Ποιες υπηρεσιακές κυβερνήσεις είχε η Ελλάδα

Επιμέλεια: Βασίλης Σκουλαράκος

Η δημιουργία υπηρεσιακής κυβέρνησης δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα.

Στο παρελθόν και μάλιστα όχι στο πολύ μακρινό, μόλις 23 χρόνια πριν, η Ελλάδα αναγκάστηκε να οδηγηθεί σε υπηρεσιακές κυβερνήσεις, προκειμένου να οδηγηθεί η χώρα σε βουλευτικές εκλογές.

Τι είναι όμως η υπηρεσιακή κυβέρνηση;

Υπηρεσιακή κυβέρνηση ονομάζεται η κυβέρνηση που δεν έχει εκλεγεί ούτε έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, αλλά έχει αναλάβει προσωρινά, με το σκοπό να διενεργήσει βουλευτικές εκλογές.

Κατά κανόνα μια υπηρεσιακή κυβέρνηση, δεν αποτελείται από πολιτικούς και συνήθως τοποθετείται όταν η εκλεγμένη κυβέρνηση έχει εξαντλήσει τη θητεία της ή έχει χάσει την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία.

Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 στην Ελλάδα, συνηθιζόταν λίγο πριν τις εκλογές να παραιτείται ο πρωθυπουργός και να αναλαμβάνει υπηρεσιακός πρωθυπουργός ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου μέχρι να σχηματιστεί νέα κυβέρνηση μετά τις εκλογές.

Παραδείγματα τέτοιων κυβερνήσεων αποτελούν η κυβέρνηση Δ. Κιουσόπουλου το 1952 και η κυβέρνηση Σ. Μαυρομιχάλη το 1963.

Η παραίτηση του πρωθυπουργού πριν τις εκλογές για να αναλάβει υπηρεσιακός πρωθυπουργός δεν είναι σε καμία περίπτωση υποχρεωτική και δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας, μετά την αναθεώρησή του το 1986, προβλέπει την υπηρεσιακή κυβέρνηση (χωρίς να χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο όρο) μόνο σε μία περίπτωση: όταν κανένα κόμμα δεν κατορθώνει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση είτε μετά από εκλογές είτε μετά την απαλλαγή της προηγούμενης κυβέρνησης από τα καθήκοντά της λόγω παραίτησής της ή απόσυρσης της εμπιστοσύνης της Βουλής.

Αν κανένα κόμμα δεν μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση που να απολαύει της εμπιστοσύνης της Βουλής, τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σύμφωνα με το άρθρο 37 παρ. 3 του Συντάγματος, επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών και διαλύει τη Βουλή. Αν ούτε αυτό καταστεί δυνατόν, τότε αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Βουλή.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει τη διακριτική ευχέρεια να επιλέξει ποιον θα διορίσει πρωθυπουργό ανάμεσα στους Προέδρους των τριών ανώτατων δικαστηρίων της χώρας, με γνώμονα πάντα την όσο το δυνατόν ευρύτερη αποδοχή του.

Τελευταίος Έλληνας υπηρεσιακός πρωθυπουργός ήταν ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Ιωάννης Γρίβας, για την περίοδο από 12 Οκτωβρίου μέχρι 23 Νοεμβρίου 1989, ο οποίος διορίστηκε ύστερα από την παραίτηση της κυβέρνησης Τζαννετάκη, προκειμένου να διεξαχθούν οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1989.

Η σύνθεση της κυβέρνησης Γρίβα:

Ιωάννης Γρίβας Πρωθυπουργός
Νικόλαος Θέμελης Υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως
Θεόδωρος Ντεγιάννης Υπουργός Εθνικής Αμύνης
Γεώργιος Παπούλιας Υπουργός Εξωτερικών
Βασίλειος Σκουρής Υπουργός Εσωτερικών
Γιώργος Κοντογεώργης Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Τουρισμού
Γιώργος Αγαπητός Υπουργός Οικονομικών
Γιάννης Λιάπης Υπουργός Γεωργίας
Γιάννης Κουκιάδης Υπουργός Εργασίας
Γιώργος Μερίκας Υπουργός Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων
Κωνσταντίνος Σταμάτης Υπουργός Δικαιοσύνης
Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
Γιώργος Μυλωνάς Υπουργός Πολιτισμού
Δημήτριος Μανίκας Υπουργός Δημόσιας Τάξης
Γιάννης Δεληγιάννης Υπουργός Μακεδονίας -Θράκης
Αντώνιος Φούσσας Υπουργός Αιγαίου
Κωνσταντίνος Λιάσκας Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων
Παύλος Σακελλαρίδης Υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας
Θεόδωρος Γκαμαλέτσος Υπουργός Εμπορίου
Γεώργιος Νουτσόπουλος Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών
Νικόλαος Παππάς Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας