Συγγνώμη και ολική αναδίπλωση από το Spiegel για τη δήθεν νεκρή Μαρία
Ενδιαφέρον προκαλεί το δημοσίευμα μετά από, όπως αποκαλύπτει το Spiegel, την έρευνα εις βάθος που προηγήθηκε.
«Δεν πρόκειται να αναρτήσουμε ξανά στην ιστοσελίδα τα προηγούμενα δημοσιεύματα για την υπόθεση της Μαρίας – ούτε σε επεξεργασμένη μορφή. Θα έπρεπε να διορθωθούν πάρα πολλά για να γίνει αυτό. Αντ’ αυτού δημοσιεύουμε εδώ τα αποτελέσματα της εις βάθος έρευνάς μας», σημειώνει σε δημοδίευμά του το Spiegel σχετικά με την υπόθεση της μικρής… Μαρίας.
Ενδιαφέρον προκαλεί το δημοσίευμα μετά από, όπως αποκαλύπτει το Spiegel, την έρευνα εις βάθος που προηγήθηκε. «Εξαιτίας της κατάστασης των πηγών, το Spiegel θα έπρεπε να είχε διατυπώσει σαφώς πιο προσεκτικά τις αναφορές για το σημείο όπου βρίσκονταν οι πρόσφυγες και κυρίως για τον θάνατο του κοριτσιού. Ακόμα και αν απουσιάζει μια οριστική απόδειξη, υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιοι εκ των προσφύγων θα μπορούσαν να έχουν επινοήσει τον θάνατο του παιδιού μέσα στην απόγνωσή τους. Πιθανόν να σκέφτηκαν ότι έτσι τελικά θα σώζονταν», αναφέρει το περιοδικό, μεταξύ άλλων, στα συμπεράσματά του.
Παρατίθεται αυτούσιο το δημοσίευμα που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του περιοδικού:
Το καλοκαίρι του 2022 το Spiegel δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του τρία δημοσίευμα που αφορούσαν την τύχη μιας ομάδας προσφύγων στον ελληνο-τουρκικό συνοριακό ποταμό Έβρο. Υπήρξε και podcast για το θέμα. Η κατηγορία που διατυπωνόταν στα ρεπορτάζ ήταν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν βοήθησε τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες, παρόλο που είχε την υποχρέωση να το κάνει. Συνεπεία της μη παρασχεθείσας βοήθειας πέθανε ένα πεντάχρονο κορίτσι. Το Siegel είδε στο κορίτσι αυτό ένα πρόσωπο-σύμβολο του πόνου των προσφύγων στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και αντιστοίχως το παρουσίασε στα δημοσιεύματά του.
Ο δήθεν θάνατος της Μαρίας, για τον οποίο έγραψαν και άλλα ΜΜΕ, οδήγησε σε μια ευρεία συζήτηση στην ελληνική κοινή γνώμη. Πολλοί είδαν αποκλίσεις. Ένας αναγνώστης επικοινώνησε ακόμα και το γραφείο του περιοδικού που ερευνά τυχόν παρατυπίες και ακόμα και ο Έλληνας Υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, απέστειλε στην αρχισυνταξία του Spiegel στις 19 Σεπτεμβρίου, εξαιτίας αυτών των δημοσιευμάτων, μια επιστολή στην οποία αναφέρει ότι οι μετανάστες δεν ήταν σε ελληνικό έδαφος, δεν υπήρξε ποτέ νεκρό παιδί.
Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη επικριτικές επιστολές, το αρμόδιο γραφείο μας εξέτασε ακόμα πιο προσεκτικά τα δημοσιεύματα. Όταν και στους συναδέλφους εντάθηκαν οι αμφιβολίες για τον τρόπο που είχαν περιγραφεί ως εκείνη την ώρα τα όσα συνέβησαν, αποσύραμε προσωρινά από την ιστοσελίδα μας τα άρθρα και το podcast. Με τη σημείωση ότι θα εξετάσουμε τα δημοσιεύματά μας και θα αποφασίσουμε μετά το πέρας των ερευνών αν θα τα δημοσιεύσουμε εκ νέου, εφόσον χρειαστεί, σε διορθωμένη και επικαιροποιημένη μορφή.
Αυτόν τον τρόπο χειρισμού των υποδείξεων περί λάθους τον έχουμε κατοχυρώσει στα πρότυπά μας και εμμένουμε σε αυτόν. Το αρμόδιο γραφείο αξιολόγησε πολλά εσωτερικά έγγραφα, βίντεο και φωτογραφίες με μεταδεδομένα, πρωτόκολλα συνομιλιών, e-mails, αρχεία audio, δορυφορικές λήψεις και άλλα έγγραφα, μίλησε με πολλούς εμπλεκομένους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πράγματι κάναμε λάθη. Επιπλέον, μια ομάδα δημοσιογράφων του Spiegel ξεκίνησε πάλι την έρευνα για να ανασυνθέσει την ιστορία των προσφύγων. Λόγω του ότι για εμάς είναι αδιαπραγμάτευτες οι αρχές της προστασίας των πληροφοριοδοτών και των πηγών και επειδή έχουμε την υποχρέωση να φροντίσουμε τους συνεργάτες μας, μπορούμε να δημοσιοποιήσουμε μόνο σε περιορισμένο βαθμό τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, που εν μέρει βασίζεται στην αξιολόγηση εσωτερικής επικοινωνίας μεταξύ αρθρογράφων και πληροφοριοδοτών. Αποτελούν όμως αντικείμενο εσωτερικής επεξεργασίας.
Μέρος Ι
Ήταν οι πρόσφυγες σε ελληνικό ή τουρκικό έδαφος;
Αυτή η ερώτηση είναι τόσο σημαντική γιατί από αυτή εξαρτάται ποιο κράτος έπρεπε να βοηθήσει τους ανθρώπους που αναζητούσαν προστασία και οι οποίοι εγκλωβίστηκαν σε νησίδα του ποταμού. Επιπλέον, η Ελλάδα, όπως όλα τα κράτη της Ε.Ε., δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο να δώσει τη δυνατότητα διαδικασίας ασύλου, όταν οι μετανάστες εισέρχονται εδώ για πρώτη φορά στην Ε.Ε. και ζητούν προστασία. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν πρόκειται για το αν η χώρα αρνήθηκε στους πρόσφυγες το βασικό τους δικαίωμα. Στο πρόσφατο παρελθόν αυτό συνέβη επανειλημμένως κατά μήκος των ελληνο-τουρκικών συνόρων.
Τι γράφτηκε στο spiegel.de: Στις 10.08.2022 γράψαμε ότι οι πρόσφυγες ξεκίνησαν για πρώτη φορά στις 14 Ιουλίου με κατεύθυνση προς τον Έβρο: «Στην πρώτη τους προσπάθεια εγκλωβίστηκαν στη νησίδα, που βρίσκεται στη μέση του ποταμού, νομικά όμως ανήκει στην Ελλάδα». Δώδεκα ημέρες παρέμεναν εκεί οι άνθρωποι που αναζητούσαν προστασία, σε συνθήκες ακραίου καύσωνα. Αργότερα Έλληνες ένστολοι διενήργησαν pushback επιστρέφοντάς τους στην Τουρκία. Οι Τούρκοι όμως τους εξανάγκασαν να επιστρέψουν στον Έβρο όπου βρέθηκαν και πάλι στη νησίδα. Στις 27.08.2022 σε άλλο δημοσίευμα αναφέραμε: η οικογένεια της Μαρίας «προσπάθησε μαζί με δεκάδες άλλους πρόσφυγες στα μέσα Ιουλίου να φτάσει στην Ελλάδα. Εγκλωβίστηκαν στο νησί του Έβρου. Οι ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας τους έκλεισαν τον δρόμο. Σχεδόν δύο εβδομάδες έμειναν οι πρόσφυγες εγκλωβισμένοι στο νησί…σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο οι ελληνικές Αρχές είχαν την υποχρέωση να δεχτούν τους πρόσφυγες..». Και στις 23.09.2022 γράψαμε: «Επί εβδομάδες οι πρόσφυγες παρέμειναν εγκλωβισμένοι σε νησίδα στον ελληνο-τουρκικό συνοριακό ποταμό Έβρο»
Αποτέλεσμα της εις βάθος έρευνας και επεξεργασίας
Χρονικό – Σύγχυση σχετικά με τα νησιά
20 Ιουλίου 2022
Η ΜΚΟ «HumanRights360» στρέφεται στις ελληνικές Αρχές και τις καλεί να σώσουν από τον Έβρο μια ομάδα προσφύγων στην πλειοψηφία τους από τη Συρία. Η ΜΚΟ στέλνει τις συντεταγμένες ενός νησιού, στο οποίο φέρεται να βρίσκονται οι μετανάστες.Σύμφωνα με το ελληνικό Κτηματολόγιο, το μικρό νησί ανήκει στην Ελλάδα. Το Υπουργείο Άμυνας στην Αθήνα, αντιθέτως, θα ανακοινώσει αργότερα ότι σε αυτή την κηλίδα γης -με μήκος 700μ. και πλάτος 100μ.- υπάρχει τόσο τουρκικό όσο και ελληνικό κομμάτι. Το νησί, που βρίσκεται ανατολικά της μικρής ελληνικής περιοχής Κισσάρι, ονομάζεται στο εξής νησί Κισσάρι.
Η »HumanRights360« στις 20 Ιουλίου επικοινωνεί όχι μόνο με τις ελληνικές Αρχές, αλλά και με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Από κοινού με το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες η ΜΚΟ πέτυχε την λήψη μιας επείγουσας απόφασης: Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η κυβέρνηση δεν επιτρέπεται να στείλει τους ανθρώπους πίσω και πρέπει να τους φροντίσει. Συγχρόνως καλεί τις ΜΚΟ και τις Αρχές να αποσαφηνίσουν πού βρίσκεται η ομάδα. Το Δικαστήριο τους δίνει μια εβδομάδα καιρό να το κάνουν.
Ένας δημοσιογράφος του Spiegel στην Ελλάδα έχει πληροφορηθεί, στο μεταξύ, τα τεκταινόμενα και αρχίζει να ερευνά. Μέσω της »HumanRights360« αποκτά επαφή με τη Baidaa S. από τη Συρία. Ανήκει στην ομάδα των προσφύγων και μιλά Αγγλικά. Επειδή πρόκειται για στρατιωτικά αποκλεισμένη περιοχή, δεν επιτρέπεται να φτάσουν μέχρι την όχθη του ποταμού εκπρόσωποι των ΜΜΕ ή άλλοι που δεν έχουν αρμοδιότητα, για να αποκτήσουν εικόνα. Όποιος παρόλα αυτά το κάνει, διατρέχει κίνδυνο να συλληφθεί. Κόκκινες προειδοποιητικές πινακίδες οριοθετούν την αρχή της αποκλεισμένης περιοχής. Συνοριακό τείχος, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες των άρθρων του Spiegel, δεν υπάρχει στο κομμάτι του ποταμού όπου βρίσκονται οι πρόσφυγες.
22 Ιουλίου
Σε μια βιντεοκλήση ανάμεσα στην »HumanRights360«, τον άνθρωπο του Spiegel και την Baidaa S., από την οποία υπάρχουν screenshots, η γυναίκα από τη Συρία δείχνει με την κάμερα του κινητού της τη μακρά ακτή του νησιού, όπου έχει εγκλωβιστεί. Αυτή δεν ταιριάζει -όπως προέκυψε από την εκ των υστέρων εξέτασή μας- στα γεωγραφικά δεδομένα που έδωσαν οι ΜΚΟ στο ΕΔΑΔ. Και τα μεταδεδομένα των selfies της Baidaa S. δείχνουν ότι η Σύρια δεν μπορέι να είναι στο νησί Κισσάρι, του οποίου οι συντεταγμένες δόθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το πραγματικό σημείο βρίσκεται σχεδόν τέσσερα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά σε ένα νησί, που σύμφωνα με τα googlemaps, αλλά και με το τουρκικό και το ελληνικό Κτηματολόγιο, είναι τουρκικό.
Δορυφορική εικόνα του νότιου νησιού από τον Αύγουστο του 2022
Όπως προέκυψε από την εκ των υστέρων έρευνα του Spiegel, οι πραγματικές τοπικές συνθήκες στον Έβρο δύσκολα μπορούν να αποσαφηνιστούν. Εν μέρει είναι αντιφατικοί όχι μόνο οι επίσημοι χάρτες Ελλήνων και Τούρκων, ακόμα και μεταξύ των ελληνικών Αρχών υπάρχουν διαφορετικά στοιχεία για το ποιο είναι τουρκικό και ελληνικό έδαφος. Μια ελληνο-τουρκική επιτροπή συναντάται τακτικά, για να ξεκαθαρίσει ανοιχτά ζητήματα, αναφέρει το ελληνικό Υπουργείο Μετανάστευσης.
Το ότι το νότιο νησί σύμφωνα με το ελληνικό Κτηματολόγιο είναι τουρκικό, είναι πρόβλημα -ακόμα και σε ό,τι αφορά τη διάσωση από τις ελληνικές Αρχές. Αυτό πρέπει να είναι σαφές τόσο για τον δημοσιογράφο του Spiegel όσο και στις ΜΚΟ και τους πρόσφυγες.
Μισή μόνο ώρα μετά τα τελευταία μηνύματα με τα γεωγραφικά δεδομένα του νότιου νησιού, ο δημοσιογράφος του Spiegel λαμβάνει μια live location από το νησί Κισσάρι. Δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι η ομάδα με αρκετά μικρά παιδιά, μια ηλικιωμένη γυναίκα και μια έγκυο μπόρεσε να ανέβει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα σχεδόν τέσσερα χιλιόμετρα τον ποταμό. Θα μπορούσε όμως να σκεφτεί κανείς ότι ειδοποιήθηκε να βοηθήσει ένας διακινητής από την τουρκική πλευρά και ότι έφερε τουλάχιστον ένα άτομο ή το κινητό με το πλοιάριο στο νησί Κισσάρι. Ή ότι το live location αλλοιώθηκε. Αυτό είναι απολύτως δυνατό με ένα κινητό σαν αυτά που είχαν μαζί τους οι πρόσφυγες. Δεν μπορεί να αποσαφηνιστεί οριστικά η αντίφαση ανάμεσα στη ζωντανή τοποθεσία του νησιού Κισσάρι και των πολλών άλλων αποδείξεων ότι οι πρόσφυγες επί πολλές μέρες βρίσκονταν σε τουρκικό έδαφος.
Η κλήση από το νησί
25 Ιουλίου
Αφότου η Baidaa S. είχε ήδη στείλει την προηγουμένη στο Spiegel μία selfieμε εκείνην και ένα παιδί από το νησί Κισσάρι, περιέρχονται εκείνη τη μέρα και άλλες φωτογραφίες, οι οποίες προφανώς δείχνουν την ομάδα εκεί. Τούτο, το καταδεικνύουν τόσο η βλάστηση, όσο και τα μεταδεδομένα. Συνεπώς, τα άτομα αυτά είναι πλέον στο «σωστό», ήτοι στο νησί Κισσάρι, το οποίο είχαν δηλώσει οι ΜΚΟ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Το πότε και πώς έφτασαν εκεί οι μετανάστες, εάν είχαν φουσκωτή βάρκα ή εάν πιθανώς πέρασαν στην ηπειρωτική Τουρκία και κατευθύνθηκαν προς τα βορειοανατολικά ή εάν έλαβαν βοήθεια, δεν είναι σαφές.
Προκειμένου να αποκτήσει οριστικές αποδείξεις ότι η ομάδα βρίσκεται στο νησί Κισσάρι, το Spiegel παρακαλεί δύο Έλληνες μάρτυρες όπως ηχογραφήσουν, λίγο μετά τις 14:00, τις κλήσεις των προσφύγων από την ηπειρωτική χώρα. Το ηχητικό αρχείο, καθώς και φωτογραφίες από την ενέργεια της κλήσης βρίσκονται στη διάθεση του Spiegel. Επιπλέον, στο YouTube είναι διαθέσιμο ένα βίντεο που έφτιαξαν οι πρόσφυγες.
Σε σχετική κοινοβουλευτική ερώτηση, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη απάντησε τον Αύγουστο ότι η τοπική αστυνομία ενημερώθηκε από μια ΜΚΟ και από τον Frontex, ωστόσο δεν μπόρεσε να βρει κανέναν το διάστημα 20 – 26 Ιουλίου, παρά τη χρήση τεχνικών μέσων.
Τούτο δεν είναι ιδιαίτερα πιστευτό. Βάσει γεωγραφικών δεδομένων των φωτογραφιών των προσφύγων, οι μετανάστες βρίσκονταν στο νησί Κισσάρι τουλάχιστον στις 25 Ιουλίου 2022, των οποίων οι συντεταγμένες τοποθεσίας βρίσκονταν στη διάθεση τόσο των Αρχών, όσο και του Ευρ. Δικαστηρίου Ανθρ. Δικαιωμάτων. Το νησί δεν έχει μήκος ούτε ενός χιλιομέτρου και, από μερικές θέσεις, απέχει μονάχα μερικά μέτρα από την ελληνική ηπειρωτική χώρα. Πλησίον βρίσκεται σκοπιά των ελληνικών Υπηρεσιών προστασίας συνόρων.
Το επιχείρημα της Ελληνικής Κυβέρνησης ότι ούτως ή άλλως οι πρόσφυγες δεν θα μπορούσαν να είχαν διασωθεί, επειδή το νησί Κισσάρι είναι εν μέρει και τουρκικό, ακούγεται κυνικό.
Τα pushbacks
26 Ιουλίου
Η Baidaa S. δηλώνει ότι βρίσκεται (μαζί με τα άλλα άτομα) εκ νέου στην Τουρκία. Βάσει της HumanRights360 και του Ελληνικού Συμβουλίου Προσφύγων, οι Έλληνες επαναπροώθησαν τους μετανάστες.
1η Αυγούστου
Η Baidaa S. κάνει λόγο για επιπρόσθετα pushbacks. Εκεί η ομάδα χωρίσθηκε. Τα μηνύματά της έχουν ολοένα και πιο απελπισμένο τόνο: «Παίζουν με μας όπως με μια μπάλα ποδοσφαίρου πέρα δώθε.. Είμαστε πολύ κουρασμένοι. Σας παρακαλώ, βοηθήστε μας με κάποιο τρόπο.. Αργά ή γρήγορα θα πεθάνουμε εδώ…»
Στη διάθεση του Spiegel βρίσκονται μαρτυρίες των παθόντων για τα pushbacks της ομάδας, αλλά κανένα μαγνητοσκοπημένο υλικό ή άλλες αποδείξεις. Προς το παρόν διεξάγει έρευνα η ελληνική Εισαγγελία, η οποία, κατά δήλωση της, δεν μπορεί να παράσχει στοιχεία για εν εξελίξει διαδικασία. Οι διηγήσεις περί pushbacks καταρχήν ταυτίζονται με τις αναφορές του Spiegel και άλλων μέσων ενημέρωσης για τις ενέργειες των ελληνικών Αρχών στον Έβρο.
4 Αυγούστου
Η Baidaa S. στέλνει τις συντεταγμένες από ένα σημείο στην ακτή, το οποίο απέχει περίπου 40 χιλιόμετρα από το νησί Κισσάρι, αντίθετα προς το ρεύμα του ποταμού. Η νέα τοποθεσία βρίσκεται στην τουρκική πλευρά του ποταμού, ωστόσο, βάσει του ελληνικού Κτηματολογίου, το μικρό κομμάτι της ακτής ανήκει στην Ελλάδα. Όμως ουδείς από ελληνικής πλευράς ήλθε να βοηθήσει.
7 Αυγούστου
Η Σύρια αναφέρει ότι υπήρξε ανταλλαγή πυροβολισμών ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους. Μέσω των pushbacks η ομάδα της αυξήθηκε σε 70 άτομα. Αργότερα οι Τούρκοι τους μοίρασαν και μετέφεραν κάποιους από αυτούς και πάλι σε ένα νησί.
Πίσω στο νησί Κισσάρι;
9 Αυγούστου 2022
Μέσα στη νύχτα η Baidaa S δημιουργεί αρκετά ηχητικά μηνύματα στα οποία με λυγμούς αναφέρεται στον θάνατο ενός κοριτσιού που τσιμπήθηκε από σκορπιό. Η ζωή ενός ακόμη παιδιού βρίσκεται σε κίνδυνο. Δεν είναι σαφές ποιος έλαβε πρώτος το ηχητικό μήνυμα, αλλά κάποια στιγμή το έλαβε και το Spiegel. Εκείνη τη χρονική στιγμή η απευθείας επαφή του Spiegel με τους πρόσφυγες είχε διακοπεί.
10 Αυγούστου
Ο Έλληνας συνεργάτης του Spiegel που βρίσκεται επί τόπου έχει θορυβηθεί και γράφει ένα κείμενο, το οποίο στέλνει στα Αγγλικά στη σύνταξη του περιοδικού στο Αμβούργο.
Προκειμένου να αναφερθεί πριν από άλλα ΜΜΕ στην υπόθεση, το άρθρο πρέπει να δημοσιευτεί γρήγορα στην ιστοσελίδα. Ένα μέλος της σύνταξης εξωτερικών θεμάτων μεταφράζει, διορθώνει και συμπληρώνει το κείμενο και εμφανίζεται ως συνυπογράφων το άρθρο. Ενώ στην πρωτότυπη αγγλική εκδοχή σε αρκετά σημεία γίνεται προσεκτική αναφορά με πλάγιο λόγο στον θάνατο του παιδιού (She is reported dead«, »the group says, Maria died«), στη γερμανική εκδοχή όλα τελικά αναφέρονται σε ευθύ λόγο.
Το χειρόγραφο όπως και τα άρθρα που ακολουθούν για το θέμα της Μαρίας δεν εξετάζονται από το γραφείο τεκμηρίωσης του Spiegel, που έχει αρμοδιότητα να επανεξετάσει αν ισχύουν όλες οι πληροφορίες. Ωστόσο συχνά συμβαίνει αυτό σε κείμενα που δημοσιεύονται αποκλειστικά στην ιστοσελίδα. Το γραφείο τεκμηρίωσης, λόγω του μεγάλου αριθμού κειμένων που είναι στην επικαιρότητα, μπορεί να εξετάσει μόνο ένα μέρος τους. Οι αρμόδιοι στη σύνταξη εξωτερικών θεμάτων δεν ζήτησαν εξέταση των πληροφοριών από το γραφείο τεκμηρίωσης, για κανένα από τα τρία άρθρα.
Την ίδια ημέρα αναφέρονται στο θέμα και η ελληνική ε/φ «ΕΦΣΥΝ» και το αραβικό τηλεοπτικό δίκτυο »Al Jazeera«. Δύο ημέρες μετά ακολουθεί ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ του βρετανικού σταθμού »Channel 4«. Ωστόσο η προσοχή των ΜΜΕ δεν βοηθά τους πρόσφυγες.
Το πού βρίσκεται η ομάδα εκείνες τις μέρες δεν μπορεί να το ανασυνθέσει με ασφάλεια το Spiegel. Οι ΜΚΟ εκτιμούν ότι από τις 8 Αυγούστου βρίσκεται και πάλι στο νησί Κισσάρι. Αυτό αναφέρουν στο ΕΔΑΔ και αυτό αναφέρεται σε tweet της ΜΚΟ Watch the med – Alarm Phone«, στην οποία απευθύνθηκε η Baidaa S. εκείνες τις ημέρες. Από τις 11 Αυγούστου υπάρχει τουλάχιστον μία selfie, που δείχνει μόνο την Baidaa S. και σύμφωνα με τα μεταδεδομένα τραβήχτηκε στο νησί Κισσάρι.
15 Αυγούστου
Η Baidaa S. και η ομάδα της εντοπίζονται στην ελληνική ενδοχώρα – στο ύψος του νότιου, «τουρκικού» νησιού, στο οποίο βρίσκονταν ήδη στις 22 Ιουλίου. Ένα βίντεο δείχνει ότι προφανώς μεταφέρθηκαν με φουσκωτή βάρκα. Όλα δείχνουν ότι η φωτογραφία της Baidaa S. τραβήχτηκε στο νότιο νησί. Πόσο έμειναν εκεί, παραμένει ασαφές, παρά τις εκ των υστέρων έρευνες. Όπως και το πώς βρέθηκαν στη φουσκωτή βάρκα. Μέλη της ομάδας λένε ότι τους άφησαν πίσω άλλοι πρόσφυγες.
Οι Έλληνες τελικά μεταφέρουν τους πρόσφυγες σε κέντρο υποδοχής προσφύγων κοντά στο χωριό Φυλάκιο, όπου αιτούνται άσυλο.
Συμπέρασμα
Δεν περιγράψαμε σωστά την κατάσταση στο άρθρο μας. Τα δημοσιεύματα του Spiegel δημιουργούν την εντύπωση ότι η ομάδα των προσφύγων ήταν εγκλωβισμένη σχεδόν επί έναν μήνα συνεχώς στο ίδιο ελληνικό νησί. Όμως: ούτε οι μετανάστες ήταν πάντα στο ίδιο νησί ούτε ήταν πάντα σε ελληνικό έδαφος. Στην πραγματικότητα μπορεί να αποδειχθεί μόνο για λίγες ημέρες πού ακριβώς βρίσκονταν οι πρόσφυγες.
Ούτε η παρουσίαση των γεγονότων από την ελληνική κυβέρνηση δίνει σωστή εικόνα για το τι συνέβη. Για κάποιο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τις έρευνες του Spiegel, οι πρόσφυγες βρίσκονταν όντως σε ελληνικό έδαφος – και θα μπορούσαν να είχαν βρεθεί πιθανώς χωρίς πρόβλημα από την ελληνική Αστυνομία.
Σύμφωνα με έναν από τους χάρτες της ελληνικής κυβέρνησης από το 2016, ακόμα και το νότιο νησί, που μεταξύ άλλων και ο δημοσιογράφος του Spiegel θεωρούσε τουρκικό, είναι ελληνικό. Επιπλέον, στην απάντησή της προς το Spiegel η ελληνική κυβέρνηση τονίζει ότι η Γεωγραφική Υπηρεσία του Στρατού είναι αρμόδια να προσδιορίσει πού βρίσκονται τα σύνορα. Η Υπηρεσία ανακοίνωσε, για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2022 ότι το νησί Κισσάρι είναι μοιρασμένο -αλλά ένας χάρτης στην ιστοσελίδα εξακολουθεί να το παρουσιάζει ως εξ’ ολοκλήρου ελληνικό.
Μέρος ΙΙ
Υπήρχε η Μαρία;
Αποσπάσματα από τα άρθρα του SPIEGEL: Το πρώτο κείμενο της 1ης Αυγούστου 2022 με τίτλο «Η Μαρία, πέντε ετών, πέθανε στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ» λέει: «Οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου της Μαρίας δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί. Πιθανότατα έχασε τη ζωή της από τσίμπημα σκορπιού. Το σίγουρο είναι ότι ο θάνατός της θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, όπως και τόσοι πολλοί θάνατοι στον Έβρο».
Ένα άλλο άρθρο, από τις 27 Αυγούστου λέει: «Η Μαρία είχε δυνατό χαρακτήρα, ήταν γεμάτη όνειρα, λένε οι γονείς της. Λάτρευε τα κόμικς και ήθελε να γίνει σταρ της τηλεόρασης. Τώρα η Μαρία είναι νεκρή. Πέθανε στις αρχές Αυγούστου στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, επειδή οι ελληνικές αρχές της αρνήθηκαν οποιαδήποτε βοήθεια». Ο τίτλος του κειμένου: «Πώς ο θάνατος της πεντάχρονης Μαρίας αλλάζει τη συζήτηση για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα».
Σε ένα podcast του SPIEGEL, από τις 19 Αυγούστου, ένας από τους αρθρογράφους υποστηρίζει ότι σπάνια έχει συναντήσει στο παρελθόν κάποια περίπτωση που να «δείχνει τόσο χαρακτηριστικά τι πάει στραβά στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική». Κάποιος πρέπει «να πει πολύ ξεκάθαρα ότι πέθανε τελικά επειδή η Ευρώπη, η ΕΕ, η Ελλάδα, δεν την βοήθησαν». Και επιπλέον: «Οι ελληνικές Αρχές προτιμούν ένα πεντάχρονο κορίτσι νεκρό, παρά να υποδεχτούν στο έδαφός τους μερικές δεκάδες πρόσφυγες». (σ.σ.: πρόκειται για δηλώσεις του δημοσιογράφου Maximilian Pop, επισκόπησή μας Α.Π.: 1320/20.8.22).
Αποτέλεσμα της εις βάθος έρευνας και επεξεργασίας
Πριν από τη δημοσίευση του πρώτου άρθρου στις 10 Αυγούστου 2022, το SPIEGEL είχε μια φωτογραφία του φερόμενου ως νεκρού παιδιού, την οποία η Baidaa S.πιθανότητα είχε στείλει σε ΜΚΟ και ενδεχομένως και σε εκπροσώπους των ΜΜΕ: Ένα κοριτσάκι με χλωμό πρόσωπο και κλειστά μάτια κείτεται στο έδαφος. Το μαύρο παντελόνι είναι τραβηγμένο λίγο προς τα κάτω, έτσι ώστε να φαίνεται καθαρά ένας αποχρωματισμός του δέρματος στον αριστερό μηρό που μοιάζει με αιμάτωμα. Υπάρχει ακόμη και το ηχητικό ντοκουμέντο της Baidaa S., η οποία μας λέει με φωνή πνιγμένη στα δάκρυα ότι ένα κορίτσι είναι νεκρό και ένα άλλο κινδυνεύει να πεθάνει. Η δεύτερη αναφορά προέκυψε μετά από τη συνάντηση του SPIEGEL με μέλη της ομάδας στον προσφυγικό καταυλισμό Φυλάκιο. Ανάμεσά τους είναι η S. Baidaa και οι γονείς του φερόμενου ως νεκρού κοριτσιού, Maryam B. και Mahammad A.
Το Φυλάκιο είναι ένας καταυλισμός από τον οποίο δεν επιτρέπεται να φύγουν οι πρόσφυγες. Επίσης δεν επιτρέπεται η είσοδος σε δημοσιογράφους χωρίς να έχει χορηγηθεί άδεια από τις αρχές. Ωστόσο ο ανταποκριτής του SPIEGEL έκανε εκεί έρευνα χωρίς επίσημη άδεια. Είχε δώσει έγκριση ο επικεφαλής του τμήματος στο Αμβούργο. Ο δημοσιογράφος, ο οποίος είναι και ελεύθερος επαγγελματίας μεταφραστής, γράφτηκε σε μια ΜΚΟ με αυτή την ιδιότητα χρησιμοποιώντας το πραγματικό του όνομα. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα να μιλήσει στην ομάδα των προσφύγων στα τέλη Αυγούστου.
Η Baidaa S., οι γονείς της και άλλοι αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν κατά τη διάρκεια ακροάσεων ενώπιον των ελληνικών υπηρεσιών ασύλου στο Φυλάκιο, στα τέλη Αυγούστου και αρχές Σεπτεμβρίου, ότι ένα κορίτσι πέθανε από τσίμπημα σκορπιού. Παρόλα αυτά, η ελληνική κοινή γνώμη δεν σταμάτησε να ασχολείται με το κατά πόσο όντως υπήρχε η Μαρία. Κάποιοι έθεσαν το ερώτημα πώς γινόταν οι πρόσφυγες να μην ήξεραν πού ακριβώς υποτίθεται ότι είχε ταφεί η Μαρία ή γιατί, σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση, μόνο τέσσερα -και όχι και τα πέντε- παιδιά της Maryam B. και του Mohammad A. Βρίσκονταν στον κατάλογο ονομάτων που είχε κατατεθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, έρχεται απάντηση του SPIEGEL με άλλο άρθρο του σχετικά με τις υφιστάμενες αμφιβολίες, όπου φαίνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να πιέσει ορισμένους από τους πρόσφυγες να αλλάξουν τις δηλώσεις τους. Μάλιστα, οι δικηγόροι της ΜΚΟ ανέφεραν καταγγελία δύο προσφύγων ότι τους ζητήθηκε να αλλάξουν τις δηλώσεις τους για το θάνατο της Μαρίας. Παρά τις αμφιβολίες για το κατά πόσο η ιστορία ήταν αληθινή, δεν κατέστη εφικτό να διεξάγει το SPIEGEL σε πρώιμο στάδιο μια εις βάθος -και με το στοιχείο της αυτοκριτικής- έρευνα.
Οι αυτόπτες μάρτυρες
Το SPIEGEL κατάφερε να εντοπίσει ορισμένους από τους άνδρες που είπαν ότι ήταν παρόντες στον ενταφιασμό της Μαρίας και το Νοέμβριο μίλησε με δύο από αυτούς τηλεφωνικά. Ο ένας ζει αυτή τη στιγμή στη Γερμανία και ο άλλος κατά πάσα πιθανότητα στην Ολλανδία. Και οι δύο εμμένουν στο ότι ένα παιδί πέθανε στον Έβρο εκείνη την εποχή. Δεν θέλουν να δώσουν περισσότερες πληροφορίες για τις επαναπροωθήσεις. Έχουν πολύ τραυματικές εμπειρίες.
Η Baidaa S., η οποία όσο ήταν στον Έβρο διατηρούσε επαφή με τα ΜΜΕ και τις ΜΚΟ, τώρα ζει στην περιοχή Ρηνανίας-Παλατινάτου. Λέγεται ότι μεταφέρθηκε σε καταυλισμό προσφύγων κοντά στη Δράμα, πόλη της ΒΑ Ελλάδας, τον Σεπτέμβριο μαζί με άλλους από την ομάδα του Έβρου. Αλλά λίγο αργότερα ανάρτησε στο TikTok ένα βίντεο από πτήση με αναχώρηση από την Αθήνα γράφοντας στα αραβικά: «Έφτασα στη Γερμανία, ήταν ένας μακρύς αγώνας». Το βίντεο αυτό έχει πλέον διαγραφεί.
Ανεξήγητο παραμένει το πώς η Baidaa S. μπόρεσε να πάρει τα απαραίτητα έγγραφα για να πετάξει στη Γερμανία σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με ανάρτησή της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, είναι πλέον παντρεμένη με έναν Σύρο από τη Γερμανία. Έκτοτε, κάνει πολλές αναρτήσεις στους λογαριασμούς της στο TikTok και στο Instagram. Αυτή τη στιγμή, τέλη Δεκεμβρίου, την ακολουθούν περισσότερα από 24.000 άτομα. Ο σύζυγός της μας λέει τηλεφωνικά ότι δεν θα δώσει άλλη συνέντευξη στο SPIEGEL.
Από την άλλη, η Maryam B. και ο Mohammad A., οι γονείς της Μαρίας, είναι έτοιμοι να συναντηθούν στα μέσα Νοεμβρίου σε ένα καφέ στο κέντρο της Δράμας. Η οικογένεια είναι ακόμη «κολλημένη» στον εκεί προσφυγικό καταυλισμό. Απαντούν σε ερωτήσεις και οι δύο διατηρώντας την ανωνυμία τους. Πριν από τη συνέντευξη βρίσκονταν σε ένα φωτογραφείο με τα τέσσερα παιδιά για να φωτογραφηθούν για νέα έγγραφα ταυτότητας. Ακόμη δεν έχουν λάβει τα έγγραφά τους. Μπορεί κανείς να διακρίνει τον φόβο τους και την ανησυχία ότι κάτι μπορεί να πάει στραβά.
Ο προσφυγικός καταυλισμός, όπου μένει εδώ και μήνες η οικογένεια, βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Δεν υπάρχει τίποτα σε κοντινή απόσταση εκτός από μερικά βιομηχανικά κτήρια. Σε μια εσωτερική αυλή υπάρχει μια παιδική χαρά και κάθε έξοδος φυλάσσεται από φρουρούς ασφαλείας. Σε αντίθεση με το Φυλάκιο, οι μετανάστες έχουν δικαίωμα να βγουν έξω, αλλά, όπως και σε όλους τους άλλους προσφυγικούς καταυλισμούς στην ελληνική επικράτεια, οι επισκέψεις είναι δυνατές μόνο με επίσημη άδεια. Συγκρατημένη στην αρχή, η Maryam B. μιλά για το πόσο δραματικές ήταν οι μέρες στον Έβρο. Πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα για τα παιδιά. Ότι η Μαρία είναι πλέον νεκρή. Κάποια στιγμή αρχίζει να κλαίει. Ο άντρας της φροντίζει τα δύο μικρότερα παιδιά έξω, τα δύο μεγαλύτερα είναι σε μια γωνιά, απασχολημένα με ένα κινητό τηλέφωνο. Η Maryam B. και ο Mohammad A. χρειάζονται περισσότερο από μία ώρα για να μιλήσουν. Ωστόσο, οι αμφιβολίες για την υπόθεση δεν διαλύονται τελικά. Οι γονείς δεν μπορούν πλέον να θυμούνται πού ακριβώς υποτίθεται ότι θα ταφεί το παιδί και δεν έχουν φωτογραφίες που να αποδεικνύουν την ύπαρξή του -ούτε καν προγενέστερες.
Οι κατάλογοι με τα ονόματα
Στον κατάλογο με τα ονόματα των 50 ατόμων που κατέθεσαν οι ΜΚΟ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στις 20 Ιουλίου, αναφέρονται μόνο τέσεερα παιδιά της Maryam B. και του Mohammad A.: Hassan, Ayah, Hanin και Maria. Η Maya, το υποτιθέμενο όνομα του πέμπτου παιδιού, λείπει από το έγγραφο. Σύμφωνα με την οικογένεια, πρόκειται για τη δίδυμη αδερφή της Μαρίας.
Όταν πρόκειται για λίστες με τα ονόματα των προσφύγων, συχνά υπάρχουν ανακολουθίες στην αρχή. Και άλλο όνομα είχε ξεχαστεί στην περίπτωση του Έβρου, σύμφωνα με αναφορά από ΜΚΟ. Ωστόσο, ο κατάλογος του ΕΔΔΑ του Ιουλίου δεν είναι ο μοναδικός στον οποίο αναφέρονται μόνο τέσσερα από τα παιδιά της Maryam B. Σε διάφορες λίστες με ονόματα από τον Έβρο που είχαν δοθεί, στις αρχές Αυγούστου, από τους πρόσφυγες, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε πέμπτο παιδί της οικογένειας με το όνομα Maya.
Φωτογραφίες της Μαρίας
Η φωτογραφία του φερόμενου ως νεκρού κοριτσιού που είχε στη διάθεσή του το SPIEGEL δεν αποτελεί απόδειξη ότι το παιδί πέθανε πραγματικά. Η φωτογραφία στάλθηκε μέσω WhatsApp και δεν περιέχει μεταδεδομένα που να δείχνουν πότε και πού τραβήχτηκε. Επιπλέον, δεν είναι δυνατόν να πούμε αν το κορίτσι έχει απλώς κλειστά μάτια ή είναι νεκρό.
Αφού ανέλυσε τις φωτογραφίες που τράβηξαν οι πρόσφυγες στον Έβρο, η ερευνητική ομάδα του SPIEGEL κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Maryam B. φωτογραφήθηκε μόνο με τέσσερα από τα υποτιθέμενα πέντε παιδιά της. Επιπλέον, δεν εμφανίστηκε ούτε μία φωτογραφία από την εποχή πρoτού φύγουν ή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους που θα μπορούσε να αποδείξει ότι δεν υπήρχε απλώς μια άλλη κόρη εκτός από τη Hanin και την Ayah, αλλά δίδυμες αδερφές. Η οικογένεια ισχυρίζεται ότι όλες οι αναμνηστικές φωτογραφίες ήταν αποθηκευμένες σε κινητό τηλέφωνο που τους πήραν οι Έλληνες. Οι συγγενείς ή οι γνωστοί δεν μπορούσαν επίσης να στείλουν κανένα φωτογραφικό αποδεικτικό στοιχείο.
Επίσημα συριακά έγγραφα
Για να αποδείξει ότι τα δίδυμα κορίτσια Maria και Maya είχαν όντως γεννηθεί, η δικηγόρος των προσφύγων έδωσε στους εκπροσώπους των ΜΜΕ φωτογραφίες από πιστοποιητικά. Επιπλέον, η Maryam B. έδειξε, στη συνάντηση με το SPIEGEL, μέρος του οικογενειακού της βιβλιάριου που είχε στο κινητό της. Το SPIEGEL έλεγξε αυτές τις πληροφορίες μέσω ενός Σύρου δικηγόρου. Και τα πέντε παιδιά είναι πράγματι επίσημα εγγεγραμμένα στη Συρία. Ωστόσο, η ημερομηνία εγγραφής των τριών μικρότερων, της Maria, της Maya και του Hanin, είναι η 3η Νοεμβρίου 2022, σχεδόν τρεις μήνες μετά τον υποτιθέμενο θάνατο του παιδιού.
Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι στη Συρία είναι δυνατόν κάποιος να δηλώσει το παιδί του μέχρι και ένα χρόνο μετά τη γέννησή του. Η χώρα μαστίζεται από εμφύλιο πόλεμο από το 2011. Δεν είναι ασυνήθιστο τα νεογέννητα να μην δηλώνονται στις αρχές. Σύμφωνα με πληροφορίες του SPIEGEL, θα ήταν σχετικά εύκολο να αποκτήσει κανείς επίσημα έγγραφα χωρίς στην πραγματικότητα να υπάρχει παιδί: με τις κατάλληλες διασυνδέσεις, μπορεί να διευθετηθεί κάτι τέτοιο με περίπου 50 δολάριο ανά άτομο στα προάστια της Homs.
Δεν είναι επίσης βέβαιο εάν τα παιδιά της Maryam B. γεννήθηκαν στη Συρία. Άτομο από το οικογενειακό τους περιβάλλον στη Συρία λέει ότι η Maryam B. και ο Mohammad A. διέφυγαν στην Τουρκία πριν από χρόνια. Το ζευγάρι δεν έχει δίδυμα. Ωστόσο, ούτε αυτή η δήλωση μπορεί να επαληθευτεί.
Ακόμα κι αν αποδεικνυόταν χωρίς αμφιβολία ότι η Maryam B. γέννησε τα δίδυμα Maria και Maya στη Συρία, αυτό δεν θα επιβεβαίωνε ότι ένα από τα παιδιά έχασε πράγματι τη ζωή του στον Έβρο.
Σκορπιοί στην Ελλάδα
Περισσότερα από 30 είδη σκορπιού είναι ενδημικά στην Ελλάδα. Όλα έχουν δηλητήριο. Αλλά στην περιοχή θεωρείται ότι υπάρχει μόνο το Mesobuthus gibbosus. Κανονικά ένα τσίμπημα θα πρέπει να είναι πολύ επώδυνο, όχι θανατηφόρο. Και οι μεγάλες αιμορραγίες, σύμφωνα με τους γιατρούς, είναι μάλλον απίθανες. Ωστόσο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι ένα πεντάχρονο αφυδατωμένο παιδί με την υγεία του σε κακή κατάσταση, μπορεί να πεθάνει από το τσίμπημα σκορπιού.
Σύμφωνα με αναφορές, και η 9χρονη αδερφή της φέρεται να τσιμπήθηκε και να βρέθηκε η ζωή της σε κίνδυνο.
Η ελληνική κυβέρνηση έγραψε τον Δεκέμβριο στο Spiegel ότι το κορίτσι μεταφέρθηκε τον Αύγουστο κατόπιν εντολής του Εισαγγελέα στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο στο Διδυμότειχο. Υποβλήθηκε στην παιδιατρική κλινική του Νοσοκομείου σε «διεξοδικές ιατρικές εξετάσεις». Σύμφωνα με τα στοιχεία των γιατρών, «δεν υπήρξαν κλινικά ευρήματα που να σχετίζονται με τσίμπημα σκορπιού». Στο Spiegel, για λόγους προστασίας δεδομένων, δεν επιτρέπεται να δει τον ιατρικό φάκελο χωρίς την συγκατάθεση της παθούσας.
Το πτώμα
Δεν είναι σαφές, πού έχει ενταφιαστεί το κορίτσι στο νησί. Σύμφωνα με το ισλαμικό τελετουργικό είναι σύνηθες να τοποθετείται επιτύμβια πλάκα. Οι αυτόπτες μάρτυρες με τους οποίους μπόρεσε να μιλήσει το Spiegel, λένε ότι δεν ήθελαν να οριοθετήσουν το σημείο, ώστε να μην τραβήξουν την προσοχή άλλων μεταναστών. Ήταν πολύ μεγάλος ο κίνδυνος να διαταράξει κάποιος τη γαλήνη του νεκρού παιδιού, θεωρώντας ότι στο σημείο αυτό υπάρχουν θαμμένα αντικείμενα αξίας.
Η ελληνική κυβέρνηση το ερμηνεύει ως απόδειξη ότι κανένα παιδί δεν πέθανε.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης έγραψε στο Spiegel τον Δεκέμβριο, κατόπιν ερώτησης του περιοδικού, ότι ζητήθηκε από την οικογένεια μετά την άφιξή της στην Ελλάδα η άδεια για επικοινωνία με τον Ερυθρό Σταυρό και την Ερυθρά Ημισέληνο, ώστε να ζητήσουν από την Τουρκία να επιτρέψει την αναζήτηση της σορού στο νησί. Οι γονείς το αρνήθηκαν. Αφότου υπήρξαν ενδείξεις που έθεταν εν αμφιβόλω την ύπαρξη του παιδιού, η οικογένεια υπέβαλε αίτημα στην τοπική Εισαγγελία για εκταφή του πτώματος -χωρίς ωστόσο να υποδείξουν πού ήταν ο προσωρινός τάφος. Ο Εισαγγελέας ζήτησε από την οικογένεια να παραθέσει και άλλες πληροφορίες. Η αρμόδια Αρχή δεν θέλει να τοποθετηθεί ως προς την τρέχουσα κατάσταση.
Τα νησιά τον χειμώνα εν μέρει πλημμυρίζουν από νερό. Επομένως, όσο περισσότερος χρόνος περνάει, τόσο πιο απίθανο είναι να βρεθεί πιθανό πτώμα. Πιθανόν για αυτό να μην μπορέσει ποτέ να διαλευκανθεί η ιστορία χωρίς να υπάρχει καμία αμφιβολία.
Συμπέρασμα
Εξαιτίας της κατάστασης των πηγών, το Spiegel θα έπρεπε να είχε διατυπώσει σαφώς πιο προσεκτικά τις αναφορές για το σημείο όπου βρίσκονταν οι πρόσφυγες και κυρίως για τον θάνατο του κοριτσιού. Ακόμα και αν απουσιάζει μια οριστική απόδειξη, υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιοι εκ των προσφύγων θα μπορούσαν να έχουν επινοήσει τον θάνατο του παιδιού μέσα στην απόγνωσή τους. Πιθανόν να σκέφτηκαν ότι έτσι τελικά θα σώζονταν.
Δεν πρόκειται να αναρτήσουμε ξανά στην ιστοσελίδα τα προηγούμενα δημοσιεύματα για την υπόθεση της Μαρίας – ούτε σε επεξεργασμένη μορφή. Θα έπρεπε να διορθωθούν πάρα πολλά για να γίνει αυτό. Αντ’ αυτού δημοσιεύουμε εδώ τα αποτελέσματα της εις βάθος έρευνάς μας.
.jpg)
