Το παρασκήνιο της δημιουργίας του ΣΥΡΙΖΑ: Από τις συνιστώσες στην «Προοδευτική Συμμαχία»

«Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) είναι ένα ενιαίο, μαζικό, δημοκρατικό, πολυτασικό κόμμα της σύγχρονης Αριστεράς».

«Οι καταβολές του ΣΥΡΙΖΑ ανιχνεύονται στο εργατικό και το ευρύτερο λαϊκό κίνημα του τέλους του 19ου αιώνα, με το άνοιγμα των οριζόντων των υποτελών τάξεων, στη βάση της μαρξικής σκέψης και των αρχών του 20ού από την Εθνική Αντίσταση, το ΕΑΜ και την ΕΔΑ, τη νεολαία Λαμπράκη, τον αγώνα ενάντια στη δικτατορία, την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τους μεταδικτατορικούς αγώνες των αριστερών κομμάτων και οργανώσεων, τη συγκρότηση του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, του Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς, του κινήματος ενάντια στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και του Κοινωνικού Φόρουμ».

Αυτά αναφέρονται, μεταξύ άλλων, στο Καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ, για τη δημιουργία του οποίου, βασικό συστατικό ήταν η ύπαρξη τάσεων στο εσωτερικό του, οι οποίες καθόριζαν διαχρονικά αφενός τη μορφή και αφετέρου την πορεία και επιρροή του κόμματος. Όπως εύστοχα γράφει ο διδάκτωρ Συγκριτικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννης Μπαλαμπανίδης, ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα, που ξεκίνησε από τη διαμαρτυρία και έφτασε στη διακυβέρνηση της χώρας, ήταν πάντα «ένα κόμμα εν κινήσει».

Σύμφωνα με τον αυτοπροσδιορισμό του και όπως προκύπτει από το καταστατικό του κόμματος, ο ΣΥΡΙΖΑ «δεν αποτελεί άθροισμα ιδιαίτερων πολιτικών ομάδων. Στο πλαίσιό του αναγνωρίζεται η δυνατότητα ύπαρξης και λειτουργίας τάσεων και ρευμάτων ιδεών. (...) Οι τάσεις δεν είναι μόνιμο σχήμα, δεν νοούνται ως μικρογραφία κόμματος με κάθετη οργανωτική δομή και διοικητικά όργανα και πολύ περισσότερο με δική τους πειθαρχία. Οι τάσεις διαμορφώνονται στη βάση πολιτικών και ιδεολογικών θέσεων (συνολικών ή επιμέρους) που δημοσιοποιούνται σε κείμενο, καθιστώντας τες διακριτό ιδεολογικό/πολιτικό ρεύμα. (...) Οι τάσεις συνιστούν ανοιχτές συσπειρώσεις μελών του κόμματος με αντικείμενο τη διατύπωση πολιτικών θέσεων για βασικά θέματα. (...) Τα ρεύματα ιδεών διαμορφώνονται σε επαφή με τις ιστορικές και σύγχρονες θεωρητικές και πολιτικές προσεγγίσεις και δεν μεταφράζονται μονοσήμαντα σε πολιτικές θέσεις και πρακτικές. Συμβάλλουν στη συγκρότηση της ιδεολογικής ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ, προσδίδοντας θεωρητικό και στρατηγικό βάθος στην κοινωνική και πολιτική δράση, προσεγγίζοντας το σοσιαλισμό και το σοσιαλιστικό σχέδιο για τον 21ο αιώνα. Ρεύματα σκέψης μπορεί να δημιουργούνται και για επιμέρους ζητήματα, όπως το εθνικό ζήτημα, η δημοκρατία κ.λ.π.»

Ο ΣΥΡΙΖΑ ιδρύθηκε το 2004 ως εκλογική συμμαχία αριστερών κομμάτων και οργανώσεων, επανιδρύθηκε το 2012 ως ενιαίο κόμμα με πρόεδρο τον Αλέξη Τσίπρα και μέσα από ζυμώσεις, μετακινήσεις, προσθήκες, συνεργασίες και αποχωρήσεις, βγήκε πρώτο κόμμα στις εθνικές εκλογές του 2015 (Ιανουάριο και Σεπτέμβριο) και παρέμεινε στην κυβέρνηση ως το 2019. Στις εκλογές του 2019 αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα, με ποσοστό 31,5% και βρίσκεται πλέον στην Αξιωματική Αντιπολίτευση, εκπροσωπείται στη Βουλή από 86 βουλευτές, στο Ευρωκοινοβούλιο από 6 ευρωβουλευτές και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Το Newsbomb.gr ανασυνθέτει χρονικά τη διαδρομή του κόμματος, που ξεκίνησε ως κόμμα διαμαρτυρίας, για να «περάσει» από την αντιπολίτευση στην εξουσία.

Σχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ δεν νοείται χωρίς τον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ

Ο ΣΥΡΙΖΑ ιδρύθηκε από μια ευρεία ομάδα δεκατριών κομμάτων και ανεξάρτητων πολιτικών, που συμπεριελάμβαναν σοσιαλδημοκράτες, δημοκράτες σοσιαλιστές, αριστερούς πατριώτες, φεμινιστές, αντικαπιταλιστές, κεντρώους και οικολόγους, καθώς και μαρξιστές-λενινιστές, μαοϊκούς, τροτσκιστές, ευρωκομμουνιστές, λουξεμπουργκιστές και ευρωσκεπτικιστές.

Τα αρχικά μέλη, τα κόμματα και οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ το 2004 ήταν οι ΣΥΝ, ΑΚΟΑ, ΚΕΔΑ, ΔΕΑ και οι Ενεργοί Πολίτες. Η μεγαλύτερη συνιστώσα του ήταν ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ, ο οποίος ιδρύθηκε το 1989 ως εκλογική συμμαχία του ΚΚΕ, της Ελληνικής Αριστεράς και άλλων κομμάτων του κεντροαριστερού χώρου, μετεξελίχθηκε το 1991, μετά την αποχώρηση του ΚΚΕ, σε ενιαίο κόμμα και πρωτοστάτησε το 2004 στον σχηματισμό του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Αυτοδιαλύθηκε τον Ιούλιο του 2013 , ενόψει του πρώτου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, με τον οποίο και συγχωνεύτηκε.

Ο Συνασπισµός ήταν ο προποµπός του ΣΥΡΙΖΑ, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τη συγκρότησή του. Κατά τον Κώστα Π. Ελευθερίου, συγγραφέα του κεφαλαίου «Από την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση: Οργανωτική στρατηγική στη σκιά του Συνασπισμού», που περιλαμβάνεται στον τόμο «ΣΥΡΙΖΑ, Ένα κόμμα εν κινήσει, από τη Διαμαρτυρία στη διακυβέρνηση» (Επιμέλεια Γιάννης Μπαλαμπανίδης), οι «τάσεις» είναι χαρακτηριστικό της οργανωτικής λειτουργίας του ΣΥΝ που ακολουθούν το κόμμα από το 1992 ως το 2010.

Ως παράγοντας ισορροπίας ανάµεσα στις «τάσεις» αναδείχθηκε ο πρόεδρος του κόµµατος. Το 1993 εξελέγη πρόεδρος, με χαρακτηριστικά που του επέτρεπαν να εκπληρώνει έναν ρόλο «υπερ-τασικό», ο Ν. Κωνσταντόπουλος. Από το 1993 έως και το 2004 η «προεδρική τάση» («Παρέµβαση) είχε αναχθεί σε µια κεντριστική δύναµη ανάµεσα σε «αριστερούς» και «ανανεωτικούς», άλλοτε συµµαχώντας µε τους δεύτερους (από το 1996 έως το 2000) και άλλοτε µε τους πρώτους (από το 2000 έως το 2004). Ο ρόλος του «ρυθµιστή Προέδρου» τελειώνει µε την εκλογή του Αλ. Αλαβάνου το 2004 στο 4ο Συνέδριο, ο οποίος είναι υποψήφιος µίας εκ των «τάσεων». Ακολούθησε μεγαλύτερη πόλωση στο εσωκομματικό πεδίο, λόγω της «αριστερής στροφής» στο κόµµα, η οποία κλιµακώθηκε µετά την εκλογή του Αλ. Τσίπρα το 2008 και οδήγησε στη διάσπαση του 2010, όταν η «Ανανεωτική Πτέρυγα» συντεταγµένα αποχώρησε και δηµιούργησε τη «∆ηµοκρατική Αριστερά».

Το πρότυπο του ΣΥΝ ως προς τις «τάσεις» έδινε έµφαση, μεταξύ άλλων, στην ελευθερία έκφρασης και κατ’ επέκταση στην ελεύθερη δράση εσωκοµµατικών οµάδων, στην οριζόντια επικοινωνία ανάµεσα στις οργανώσεις και στη σχετική αυτονοµία που αυτές απήλαυναν σε σχέση µε το κοµµατικό κέντρο, στη δυνατότητα διεξαγωγής δηµοψηφισµάτων και στη διοργάνωση «διαρκών συνεδρίων» για τη λήψη κρίσιµων αποφάσεων, στη χαλαρή εσωκοµµατική πειθαρχία που καθιστούσε το οργανωτικό µέτρο της «διαγραφής» µη εφαρµόσιµο.

Αυτή δε η εσωτερική ετερότητα ενδυνάµωνε την προσαρµοστικότητα του κόµµατος στις µεταβαλλόµενες συνθήκες και του επέτρεπε να εκφράζει άλλοτε µια περισσότερο ριζοσπαστική και άλλοτε µια περισσότερο µετριοπαθή πολιτική λογική.

2000 - 2004: Από τη Νεολαία ΣΥΝ στον σχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ

Από το 2000 και έπειτα παρατηρείται µια στοχευµένη απεύθυνση σε εγχώριες εκφράσεις του «Κινήµατος για την Παγκόσµια ∆ικαιοσύνη» (Global Justice Movement), σε κινηµατικές πρωτοβουλίες, οι οποίες προσπαθούσαν να συνθέσουν µεταϋλιστικά αιτήµατα σε µια αντι-νεοφιλελεύθερη/ αντι-παγκοσµιοποιητική κατεύθυνση. Οι δυνάµεις που στήριζαν και προωθούσαν αυτές τις συνδέσεις εντοπίζονταν στη Νεολαία ΣΥΝ, που ιδρύθηκε το 1999 µε πρώτο γραµµατέα τον Αλ. Τσίπρα και στο «Κοκκινοπράσινο ∆ίκτυο», µια νέα «τάση» που εµφανίστηκε για πρώτη φορά στο 3ο Συνέδριο του κόµµατος.

Αναγνωρίζοντας τη δυναµική αυτού του ρεύµατος, ο Αλ. Αλαβάνος έδωσε έµφαση στη διασύνδεση µε τα κινήµατα της νεολαίας (ιδίως στην περίοδο των φοιτητικών κινητοποιήσεων του 2006-2007), ανέδειξε τον Τσίπρα σε πρόεδρο του κόµµατος και το κυριότερο προετοίµασε τη στάση του κόµµατος τον ∆εκέµβριο του 2008.

Η αποδοχή της δράσης εσωκοµµατικών οµάδων και η κατοχύρωση της ελεύθερης έκφρασης της διαφωνίας, υπηρετήθηκε εντός του ΣΥΝ ως οργανωτική και διαµόρφωσε ένα «καθεστώς» ανεκτικότητας, που αποτέλεσε παρακαταθήκη για τα επόµενα χρόνια.

Μετά το 2000, το αίτημα για «Ενότητα της Αριστεράς», αποκτά υπόσταση µε τη δηµιουργία του «Χώρου ∆ιαλόγου και Κοινής ∆ράσης της Αριστεράς» τον Μάιο του 2001, εντός του οποίου ο ΣΥΝ επιχειρεί να συντονίσει τη δράση του µε διάφορες εκφράσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Πρακτικά πρόκειται για ένα σχήµα σύγκλισης «κορυφών» ανάµεσα στις οργανώσεις, στο οποίο ο ΣΥΝ κυριαρχεί αντικειµενικά λόγω µεγέθους.

Ταυτόχρονα, στις αρχές του 2003 συγκροτείται το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουµ (ΕΚΦ) ως το εν Ελλάδι παρακλάδι του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουµ, στο οποίο δυνάµεις του ΣΥΝ συνυπάρχουν µε δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς (ΚΟΕ, ∆ΕΑ κ.ά.) και το οποίο καταρχάς λειτουργεί ως όχηµα κινητοποίησης κατά την ελληνική προεδρία της Ε.Ε. το πρώτο εξάµηνο του 2003. Το ΕΚΦ λειτουργεί ως µια οµπρέλα κινηµάτων και συνδικάτων, µε τον ΣΥΝ να έχει κεντρικό ρόλο τόσο στη στελέχωση όσο και στη συντήρησή του. Το ΕΚΦ διακλαδωνόταν σε 38 «τοπικά φόρουµ», στο πλαίσιο των οποίων µέλη από τις συνιστώσες, οργανώσεις, κινήσεις και οµάδες συντόνιζαν τη δράση τους. Απόληξη αυτών των δύο σχηµάτων ήταν η συγκρότηση του εκλογικού σχήµατος του Συνασπισµού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) τον Ιανουάριο του 2004.

Η οργανωτική λογική του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας συνδυασµός της πρακτικής του «Χώρου» και του ΕΚΦ. Το πρώτο οιονεί συνεδριακό σώµα συγκαλείται στις 14-16 Μαρτίου 2008 υπό τη µορφή «πανελλαδικής σύσκεψης». Σε γενικές γραµµές, η οργανωτική διακλάδωση του ΣΥΡΙΖΑ ξεκινούσε από τα µέλη της τοπικής πολιτικής κίνησης του Συνασπισµού, τα οποία συναντιόνταν µε µέλη από συνιστώσες και συγκροτούσαν µια τοπική επιτροπή. Έµφαση δινόταν στην καλύτερη δυνατή εκπροσώπηση των συνι- στωσών, αλλά και στην προσέγγιση «ανένταχτων» προσώπων. Ο όρος «ανένταχτος» υποδήλωνε την επιθυµία του ΣΥΡΙΖΑ να υπερβεί την εικόνα ενός σχήµατος- άθροισµα συνιστωσών. Πρακτικά αναφερόταν σε πρόσωπα από τον χώρο της Αριστεράς (Θ. ∆ρίτσας, Τ. Χριστοδουλοπούλου, Μ. Σπαθής, ∆. Τσακνιάς κ.ά.), τα οποία επιθυµούσαν να διατηρήσουν µια ατοµική αυτονοµία σε σχέση µε τις συλλογικές εκφράσεις των συνιστωσών. ∆εν είναι τυχαίο ότι από τις απαρχές του εγχειρήµατος ΣΥΡΙΖΑ, συνιδρυτές του σχήµατος ήταν και οι λεγόµενοι «ανένταχτοι του Χώρου ∆ιαλόγου».

Στην 1η Πανελλαδική Σύσκεψη διατυπώθηκαν ορισµένες κατευθύνσεις όσον αφορά την οργανωτική συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ. Η 2η Πανελλαδική Σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ (10-12 Απριλίου 2009) είχε ως βασικό στόχο την έγκριση του Προγράµµατος του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο βασίστηκε στη «Συµβολή του ΣΥΝ στο Πρόγραµµα του ΣΥΡΙΖΑ» που είχε εγκριθεί σε διαρκές συνέδριο του ΣΥΝ δυο µήνες πριν. ∆ύο µήνες µετά συνέρχεται το «Πανελλαδικό Σώµα του ΣΥΡΙΖΑ» (Κεντρική Γραµµατεία, Κοινοβουλευτική Οµάδα, Γραµµατείς Νοµαρχιακών και Τοπικών Επιτροπών, στελέχη θεµατικών και βοηθητικών ε- πιτροπών), το οποίο προγραµµατίζει την προετοιµασία για την 3η πανελλαδική σύσκεψη που θα αφορά την οργανωτική ανασυγκρότηση του σχήµατος, µε κεντρικό θέµα το εάν πρέπει να καθιερωθεί ιδιότητα «µέλους του ΣΥΡΙΖΑ» και ποια πρέπει να είναι η σχέση της µε την ιδιότητα του µέλους µιας συνιστώσας. Αυτό επιλύεται µε την απόφαση της 3ης Πανελλαδικής Σύσκεψης, όπου θεσπίζεται ιδιότητα «µέλους του ΣΥΡΙΖΑ», µε ενιαίο µητρώο µελών σε κάθε επιτροπή, τόσο για τα µέλη των συνιστωσών όσο και για τους λεγόµενους «ανένταχτους». Επιπλέον, προβλέπεται η «συναίνεση» ή η «αυξηµένη πλειοψηφία» για τη λήψη των αποφάσεων στις επιτροπές και η ενίσχυση του κεντρικού ταµείου του ΣΥΡΙΖΑ. Πρακτικά πρόκειται για παραχωρήσεις της πλειοψηφούσας τάσης του Συνασπισµού προς τους εταίρους του στον ΣΥΡΙΖΑ, που υποδηλώνουν και µια βούληση για τη µελλοντική µετεξέλιξη του σχήµατος σε ενιαίο κόµµα.

Η ανάπτυξη της οργανωτικής πρακτικής του ΣΥΡΙΖΑ από το 2004 και μετά είχε επιδράσεις στην οργανωτική δοµή του ΣΥΝ και δηµιούργησε ένα οργανωτικό κεκτηµένο που αξιοποιήθηκε στην περίοδο µετά το 2010, καθώς καλλιεργείται, µια αντίληψη πολιτικής ανεκτικότητας που αποτυπώνεται στην ταχύτητα διεύρυνσής του µε νέες συνιστώσες.

Επιπλέον, η ετερότητα του ΣΥΡΙΖΑ, που χαρακτηριζόταν ωστόσο από ένα πολύ συγκεκριµένο πολιτικο-ιδεολογικό φορτίο, ενέτεινε την πόλωση στο εσωτερικό του ΣΥΝ. Βαθµιαία, ιδίως µετά τη συγκρότηση της «Ανανεωτικής Πτέρυγας» το 2007, το ερώτηµα της εξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ λειτουργούσε ως σηµείο διαφωνίας µεταξύ πλειοψηφίας και µειοψηφίας. Ταυτόχρονα, η ανάδειξη νέων δρώντων εντός του ΣΥΡΙΖΑ και στο αριστερό άκρο του σχήµατος δηµιουργούσε ένα µειωµένο περιθώριο «µόχλευσης» για την «Πτέρυγα», που οδηγούσε νοµοτελειακά στην αποµόνωσή της.

2010 - 2015: Η πορεία προς το «ενιαίο κόµµα» και η νίκη στις εκλογές

Η πραγµατική τοµή εντοπίζεται τον Ιούνιο του 2010, στην αποχώρηση της «Ανανεωτικής Πτέρυγας», με επικεφαλής τον Φώτη Κουβέλη, που προχώρησε στην ίδρυση της ΔΗΜΑΡ. Τον Φώτη Κουβέλη ακολούθησαν και άλλοι τρεις βουλευτές, οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ.

Η αποχώρηση της «Ανανεωτικής Πτέρυγας» επέτρεψε αφενός την πολιτικο-ιδεολογική οµογενοποίηση του ΣΥΝ και αφετέρου, µε όρους συµµαχιών, την περαιτέρω διεύρυνση της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ.

Η περίοδος 2010-2012 αναδεικνύεται ως το πλαίσιο διαµόρφωσης των προϋποθέσεων για την εκλογική διεύρυνση των διπλών εκλογών του 2012.

Ακολούθησε εσωκομματική αναδιάταξη, αφού ο παραδοσιακός πυρήνας του «Αριστερού Ρεύµατος» αποστασιοποιήθηκε από την πλειοψηφία της «Αριστερής Ενότητας» και λειτούργησε ως η νέα µειοψηφική «τάση».

Την ίδια στιγμή, η προσπάθεια συνεργασίας µε πασοκογενείς σοσιαλιστές στις πρώτες εκλογές µετά το Μνηµόνιο (αυτοδιοικητικές του 2010) δηµιούργησε αναδιατάξεις και εντός ΣΥΡΙΖΑ, διαµέσου του «Μετώπου Αλληλεγγύης και Ανατροπής» του Αλ. Αλαβάνου.

Ένα νέο στοιχείο πλέον είναι η συστηµατική προσπάθεια προσέγγισης δυνάµεων από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ. Αφενός µε την ένταξη ως συνιστώσας της οµάδας του «Νέου Αγωνιστή», που µέχρι το 2010 αποτελούσε εσωκοµµατική οµάδα του ΠΑΣΟΚ, και αφετέρου µε τη δηµιουργία του µορφώµατος του ΕΚΜ (Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο), το οποίο λειτούργησε ως χαλαρός υποδοχέας δυνάµεων από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ.

Κι εγένετο επίσημα ενιαίο κόμμα χωρίς εσωτερικές ομάδες

Στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ επέλεξε να δηλωθεί στο Πρωτοδικείο ως ενιαίο κόµµα για να αποφύγει τους περιορισµούς του συνασπισµού κοµµάτων στις κατανοµές των ψήφων. Αυτό σηματοδοτεί και τη µετάβαση σε ένα νέο πολιτικό υποκείµενο. «Ο νέος κοινωνικός ΣΥΡΙΖΑ που εκφράστηκε εκλογικά πρέπει να µετασχηµατιστεί σε ένα πολιτικό δυναµικό µε συνοχή και διάρκεια και πρέπει να δώσει δείγµατα γραφής µε έναν νέο τύπο µαζικής οργάνωσης και µε συλλογικά σχήµατα παραγωγής πολιτικής και ιδεολογίας», αναφέρει η απόφαση της ΚΠΕ του Συνασπισµού στις 20 Μαΐου 2012.

Στην τελευταία πανελλαδική συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ, στα τέλη του 2012, δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη συζήτηση γύρω από τη διάταξη του υπό διαµόρφωση κόµµατος.

Για αρκετές συνιστώσες το «ενιαίο κόµµα» δεν θα έπρεπε να σηµαίνει αυτοδιάλυση των συνιστωσών αλλά διατήρηση της αυτοτέλειάς τους σε ένα συνοµόσπονδο σχήµα, για το «Αριστερό Ρεύµα» του Συνασπισµού σήµαινε διατήρηση της πρακτικής σε ό,τι αφορά τις «τάσεις», ενώ για την πλειοψηφία του κόµµατος («Αριστερή Ενότητα» του ΣΥΝ, ΑΝΑΣΑ, ΚΟΕ, ∆ΗΚΚΙ κλπ.) η αντίληψη για το «ενιαίο κόµµα» συµπυκνωνόταν στην αποστροφή του Αλ. Τσίπρα στο κλείσιµο της συνδιάσκεψης: «Ο νέος ενιαίος φορέας θα είναι πλουραλιστικός, αλλά ενιαίος».

Για την εκλογή των μελών της τότε νέας Κεντρικής Επιτροπής, κατήλθαν δύο λίστες, αφενός το «Ενιαίο Ψηφοδέλτιο» που αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από την «Αριστερή Ενότητα», την «Πλατφόρµα 2010», την ΚΟΕ και την ΑΝΑΣΑ, και αφετέρου η «Αριστερή Πλατφόρµα» που αποτελούνταν από το «Αριστερό Ρεύµα», τη ∆ΕΑ κ.α. Αυτές κατέληξαν να είναι και οι δύο «τάσεις» του ΣΥΡΙΖΑ έως και το 2013.

Στην πρώτη σύνοδο της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ επισηµαίνεται η ανάγκη «συλλογικής δηµοκρατικής λειτουργίας», εν μέσω για τη µη συγκρότηση πολιτικού κέντρου στο κόµµα, το οποίο θα υπερκαλύπτει την πολυφωνία των συνιστωσών. Ο ΣΥΡΙΖΑ εισέρχεται στη φάση του µετασχηµατισµού του σε κόµµα κυβερνητικής ευθύνης.

2013 – 2014: Από το Ιδρυτικό Συνέδριο στην προετοιμασία για την ανάληψη της εξουσίας

Από το 2013 και µετά λαµβάνει χώρα µια διαδικασία «προετοιµασίας» του κόµµατος για την ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών.

Τον Ιούλιο του 2013 πραγματοποιήθηκε το 1ο (Ιδρυτικό) Συνέδριο του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., παρουσία 3.500 περίπου συνέδρων, με στόχο τη μετατροπή του σχήματος σε ενιαίο κόμμα. Στην προοπτική της αυτοδιάλυσης των συνιστωσών αντέδρασαν οι «Ενεργοί Πολίτες» του Μανώλη Γλέζου,η «Διεθνιστική Εργατική Αριστερά» και το «Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα».

Πρόεδρος του κόμματος εξελέγη ο Αλέξης Τσίπρας, με 74,08%. Το Συνέδριο εξέλεξε την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, ενέκρινε το καταστατικό, ενώ βρέθηκε συμβιβαστική λύση στο θέμα των συνιστωσών. Την ίδια περίοδο εντάχθηκε στο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., ο προερχόμενος από τη Δημοκρατική Αριστερά, βουλευτής Ηρακλείου Γιάννης Μιχελογιαννάκης.

Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δόθηκε ιδιαίτερη έµφαση στην αντιπαράθεση α- νάµεσα σε υπερασπιστές του «ενιαίου κόµµατος» και υπερασπιστές της αυτο- τέλειας των συνιστωσών, η οποία απέληξε στην επικράτηση της πρώτης άποψης µε διατήρηση παράλληλα της λογικής της διακριτής λίστας υποψηφίων για την Κεντρική Επιτροπή.

Στο καταστατικό του κόμματος, οι διατυπώσεις για τις «τάσεις» στο άρθρο 21 παραµένουν οι ίδιες µε παλαιότερα κείµενα, ενώ δηλώνεται ανοχή στην ύπαρξη διαφορετικών λιστών στις εκλογές όλων των εσωκοµµατικών οργάνων (άρθρο 30).

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας Κώστας Π.Ελευθερίου, σε µεγάλο βαθµό, η λειτουργία των «τάσεων» ήταν ένας άτυπος µηχανισµός για την ελεγχόµενη εισροή µελών στο κόµµα, κυρίως γιατί το επίδικο ήταν η διατήρηση συγκεκριµένων συσχετισµών στο σώµα των συνέδρων.

Ενόψει των εθνικών εκλογών του Μαΐου του 2012, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. ανακοίνωσε τη συνεργασία του με την «Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου» και με άλλες οργανώσεις της Αριστεράς, όπως ο «Νέος Αγωνιστής» και ο «Σύνδεσμος Πολιτών Ρήγας», όπως και με ανένταχτες αριστερές προσωπικότητες. Στις εκλογές έλαβε ποσοστό της τάξης του 16,78% και εξέλεξε 52 βουλευτές, επιτυγχάνοντας ένα ιστορικό ρεκόρ στα μεταπολιτευτικά εκλογικά χρονικά της Ελλάδας για κόμμα της Αριστεράς.

Λόγω αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης όμως, προκηρύχθηκαν επαναληπτικές εκλογές τον Ιούνιο. Στις εκλογές του Ιουνίου, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. συμμετείχε ως ενιαίο κόμμα και όχι ως συνασπισμός κομμάτων, διεκδικώντας για πρώτη φορά την εξουσία. Ωστόσο, αναδείχθηκε σε αξιωματική αντιπολίτευση αυξάνοντας το ποσοστό του στο 26,89%.

Στις ευρωεκλογές του 2014, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. συνεργάστηκε με την «Κοινωνική Συμφωνία», ενώ υποψήφιος ήταν και ο ευρωβουλευτής Κρίτων Αρσένης, που αποχώρησε από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. υποστήριξαν επίσης οι πολιτικές κινήσεις «Αριστερή Προοπτική», «Πράττω» και «Κοινωνία Πρώτα».

Τον Ιούνιο του 2014, 53 στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, που πρόσκειντο στην ηγεσία, άσκησαν κριτική μετά τις εκλογές. Στο κείμενο που δημοσίευσαν, επεσήμαναν τα θετικά και τα αρνητικά των χειρισμών της ηγετικής ομάδας και την ανάγκη για μία πιο συλλογική λειτουργία του κόμματος. Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στην Ελλάδα με ποσοστό 26,60% και εξέλεξε 6 ευρωβουλευτές.

Τον Δεκέμβριο του 2014 ξεκίνησαν οι διαδικασίες ανάδειξης νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Μοναδικός υποψήφιος, ύστερα από πρόταση της ΝΔ, ήταν ο Σταύρος Δήμας. Το «παρών» με μέρους των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ στις τρεις διαδοχικές ψηφοφορίες, (όπως έπραξαν και οι βουλευτές του Κ.Κ.Ε., της Χρυσής Αυγής, της ΔΗΜΑΡ και των Ανεξαρτήτων Ελλήνων) οδήγησε σε προκήρυξη εκλογών για τις 25 Ιανουαρίου 2015.

2015 - 2019: Ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση

Ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Ιανουαρίου του 2015, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. ενισχύθηκε, με προσχωρήσεις ανεξαρτήτων βουλευτών (Τζάκρη, Μακρή), και της κίνησης Κοινωνία Πρώτα με τους δύο βουλευτές της (Βουδούρης, Παραστατίδης). Επίσης, τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. υποστήριξε και η «Κοινωνική Συμφωνία» και οι «Οικολόγοι Πράσινοι», με τη συμμετοχή των δεύτερων στα ψηφοδέλτιά του. Κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 36,34%, εκλέγοντας 149 βουλευτές. Καθώς όμως, δε διέθετε απόλυτη πλειοψηφία εδρών στη Βουλή, συνεργάστηκε με τους Ανεξάρτητους Έλληνες και σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Αλέξη Τσίπρα.

Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία τον Ιανουάριο του 2015, η Κίνηση των 53 είχε μέλη στην κυβέρνηση όπως τους: Ευκλείδη Τσακαλώτο, Τασία Χριστοδουλοπούλου, Θοδωρή Δρίτσα, Γαβριήλ Σακελλαρίδη.

Οι εξελίξεις που ακολούθησαν στο πεδίο των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, με το δημοψήφισμα, τη συμφωνία του Ιουνίου του 2015 και τη σύναψη τελικά τρίτου προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας, προκάλεσαν αντιδράσεις στο εσωτερικό του κόμματος. Σαράντα επτά βουλευτές διαφοροποιήθηκαν κατά την ψήφιση της συμφωνίας στη Βουλή.

Μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, τα στελέχη της Κίνησης 53 τριχοτομήθηκαν: κάποιοι παρέμειναν στο κόμμα (Βασιλική Κατριβάνου, Ράνια Σβίγκου, Χρήστος Καραγιαννίδης), κάποιοι προσχώρησαν στη «Λαϊκή Ενότητα» και κάποιοι αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς να ενταχθούν σε κάποιο κόμμα (Ηρώ Διώτη, Τάσος Κορωνάκης).

Στις 20 Αυγούστου, ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε τις παραιτήσεις τόσο του ιδίου ως πρωθυπουργού όσο και της κυβέρνησής του και προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 20 Σεπτεμβρίου 2015.

Ακόμη, 25 βουλευτές και ένας ευρωβουλευτής, με επικεφαλής τον Παναγιώτη Λαφαζάνη αποχώρησαν από το κόμμα και σχημάτισαν τη «Λαϊκή Ενότητα», ενώ παραιτήθηκαν και 53 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., τα οποία ανήκαν κυρίως στην Αριστερή Πλατφόρμα και στην Κομμουνιστική Τάση. Από τον ΣΥΡΙΖΑ αποχώρησαν και άλλοι τρεις βουλευτές (Κωνσταντοπούλου, Βαλαβάνη, Δερμιτζάκης), οι οποίοι εντάχθηκαν επίσης στη «Λαϊκή Ενότητα», ενώ ακολούθησε και η ευρωβουλευτής Σοφία Σακοράφα, που παρέμεινε ανεξάρτητη.

Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ο ΣΥΡΙΖΑ συνεργάστηκε και πάλι με τους «Οικολόγους Πράσινους». Υποστηρίχθηκε από την «Κοινωνική Συμφωνία», ενώ η «Αριστερή Προοπτική» αυτοδιαλύθηκε και τα μέλη της εντάχθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Κέρδισε και πάλι τις εκλογές και αναδείχτηκε πρώτο κόμμα με 145 βουλευτές, σχηματίζοντας κυβέρνηση συνεργασίας με τους Ανεξάρτητους Έλληνες.

Μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, οι 53+ εκπροσωπούνταν στην κυβέρνηση από τους: Ευκλείδη Τσακαλώτο, Θοδωρή Δρίτσα, Θεανώ Φωτίου, Αλέξη Χαρίτση.

Τον Οκτώβριο του 2016 πραγματοποιήθηκε το 2ο Συνέδριο του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Στο Συνέδριο, ο Αλέξης Τσίπρας επανεξελέγη στη θέση του Προέδρου, χωρίς άλλον υποψήφιο, με ποσοστό 93,54%. Επίσης, εξελέγη η νέα Κεντρική Επιτροπή του κόμματος και τροποποιήθηκαν ορισμένα άρθρα του καταστατικού.

Τον Ιανουάριο του 2019, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες αποχώρησαν από την κυβέρνηση, λόγω της συμφωνίας για το Σκοπιανό. Μετά από αυτήν την εξέλιξη, ο Αλέξης Τσίπρας ζήτησε την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνησή του και την έλαβε με τις ψήφους έξι ανεξάρτητων βουλευτών (Έ. Κουντουρά, Κ. Παπακώστα, Σ. Δανέλλης, Β. Κόκκαλης, Θ. Παπαχριστόπουλος, Κ. Ζουράρις), οι οποίοι, έπειτα, με επιστολή τους στον πρόεδρο της Βουλής ζήτησαν η ψήφος τους στα προς συζήτηση νομοσχέδια να προσμετράται μαζί με αυτές των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ.

Τον Απρίλιο, μετά από συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με τον πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ, Θανάση Θεοχαρόπουλο, αποφασίστηκε η συμπόρευση των δύο κομμάτων ενόψει των ευρωεκλογών και των εθνικών εκλογών του ίδιου έτους.

Επίσης, με το ΣΥ.ΡΙΖ.Α. συμπορεύτηκαν μία σειρά κομμάτων και κινήσεων της κεντροαριστεράς, μεταξύ αυτών η «Κοινωνική Συμφωνία» και η «Ενωτική Κίνηση Ευρωπαϊκής Αριστεράς», δημιουργώντας το σχήμα «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία».

Στο δημοκρατικό κάλεσμα ένταξης στον ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, αναφέρεται μεταξύ άλλων:

«Όλες και Όλοι εμείς που εμπνεόμαστε από τις πιο λαμπρές παραδόσεις της Αριστεράς στην Ευρώπη και στο τόπο μας. Από τη δημιουργία του ΕΑΜ και την Εθνική Αντίσταση, τους δημοκρατικούς αγώνες κατά του μετεμφυλιακού κράτους, τον αγώνα του 114, τον αντιδικτατορικό αγώνα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, το μεταπολιτευτικό κύμα του εργατικού και φοιτητικού ριζοσπαστισμού και τη μεγάλη δημοκρατική έκρηξη του 81 παρά τις όποιες αντιφάσεις της. Αλλά και όλες και όλοι εμείς οι νεότεροι που διαμορφώσαμε τη πολιτική μας συνείδηση στα κινήματα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, στη Γένοβα και το Κοινωνικό φόρουμ, στους αγώνες για την υπεράσπιση του δημόσιου πανεπιστημίου, στις μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις ενάντια στη λιτότητα των μνημονίων και στις κινητοποιήσεις για τη προστασία του περιβάλλοντος ενάντια στη κλιματική αλλαγή».

«Όλες και Όλοι εμείς που συναντηθήκαμε πρόσφατα στους εκλογικούς αγώνες του ΣΥΡΙΖΑ και της Προοδευτικής Συμμαχίας αλλά και σε όλα τα πολύμορφα προοδευτικά κοινωνικά κινήματα».

«Όλες και Όλοι εμείς, άνθρωποι με διαφορετικές παραδόσεις, αριστεροί, σοσιαλιστές, αγωνιστές και αγωνίστριες του κομμουνιστικού, του οικολογικού και του φεμινιστικού κινήματος, προοδευτικοί δημοκρατικοί πολίτες του κέντρου, που υπερασπίζονται ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες. Διακηρύσσουμε την πρόθεση μας να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να οικοδομήσουμε την Αριστερά της εποχής μας. Και καλούμε όλους τους Δημοκρατικούς και προοδευτικούς πολίτες να ενταχθούν στον ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία».

«Και στη πορεία προς το 3ο Συνέδριο τομή, του ΣΥΡΙΖΑ, να συνδιαμορφώσουμε ένα κόμμα αριστερό, μαζικό, λαϊκό, ριζοσπαστικό, δημοκρατικό που θα εκπροσωπεί τα συμφέροντα της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας και θα δίνει ρεαλιστικές και προοδευτικές απαντήσεις σε όλα τα σύνθετα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα και ο λαός μας. Η Αριστερά, στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο σε κάθε της εκδοχή, υπήρξε από την πρώτη μέρα της δημιουργίας της δύναμη προοδευτικής αλλαγής».

Οι πρόεδροι του ΣΥΡΙΖΑ...

... και οι πρώην συνιστώσες του

Με πληροφορίες από:

-το βιβλίο «ΣΥΡΙΖΑ, Ένα κόμμα εν κινήσει, από τη Διαμαρτυρία στη διακυβέρνηση» (Επιμέλεια Γιάννης Μπαλαμπανίδης) - «Από την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση: Οργανωτική στρατηγική στη σκιά του Συνασπισμού» του Κώστα Π. Ελευθερίου
-ΣΥΡΙΖΑ
-Πίνακες: Wikipedia

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr