ΠΑΣΟΚ: Οι αναμετρήσεις που έγραψαν ιστορία- Ο Σημίτης, ο Άκης και το δαχτυλίδι στον Γιώργο (Μέρος Α)

Η πολιτική είναι σαν τη φύση. Απεχθάνεται τα κενά. Όπως έχει αποδείξει η παγκόσμια πολιτική ιστορία, τα κενά δεν διαρκούν για πολύ. Κάποιος θα σπεύσει να τα καλύψει. Αυτό ακριβώς συνέβη και το 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε από το εξωτερικό μετά τη πτώση της χούντας και ίδρυσε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.

Το κόμμα του Ανδρέα ήρθε να καλύψει πολλές ανάγκες. Αρχικά, την ανάγκη για ένα ισχυρό δίπολο κατά την 3η Ελληνική Δημοκρατία. Δεν συνέβη από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάστηκε να περιμένει εφτά ολόκληρα χρόνια, για να βρεθεί στην εξουσία, μετά τη νίκη του στις εκλογές της 18^ης Οκτωβρίου του 1981.

Το πολιτικό πλαίσιο

Επίσης, δεν ήταν εύκολο. Ο Παπανδρέου δεν έπαιζε μόνος για τη πρωτοκαθεδρία στα «αριστερά» του «κληρονόμου» της ΕΡΕ, της νεοσύστατης, τότε, Νέας Δημοκρατίας. Οι προδικτατορικοί ισχυροί παράγοντες της Ένωσης Κέντρου, δεν αναγνώριζαν τον Ανδρέα ως φυσικό αρχηγό της παράταξης. Και εκείνος με τη σειρά του, δεν ήθελε ένα κόμμα που θα ήταν η συνέχεια συνασπισμού κομμάτων που έφερε τον πατέρα του, Γεώργιο Παπανδρέου, στην εξουσία.

Το κλίμα της μεταπολίτευσης αναζητούσε έναν οργανισμό με χαρακτηριστικά Σοσιαλδημοκρατικά, που σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να ήταν η συντηρητική και ακραία αντικομμουνιστική, Ένωση Κέντρου. Χρειάζονταν ένα κόμμα που θα έβγαζε από το μετεμφυλιακό περιθώριο τον μισό πληθυσμό της χώρας. Ένα κίνημα που παρά το γεγονός ότι θα είχε ριζοσπαστική ρητορική, θα ήταν θεσμικό. Τέλος, υπήρχε η ανάγκη για ένα «ανάχωμα» που θα ανέκοπτε τη δυναμική του ΚΚΕ, που νομιμοποιήθηκε ξανά μετά από 27 χρόνια.

Όλα τα παραπάνω, ήταν το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Το «Κοινωνικό Συμβόλαιο», ήταν στην πραγματικότητα η κοινωνική συμμαχία μεγάλου μέρους της εργατικής τάξης, της εργατικής «αριστοκρατίας», των μικρομεσαίων επιχειρηματιών, αλλά και τμημάτων του μεγάλου κεφαλαίου. Η συμμαχία αυτή διατηρήθηκε για 30 ολόκληρα χρόνια.

Όταν διαλύθηκε, εξαιτίας των μνημονίων, το ΠΑΣΟΚ μετατράπηκε σε ένα μικρό κόμμα, που διακατέχεται ακόμα από το «μεγαλείο» των περασμένων ετών. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η πολιτική απεχθάνεται τα κενά. Και το κενό που άφησε στη λεγόμενη κεντροαριστερά η συντριβή του άλλοτε πανίσχυρου κόμματος του Ανδρέα, μπόρεσε να το καλύψει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το σήμερα

Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ, με «όχημα» το ΚΙΝΑΛ, προσπαθεί να βρει ξανά τον βηματισμό του και να επιστρέψει σε ρόλο πρωταγωνιστή. Αυτό υποστηρίζουν οι έξι υποψήφιοι για την ηγεσία του, που ρίχνονται στη «κούρσα» της μίας εσωκομματικής αναμέτρησης που στιγματίστηκε από το πρόβλημα υγείας της Φώφης Γεννηματά και από την προσπάθεια του Γιώργου Παπανδρέου να επιστρέψει μέσω αυτής, στη κεντρική πολιτική σκηνή.

Οι Νίκος Ανδρουλάκης, Παύλος Γερουλάνος, Χάρης Καστανίδης, Ανδρέας Λοβέρδος, Γιώργος Παπανδρέου και Παύλος Χρηστίδης (με αλφαβητική σειρά) διεκδικούν την ηγεσία και υπόσχονται την «ανάσταση» του άλλοτε κραταιού κινήματος. Το μέλλον της παράταξης, βρίσκεται στα χέρια των μελών και των φίλων του, που στις 5 και 12 (αν χρειαστεί) Δεκεμβρίου, θα εκλέξουν τον νέο αρχηγό.

Από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου και μετά, ακολούθησαν πολλές εσωκομματικές αναμετρήσεις για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Άλλες πιο σκληρές, άλλες λιγότερο. Ωστόσο, είναι γεγονός πως οι περισσότερες από αυτές σημάδεψαν τον τόπο και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη πορεία μέχρι το σήμερα. Αυτές τις εσωκομματικές «μάχες» θα παρουσιάσει το σημερινό αφιέρωμα του Newsbomb.gr.

Ο Ανδρέας στο «Ωνάσειο»

Μέσα στα κόμματα εξουσίας συνυπάρχουν πρόσωπα με διαφορετική πολιτική κατεύθυνση, τα οποία εκφράζουν διαφορετικά κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα. Στο ΠΑΣΟΚ, ακόμα και όσο ζούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, τα διαφορετικά ρεύματα που συνυπήρχαν κάτω από την ηγεσία του είχαν ήδη αποκρυσταλλωθεί.

Άλλωστε, η υγεία του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ ήταν επιβαρυμένη από το 1989 και αρκετά στελέχη μετείχαν σε μυστικές πολιτικές ζυμώσεις πριν καν ακόμα επιστρέψει το κόμμα τους στην εξουσία, το 1993. Έκτοτε, οι φράξιες αυτές άρχισαν να κάνουν ακόμα πιο αισθητή την παρουσία τους. Από τη μία υπήρχαν οι λεγόμενοι «προεδρικοί» και από την άλλοι οι λεγόμενοι «εκσυγχρονιστές».

Το «προεδρικό» μπλοκ δεν ήταν, όμως, ενιαίο, σε αντίθεση με τους «εκσυγχρονιστές», που τα πρωτοκλασάτα στελέχη τους αναγνώριζαν τον Κώστα Σημίτη -που είχε συγκρουστεί ανοιχτά εκείνο το διάστημα με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ- ως ηγετική τους φυσιογνωμία. Όλα αυτά έγιναν εμφανή τον Ιανουάριου του 1996. Ο Ανδρέας νοσηλεύονταν στο «Ωνάσειο» για περισσότερες από 40 ημέρες και η χώρα έμοιαζε με ακυβέρνητο καράβι.

Το διάστημα που μεσολάβησε από την εισαγωγή του αρχηγού του Κινήματος στο νοσοκομείο, μέχρι και την ημέρα που πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία για την εκλογή νέου πρωθυπουργού από τη Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, οι διεργασίες στο παρασκήνιο είχαν πάρει «φωτιά». Όλες οι πλευρές προσπαθούσαν να βρουν στηρίγματα, έτσι ώστε να κερδίσουν αυτή τη πρωτόγνωρη στα χρονικά του κόμματος, διαδικασία.

Σημίτης εναντίον Άκη Ι

Το πρωινό της 18^ης Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία που στιγμάτισε τη πορεία της χώρας και του ΠΑΣΟΚ, στην οποία έλαβαν μέρος οι 167 από τους 170 βουλευτές που εξέλεξε το κόμμα στις εκλογές του 1993. Δεν συμμετείχαν ο Ανδρέας Παπανδρέου που νοσηλεύονταν, ο βουλευτής Ά Θεσσαλονίκης Κυριάκος Σπυριούνης που είχε διαγραφεί από την Κ.Ο. λίγους μήνες νωρίτερα και ο αντικαταστάτης του Ανδρέα Ντούτσου -που είχε πεθάνει την προηγούμενη ημέρα-, Γιάννης Θωμόπουλος, καθώς δεν είχε προλάβει να ορκιστεί.

Υποψηφιότητες κατατέθηκαν από τους Κώστα Σημίτη, Γεράσιμο Αρσένη, Άκη Τσοχατζόπουλο και Γιάννη Χαραλαμπόπουλο. Οι εφημερίδες της εποχής θεωρούσαν «φαβορί» για τον δεύτερο γύρο, το δίδυμο Σημίτη-Αρσένη. Αφενός γιατί ο πρώτος είχε ένα συμπαγές μπλοκ δυνάμεων. Αφετέρου, διότι ο Αρσένης εξέφραζε έναν κύκλο που ναι μεν είχε ισχυρά «παπανδρεϊκά» στοιχεία, όμως τον ακολουθούσαν και πρόσωπα που δεν είχαν εκφράσει ανοιχτά προτίμηση.

Ο Άκης, όντας τότε ο πανίσχυρος υπουργός Εσωτερικών, ήταν ο εκφραστής της «πασοκικής ορθοδοξίας», η οποία όμως είχε και άλλον έναν εκπρόσωπο, τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο. Έτσι, έμοιαζε δύσκολο να μπορέσει να πετάξει εκτός δευτέρου γύρου τον Γεράσιμο Αρσένη. Όλα αυτά ήταν τα προγνωστικά των εφημερίδων. Γιατί κανείς δεν γνώριζε με σιγουριά τι ακριβώς είχε συμφωνήσει ο κάθε βουλευτής με τον κάθε υποψήφιο στο παρασκήνιο.

Αυτό ακριβώς αποδείχθηκε στο πρώτο γύρο. Η μάχη ήταν οριακή. Άκης Τσοχατζόπουλος και ο Κώστας Σημίτης έλαβαν από 53 ψήφους και θα «κονταροχτυπιόντουσαν» στον δεύτερο γύρο. Ακολούθησαν ο Γεράσιμος Αρσένης με 50 ψήφους και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος με 11. Το πως έγινε αυτή η ανατροπή, είναι κάτι που δεν θα το μάθουμε ποτέ – από ότι φαίνεται. Οι φήμες της εποχής έλεγαν ότι ο πολυπράγμων Κώστας Λαλιώτης, που στήριζε τον Σημίτη, κατεύθυνε «σημιτικές» ψήφους στον Άκη, προκειμένου να αποκλειστεί ο Αρσένης από τον ΄Β γύρο. Ο ίδιος, βέβαια, χαρακτήριζε «γελοιότητες» όλα αυτά.

Το αποτέλεσμα έδωσε «φτερά» στη πλευρά Τσοχατζόπουλου, που θεωρούσε -βάσει των αποτελεσμάτων- δεδομένη την επικράτηση του. Όμως, δεν υπολόγισαν σωστά. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, πραγματοποιήθηκε η δεύτερη ψηφοφορία. Και το αποτέλεσμα ήταν και πάλι έκπληξη. Κώστας Σημίτης 86 ψήφους. Άκης Τσοχατζόπουλος 75 ψήφους. Λευκά 6. Ο Σημίτης, ήταν πλέον πρωθυπουργός και οι «προεδρικοί» έριξαν το «ανάθεμα» στη πλευρά Αρσένη.

Σημίτης εναντίον Άκη ΙΙ

Από τον Ιανουάριο του 1996, ο Κώστας Σημίτης ήταν πρωθυπουργός. Δεν ήταν, όμως, αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Ο Ανδρέας είχε βγει από το «Ωνάσειο» και βρίσκονταν σε άσχημη κατάσταση στην Εκάλη. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, θα φύγει τελικά από τη ζωή στις 23 Ιουνίου του 1996. Λίγες ημέρες αργότερα, μέσα ιδιαίτερα βαρύ κλίμα, θα ξεκινούσε το τέταρτο Συνέδριο του κόμματος.

Η ένταση που επικρατούσε στο Συνέδριο δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο του θανάτου του Ανδρέα. Όλο το διάστημα που μεσολάβησε από την εκλογή του Σημίτη στη πρωθυπουργία, η συνύπαρξη του με τον Άκη, κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Οι «προεδρικοί» έψαχναν στο Συνέδριο για τη ρεβάνς της ήττας τους στη Κοινοβουλευτική Ομάδα.

Το κλειστό του ΟΑΚΑ έζησε επί τρεις ημέρες πρωτόγνωρες καταστάσεις για τη πολιτική ζωή της χώρας. Φτυσιές, γιούχες και ανταλλαγή ύβρεων συνέθεταν το σκηνικό. Ήταν ένας πραγματικός πόλεμος και κανείς δεν μπορούσε με σιγουριά να μιλήσει για τις συνέπειες του.

Το ΠΑΣΟΚ βρίσκονταν μπροστά στη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας του. Το μεγάλο θέμα που διακυβεύονταν ήταν, πλέον, η ενότητα της παράταξης, καθώς όλα έδειχναν πως οι δύο πλευρές δύσκολα θα μπορέσουν να συνυπάρξουν. Αρκετά στελέχη -και όχι μόνο της πλευράς Τσοχατζόπουλου- μπροστά σε αυτή τη κατάσταση προέκριναν τη λύση της «δυαρχίας». Πρωθυπουργός ο Σημίτης, αρχηγός του κόμματος ο Άκης. Ανάμεσα σε εκείνους που διακινούσαν το συγκεκριμένο σενάριο, ήταν και ο Κώστας Λαλιώτης, παρά το γεγονός ότι τον Ιανουάριο είχε στηρίξει τον Σημίτη.

Με αυτή τη κατανομή ρόλων, συμφωνούσε και ο Τσοχατζόπουλος. Όχι, όμως, και ο Σημίτης, που αποφάσισε να τα παίξει όλα για όλα και να διεκδικήσει και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. «Ή με εκλέγετε ή παραιτούμαι και από πρωθυπουργός», ήταν το δίλλημα που έθεσε στους 5.111 συνέδρους.

Από ό,τι φαίνεται, ήταν αρκετά πειστικός. Στις 30 Ιουνίου του 1996, το ΠΑΣΟΚ γύριζε σελίδα, με πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη, που έλαβε ποσοστό 53.77% επί των ψήφων, επικρατώντας για δεύτερη φορά του Άκη Τσοχατζόπουλου, σε διάστημα λίγων μηνών.

Το «δαχτυλίδι» στον ΓΑΠ

Τα επόμενα χρόνια, η συνύπαρξη «εκσυγχρονιστών» - «προεδρικών», συνέχισε να είναι δύσκολη. Όμως, το ΠΑΣΟΚ δεν διασπάστηκε. Σε αυτό έπαιξαν μεγάλο ρόλο οι δύο εκλογικές νίκες που πέτυχε το 1996 και το 2000, υπό την ηγεσία του Κώστα Σημίτη. Αν και κάποιοι αποδίδουν σε «θαύμα» την ενότητα του κινήματος, ορισμένοι πιο κυνικοί υποστηρίζουν ότι είχε βρεθεί η απαραίτητη «συγκολλητική» ουσία. Δεν ήταν άλλη από την εξουσία.

Είχε, επίσης, καταστεί σαφές ότι ο Άκης Τσοχατζόπουλος έχασε το «ραντεβού» του με την ιστορία. Τα πράγματα για το ΠΑΣΟΚ δεν έμοιαζαν εύκολα. Ύστερα από 11 συνεχόμενα χρόνια στην εξουσία, πολλά στελέχη του είχαν αρχίσει να εμφανίζουν καθεστωτικές συμπεριφορές και αντιλήψεις. Η πολιτική που εφάρμοζε ήταν φιλελεύθερη -για τα δεδομένα της εποχής- και εναρμονισμένη με την αντιλαϊκή πολιτική των ισχυρών Σοσιαλιστικών Κομμάτων της Ευρώπης (Γερμανία, Ιταλία, Μ.Βρετανία).

Παράλληλα, η λαϊκή δυσαρέσκεια όλο και διογκώνονταν, καθώς οι πολίτες έσφιγγαν το ζωνάρι για να επιτευχθούν οι «εθνικοί» στόχοι των Ολυμπιακών Αγώνων, των μεγάλων (αλλά αμφιβόλου ποιότητας) εξοπλιστικών προγραμμάτων και της εισόδου της χώρας στην ΟΝΕ. Όλα αυτά σε μία εποχή που «έβρεχε» χρήματα, αλλά που σε αντίθεση με την αναληθή σημερινή εξιστόρηση των γεγονότων, δεν κατέληξαν στον «τεμπέλη» λαό, αλλά στα χέρια συγκεκριμένων συμφερόντων.

Επίσης, στην ατμόσφαιρα υπήρχε και μία τεράστια «οσμή» σκανδάλων – που χρόνια αργότερα αποδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό αληθινή. Όλα τα παραπάνω, έδειχναν πως το «άστρο» του Σημίτη είχε σβήσει και πως για να μην σημειωθεί κάποια ιστορικών διαστάσεων ήττα στις ερχόμενες εκλογές από τη Νέα Δημοκρατία του Κώστα Καραμανλή, θα έπρεπε να προκληθεί ένα μεγάλο γεγονός.

Αυτό ήταν η «παράδοση» της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ από τον Κώστα Σημίτη, στον Γιώργο Παπανδρέου. Οι δυο τους συναντήθηκαν στο σπίτι του πρώτου, στο Κολωνάκι, στις 6 Ιανουαρίου του 2004, σε μία κίνηση που έμεινε γνωστή ως η «παράδοση του “δαχτυλιδιού της ηγεσίας”».

Λίγο αργότερα, ο Σημίτης θα παραιτούνταν από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και στις 8 Φεβρουαρίου, κόντρα σε κάθε καταστατική διαδικασία, ο Γιώργος Παπανδρέου θα εκλέγονταν αρχηγός μέσα από την πρώτη ανοιχτή στους πολίτες, διαδικασία. Βέβαια, ο γιος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ ήταν ο μοναδικός υποψήφιος για την αρχηγία. Το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα, ήταν το «που 'σαι Ανδρέα για να δεις, το παιδί της Αλλαγής».

Πάντως, σε αυτή τη πρωτόγνωρη -αν και αντικαταστατική- διαδικασία, έλαβαν μέρος περισσότεροι από 1.000.000 πολίτες, σε μία κίνηση που έκτοτε θα ακολουθούσαν τόσο το ΠΑΣΟΚ, όσο και η ΝΔ.

Όμως, σε καμία περίπτωση δεν ήταν ικανή στο να ανακόψει την πορεία του Κώστα Καραμανλή, που στις 7 Μαρτίου θα σάρωνε το ΠΑΣΟΚ. Το «παιδί της Αλλαγής», θα ηγούνταν του ΠΑΣΟΚ στην επιστροφή του μετά από 11 χρόνια στα έδρανα της αντιπολίτευσης.

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.