
Ο μεγάλος κίνδυνος
Μόνο που μια 4η ανακεφαλαιοποίηση θα είναι πολύ πιο «αιματηρή» από τις τρεις προηγούμενες. Αυτή τη φορά εκτός από τα χρήματα που θα έρθουν από την Ευρώπη - πακέτο φυσικά με το 4ο μνημόνιο -, το κούρεμα των καταθέσεων θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν δεδομένο, αφού άλλωστε προβλέπεται και από την ευρωπαϊκή νομοθεσία πλέον.
Συγκεκριμένα, μετά τις νομοθετικές αλλαγές του τελευταίου χρόνου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν μια τράπεζα χρειαστεί βοήθεια η ζημιά θα επιμεριστεί σε όλους, συμπεριλαμβανομένων των καταθετών. Ακόμα και η χθεσινή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου – η τρίτη κατά σειρά – κατά Ελλήνων πολιτών που έχασαν τα χρήματά τους από το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο το 2013, δεν είναι τίποτα άλλο από μια σαφή ένδειξη για το ποια θα είναι η τακτική που θα ακολουθείται στο εξής αν παραστεί ανάγκη παρόμοια με εκείνη που πρόεκυψε για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα.
Βέβαια υπάρχει το περίφημο όριο των 100.000 ευρώ ανά καταθέτη, ποσό το οποίο υποτίθεται είναι εγγυημένο σε περίπτωση κουρέματος, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς. Άρα όλα καλά; Όχι ακριβώς.
Δεν είναι μυστικό ότι οι λογαριασμοί άνω των 100.000 ευρώ, στις ελληνικές τράπεζες είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα εταιρικοί. Τι σημαίνει αυτό; Ότι σε ενδεχόμενο κούρεμά τους θα υπάρξει καταστροφικό πλήγμα στη δυνατότητα λειτουργίας και μισθοδοσίας των επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, κάθε κούρεμα σε αυτούς τους λογαριασμούς θα οδηγήσει νομοτελειακά στη δημιουργία μιας νέας στρατιάς ανέργων ή εργαζόμενων που θα αμείβονται από ελάχιστα έως καθόλου.
Κανένας δεν θα είναι ασφαλής
Ακόμα, όμως, και οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ, οι οποίες φαντάζουν ως απόρθητο οχυρό, δεν θα παραμείνουν ασφαλείς. Το όριο των 100.000ευρώ είναι θεωρητικά διασφαλισμένο, αλλά υπό συνθήκες πανικού όχι απαραβίαστο. Και τέτοιες είναι οι συνθήκες που θα προκύψουν στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα αν υπάρξει ανάγκη για μία ακόμη ανακεφαλαιοποίηση.
Αυτή τη στιγμή το μέλλον της οικονομίας και του τραπεζικού της συστήματος μόνο με τα πιο μελανά χρώματα μπορεί να χρωματιστεί. Στην Ελλάδα κανείς από τους αρμοδίους δεν τολμά να πει το παραμικρό, αλλά πληροφορίες που έρχονται με ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα από την Ευρώπη, αναφέρουν ότι οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών ετοιμάζονται ήδη για το χειρότερο ενδεχόμενο: την ανάγκη να χρειαστούν και άλλα κεφάλαια για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Αν η οικονομία δεν αναταχθεί μέσα στους πρώτους μήνες του 2017, η 4η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και θα πάψει να αποτελεί μια αόριστη απειλή και θα μετατραπεί σε ορατό κίνδυνο. Οι ψευδαισθήσεις σωτηρίας της Ελλάδας, οι οποίες ακόμα καλλιεργούνται, θα σβήσουν για πάντα. Αλλά η ζημιά που θα υποστεί η χώρα θα ισοδυναμεί με εθνική καταστροφή. Και τότε κανένας εκπρόσωπος της πολιτικής τάξης δεν θα μπορέσει να αποφύγει την οργή του λαού.