Συμφωνία ΑΟΖ Τουρκίας-Συρίας: Τι επιδιώκει η Άγκυρα - Η «Γαλάζια Πατρίδα» και ο αναθεωρητισμός
Η πιθανότητα μιας συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας αναδύεται ως ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ των γεωπολιτικών κινήσεων της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μετά το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, η Τουρκία φαίνεται να επιχειρεί να εδραιώσει περαιτέρω την παρουσία της στην περιοχή, αναθεωρώντας το καθεστώς των θαλάσσιων ζωνών και διεκδικώντας μεγαλύτερη επιρροή, με την «Γαλάζια Πατρίδα» ως στρατηγικό πυρήνα.
Η Τουρκία συνεχίζει να ακολουθεί μια στρατηγική αναθεωρητισμού στην Ανατολική Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας διμερείς συμφωνίες για να ενισχύσει τη θέση της και να δημιουργήσει τετελεσμένα που εξυπηρετούν την πολιτική της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Τι επιδιώκει η Τουρκία με μια συμφωνία με τη Συρία
Η Άγκυρα, μέσα από μια πιθανή συμφωνία με τη Συρία, επιδιώκει κατ’ αρχάς να ενισχύσει τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο, δημιουργώντας τετελεσμένα που εναρμονίζονται με την πολιτική της για τη «Γαλάζια Πατρίδα». Η στρατηγική αυτή, που βασίζεται σε μια επεκτατική αντίληψη των θαλάσσιων δικαιωμάτων της Τουρκίας, αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση της τουρκικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Μια συμφωνία με τη Συρία θα μπορούσε να εξυπηρετήσει και άλλους στόχους. Πρώτον, θα αποτελούσε έναν μοχλό πίεσης κατά της Ελλάδας και της Κύπρου, δημιουργώντας προηγούμενα που θα ενισχύσουν τις τουρκικές διεκδικήσεις στη θαλάσσια περιοχή. Δεύτερον, θα νομιμοποιούσε έμμεσα τη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, καθώς οι συνομιλίες για τη θαλάσσια οριοθέτηση θα μπορούσαν να συνοδευτούν από παραχωρήσεις σε χερσαία ζητήματα. Τρίτον, θα ενίσχυε την τουρκική επιρροή απέναντι σε άλλες περιφερειακές δυνάμεις.
Ομοιότητες και διαφορές με το τουρκολιβυκό μνημόνιο
Το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο και η πιθανή συμφωνία με τη Συρία έχουν κοινές στρατηγικές κατευθύνσεις, αλλά και διαφορές. Και στις δύο περιπτώσεις, η Τουρκία επιχειρεί να αναδιαμορφώσει τα θαλάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου, χρησιμοποιώντας διμερείς συμφωνίες για να δημιουργήσει τετελεσμένα.
Η Άγκυρα βασίζεται στην ίδια αρχή: ότι τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, δεν δικαιούνται πλήρη ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα καθώς «επικάθονται» στην ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα. Έτσι, με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, αγνοήθηκε η επήρεια της Κρήτης και των Δωδεκανήσων, ενώ μια πιθανή συμφωνία με τη Συρία θα αγνοήσει την επήρεια της Κύπρου.
Ωστόσο, υπάρχουν και διαφορές. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο υπογράφηκε με τη GNA, η οποία εξαρτιόταν στρατιωτικά από την Άγκυρα. Η Συρία, όπως ανέφεραν και οι διπλωματικές πηγές, βρίσκεται σε μία μεταβατική κατάσταση μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, η οποία «δεν νομιμοποιεί τον οποιονδήποτε να κάνει μία τέτοια συμφωνία».
Ακόμη, η γεωγραφική διάσταση διαφέρει. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο επηρεάζει άμεσα τα δικαιώματα της Ελλάδας και της Αιγύπτου στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ μια συμφωνία Τουρκίας-Συρίας θα επηρέαζε περισσότερο την Κύπρο, χωρίς όμως να παραβλέπει εντελώς τα ελληνικά και αιγυπτιακά συμφέροντα.
Τέλος, ενώ το τουρκολιβυκό μνημόνιο προκάλεσε έντονες διεθνείς αντιδράσεις από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ και τα Ηνωμένα Έθνη, μια συμφωνία Τουρκίας-Συρίας μένει να δούμε τι αντιμετώπιση θα λάβει.
Μέτωπο Αθήνας-Λευκωσίας
Άμεσα η Ελλάδα πήρε ξεκάθαρη θέση για τη διαφαινομενη ενέργεια της Άγκυρας. Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές: «Η θέση της Αθήνας είναι ότι πρόκειται για ευρωπαϊκά σύνορα, το έχουμε ήδη θέσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την δήλωση που κάναμε μαζί με την Αυστρία και την Κύπρο. Πρόκειται για μεταβατική κατάσταση που δε νομιμοποιεί τον οποιονδήποτε να κάνει μία τέτοια συμφωνία. Το παρακολουθούμε, είμαστε σε διαρκή επικοινωνία με την Κύπρο, όλες τις γειτονικές χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Λίγη ώρα αργότερα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης καταδίκασε με τη σειρά του τη διαφαινόμενη συμφωνία Τουρκίας-Συρίας για ΑΟΖ, κάνοντας λόγο για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, ενώ όπως υπογράμμισε έχουν ενημερωθεί για αυτό οι ευρωπαίοι εταίροι.
Συγκεκριμένα, «η οποία πρόθεση σύναψης συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας – Συρίας, ως χώρες με παρακείμενες ακτές, θα πρέπει να βασίζεται στο Διεθνές δίκαιο και δη στο εθιμικό διεθνές δίκαιο της θάλασσας όπως αυτό αντανακλάται στην UNCLOS, και να λαμβάνει υπόψη τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην περιοχή» αναφέρει σε δήλωσή του στο ΚΥΠΕ ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης.
Σχολιάζοντας δημοσιεύματα σε τουρκικά ΜΜΕ, ο κ. Λετυμπιώτης ανέφερε ότι παρακολουθούν «στενά τις εξελίξεις και αξιολογούν την κατάσταση διαρκώς, από την πρώτη στιγμή».
«Οποιαδήποτε απόπειρα αμφισβήτησης, επηρεασμού ή παραγνώρισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου και η Κυπριακή Δημοκρατία θα λάβει όλα τα διαθεσιμα μέτρα σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο», σημείωσε.
Ο κ. Λετυμπιώτης πρόσθεσε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης σε συντονισμό με τον Έλληνα Πρωθυπουργό έχουν ενημερώσει τους ηγέτες της ΕΕ για τις ενδεχόμενες τουρκικές μεθοδεύσεις, λαμβάνοντας ευρωπαϊκή υποστήριξη.