Η Αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ο Καραμανλής και το «Boys pray for me»
Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στις 24 Ιουλίου του 1974 είναι μια από αυτές τις ιστορίες παρασκηνίου που όμως είχε θετική κατάληξη. Πρακτικά η αποκατάσταση της Δημοκρατίας ξεκίνησε με τη φράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή: «Boys pray for me», λίγο πριν τις 2:00 τα ξημερώματα όταν ανέβηκε στο αεροπλάνο για να έρθει στην Αθήνα. Το πολιτικό και στρατιωτικό παρασκήνιο που προηγήθηκε της έλευσης Καραμανλή έχει τεράστιο ενδιαφέρον, αφού όλα έγιναν θα λέγαμε με… ταχύτητα φωτός.
Με τη φράση αυτή, που είχε χρησιμοποιήσει ο αντιπρόεδρος Χάρρυ Τρούμαν, όταν του ανακοινώθηκε ο θάνατος του προέδρου Ρούσβελτ, αναχώρησε λοιπόν από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1974. Είχαν περάσει σχεδόν 11 χρόνια απουσίας από την ενεργό πολιτική και επανερχόταν τώρα στην Ελλάδα χωρίς δεύτερη σκέψη, για να αντιμετωπίσει μία δραματική ιστορική πρόκληση, η ανταπόκριση στην οποία έμελλε να καθορίσει το μέλλον της δημοκρατίας και την υπόσταση του έθνους.
Η σύντομη ομιλία που απηύθυνε προς το συγκεντρωμένο πλήθος, όταν έφθασε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, ενέχει διαχρονική αξία σχετικά με τις προοπτικές που διανοίγονται για μία χώρα μετά την έλευση σοβαρών δοκιμασιών:
«Είμαι ευτυχισμένος που επιστρέφω στην πατρίδα. Ήλθα για να συμβάλω με όσας δυνάμεις διαθέτω στην αποκατάστασιν της ομαλότητος και της Δημοκρατίας.
Οι Έλληνες είναι λαός προικισμένος με πολλάς αρετάς. Θέλω ενότητα, σωφροσύνη και υπομονή. Είμαι αισιόδοξος διά το μέλλον. Με πίστιν, αφοσίωσιν και αισιοδοξίαν θα προχωρήσωμεν εμπρός. Υπάρχουν εις την ζωήν των εθνών κρίσεις αι οποίαι δύνανται να μεταβληθούν εις αφετηρίαν αναγεννήσεως.
Είμαι βέβαιος ότι όλαι αι εθνικαί δυνάμεις του τόπου θα καταστήσουν το όραμα της αναγεννήσεως της Ελλάδος πραγματικότητα. Και σας παρέχω την διαβεβαίωσιν ότι θα πράξω ό,τι εξαρτάται από εμέ ώστε να αντιμετωπισθή επιτυχώς η παρούσα κρίσις και να ίδη η Ελλάς ημέρας καλυτέρας».
Πώς φτάσαμε όμως στην επιλογή του αειμνήστου Κωνσταντίνου Καραμανλή η παρουσία του οποίου επισφράγισε θα λέγαμε την Μεταπολίτευση; Η επιλογή Καραμανλή έγινε βεβαίως υπό το βάρος της τραγωδίας της Κύπρου για την οποία ευθύνονται οι Συνταγματάρχες της Χούντας και ειδικά ο Δημήτρης Ιωαννίδης, αλλά αξίζει να σημειώσουμε ότι υπήρξαν και «καραμπόλες για το ποιος θα σχηματίσει κυβέρνηση.
Προφανώς και είναι πολύ δύσκολο να περιγραφεί με δημοσιογραφική επάρκεια η στρατηγική ανοησία που διέπραξαν οι χουντικοί με το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου.
Μετά το πραξικόπημα και την εισβολή στην Κύπρο οι Χουντικοί έχασαν εντελώς τον έλεγχο και τελούσαν υπό καθεστώς πλήρους αφασίας. Ο τότε αρχηγός ΓΕΕΘΑ Γρηγόρης Μπονάνος ανέλαβε κάποιες πρωτοβουλίες να συγκαλέσει τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων και να τους πει ότι θα παραδώσει την εξουσία σε πολιτικά πρόσωπα, ενώ μάλιστα βολιδοσκοπούσε για την πρωθυπουργία τον Πέτρο Γαρουφαλιά. Μιλάμε για οργιώδες παρασκήνιο. Τελικά στις 23 Ιουλίου του 1974, στις 2:00 το μεσημέρι έλαβε χώρα μια ουσιαστική σύσκεψη πολιτικών στο γραφείο του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Φαίδωνα Γκιζίκη (κι αυτός χουντικός για να μην ξεχνιόμαστε).
Στη σύσκεψη προσκλήθηκαν με τηλεφώνημα που τους έγινε από το διευθυντή του Στρατιωτικού Οίκου του Γκιζίκη συνταγματάρχη Μπραβάκο οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Γεώργιος Μαύρος, Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, Γαρουφαλιάς, ο οικονομολόγος Ξενοφών Ζολώτας και ο διπλωμάτης Χρήστος Ξανθόπουλος-Παλαμάς.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος θυμίζω ότι είχε παυθεί από πρωθυπουργός με το πραξικόπημα της 21η Απριλίου. Ο Κανελλόπουλος πριν τη σύσκεψη έσπευσε να συναντηθεί κατ΄ιδίαν με τον Γεώργιο Μαύρο και φαίνεται ότι οι δύο άνδρες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια στέρεη πολιτική κυβέρνηση μπορεί να προκύψει μόνο με τη συμμετοχή της ΕΡΕ και της Ενώσεως Κέντρου. Κανελλόπουλος δηλαδή πρωθυπουργός και Μαύρος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών.
Τελικά στη σύσκεψη που συγκάλεσε ο Γκιζίκης και έγινε λίγη ώρα αργότερα Στη σύσκεψη προσήλθαν όλοι οι προσκεκληθέντες, πλην του Παλαμά που βρισκόταν στην Κέρκυρα. Ο Γκιζίκης ξεκίνησε ζητώντας από τους παρευρισκόμενους να δεχθούν και τη συμμετοχή της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Μέσα στη σύσκεψη ακούστηκαν και γελοία πράγματα από τον ίδιο τον Γκιζίκη ο οποίος διερωτήθηκε «μήπως θα πρέπει να εμπλέξουμε την Τουρκία σε πόλεμο στον Έβρο με σκοπό τον αντιπερισπασμό;». Απάντηση βεβαίως του έδωσε ο Μαύρος: «Θα αστειεύεστε βέβαια». Πραξικοπήματα ήξεραν να κάνουν οι χουντικοί, αλλά από πόλεμο δεν είχαν ιδέα.
Πώς από τον Κανελλόπουλο πήγαμε στον Καραμανλή;
Σε χρόνο dt αποφασίστηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης Κανελλόπουλου-Μαύρου με την τυπική συνηγορία όλων αν και ο Ευάγγελος Αβέρωφ από την αρχή πρότεινε για πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. «Επειγόμεθα κι εκείνος βρίσκεται μακριά», του απάντησε τότε ο Γκιζίκης. Στις 17.40 μ.μ. ολοκληρώθηκε η σύσκεψη με τους Κανελλόπουλο και Μαύρο να δεσμεύονται ότι στις 8 μ.μ. θα επανέλθουν για να παρουσιάσουν ενώπιον όλων τη σύνθεση της κυβέρνησής τους. Αποχώρησαν και οι υπόλοιποι πολιτικοί. Όλοι πλην ενός!
Πέντε λεπτά μετά το τέλος της σύσκεψης, από την Προεδρία της Δημοκρατίας ανακοινώθηκε και μεταδόθηκε από τα υπάρχοντα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά δίκτυα ότι «ενόψει των εξαιρετικών περιστάσεων υπό τας οποίας τελεί η πατρίς, αι ένοπλοι δυνάμεις απεφάσισαν όπως αναθέσουν την διακυβέρνησιν της χώρας εις πολιτικήν κυβέρνησιν».
Ο κρίσιμος ρόλος του Ευάγγελου Αβέρωφ
Όλοι λοιπόν πίστευαν μέχρι εκείνη τη στιγμή ότι θα ορκιζόταν πρωθυπουργός ο Κανελλόπουλος. Ο ίδιος πάντως ενημερώθηκε εγκαίρως, από τις 6.15 μ.μ. ότι κυβέρνηση θα σχημάτιζε τελικώς ο Καραμανλής. Ο Αβέρωφ, ο οποίος είχε παραμείνει στο γραφείο με τους στρατιωτικούς, μετά το τέλος της πρώτης συσκέψεως είχε καταφέρει να ανατρέψει τα πάντα. Μέσα σε μισή ώρα ο Αβέρωφ είχε καταφέρει να πείσει τους Γκιζίκη, Μπονάνο, Γαλατσάνο, Αραπάκη και Παπανικολάου (αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων) αλλά να βρει και στο τηλέφωνο τον Καραμανλή, να τους τον δώσει να μιλήσουν μαζί του και να εξασφαλίσει τελικώς τη δέσμευσή του ότι εντός των επομένων ωρών θα επιστρέψει «με κάθε μέσο» στην Ελλάδα.
Στις 9 μ.μ. της 23ης Ιουλίου ξεκίνησε νέα σύσκεψη. Ο Κανελλόπουλος πρότεινε να διακόψουν και να συναντηθούν εκ νέου μετά τα μεσάνυχτα όταν θα επέστρεφε ο Καραμανλής. Ο Γκιζίκης δεν το δέχτηκε τονίζοντας ότι «ήδη ευρισκόμεθα σε διαρκή σύσκεψη γιατί δεν ξέρουμε τι γίνεται».
Ο Γεώργιος Μαύρος, έχοντας αναλάβει άτυπα καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών, άνοιξε τους απαραίτητους διαύλους επικοινωνίας με την Κύπρο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 10.20 μ.μ. ανακοινώνεται επίσημα το… όνομα. Τα μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν: «Ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ανεχώρησε ήδη εκ Παρισίων δι’ Αθήνας, κληθείς όπως συμμετάσχει της συσκέψεως την οποίαν συνεκάλεσεν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στρατηγός Γκιζίκης».
Λίγο νωρίτερα, στις 10 ακριβώς, ο Καραμανλής αναχωρώντας από το αεροδρόμιο Λε Μπουρζέ, με αεροσκάφος που του είχε διαθέσει ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας περιορίστηκε σε… είκοσι μόνο λέξεις: «Θα επαναλάβω», είπε, «τας λέξεις του Αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών (σ.σ. Χάρι Τρούμαν) όταν του ανεκοινώθη ο θάνατος του Προέδρου Ρούσβελτ: Boys pray for me (Παιδιά, προσεύχεσθε δι΄ εμέ)».
Μια λεπτομέρεια που έχει τη σημασία της. Σε όλο αυτό το πολιτικό παιχνίδι, προσπάθησε να μπει από το Λονδίνο που βρισκόταν και ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος. Μάλιστα είχε τηλεφωνήσει στον Καραμανλή και του είχε ζητήσει να τον συνοδεύσει στην Αθήνα. Ο Σερραίος βέβαια ήταν πολύ έξυπνος. «Θα σε πάρω εγώ μετά από λίγες ημέρες…», του απάντησε ο αείμνηστος Καραμανλής και βεβαίως δεν τον πήρε ποτέ!
Κάπως έτσι εξελίχθηκε η κρίσιμη 23 Ιουλίου. Τα υπόλοιπα της 24ης είναι λίγο έως πολύ γνωστά…
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.
Διαβάστε επίσης:
«Ματωμένος γάμος» στην Καβάλα: Τρεις νεκροί σε τρομακτικό τροχαίο - Πώς μηχανή σκόρπισε το θάνατο