15 χρόνια από το θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή

Όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννιόταν στις 8 Μαρτίου του 1907, η γενέτειρά του, η Πρώτη Σερρών, λεγόταν ακόμη Κιούπκιοϊ και ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όταν έφευγε από τη ζωή, πριν 15 χρόνια, στις 23 Απριλίου του 1998, η Ελλάδα ήταν ένα κυρίαρχο, ισχυρό κράτος, που ετοιμαζόταν να κάνει το επόμενο μεγάλο του βήμα παρέα με τους εταίρους του προς μια νομισματική ένωση όλης της Ευρώπης.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννήθηκε υπόδουλος σ’ ένα τουρκοκρατούμενο χωριό και πέθανε ηγέτης σε μια ενιαία ήπειρο… Στο τι μεσολάβησε αυτά τα 91 χρόνια από τη γέννηση ως το θάνατό του, έπαιξε τεράστιο ρόλο και ο ίδιος. Τόσο μεγάλο, ώστε να μοιράζεται τον τίτλο του κορυφαίου Έλληνα πολιτικού του 20^ου αιώνα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

28 ετών βουλευτής

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννήθηκε στην Πρώτη Σερρών έξι χρόνια πριν αυτή απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό. Ο πατέρας του, Γεώργιος Καραμανλής ήταν ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα. Δάσκαλος αρχικά, είχε γίνει καπνοκαλλιεργητής στη συνέχεια. Ο Καραμανλής είχε έξι ακόμη αδέλφια, τρεις αδελφούς και τρεις αδελφές. Αλλά αυτός ήταν ο μεγαλύτερος και ο πιο δυναμικός. Αυτόν διάλεξε ο βουλευτής Σερρών Αθανάσιος Αργυρός για να τον βοηθήσει να κάνει σπουδές στην Αθήνα, να βγάλει τη Νομική και να ξεκινήσει την πορεία του προς την πολιτική.

Και όντως, το 1932, σε ηλικία μόλις 25 ετών, νεαρός δικηγόρος στις Σέρρες ακόμη, πήρε την απόφαση να πολιτευθεί. Τρία χρόνια αργότερα, στις πρώτες εκλογές όπου κατέβηκε ως υποψήφιος, κατάφερε να εκλεγεί με το Λαϊκό Κόμμα, παρέα με τον μέντορά του, Αθανάσιο Αργυρό. Επανεξελέγη βουλευτής τον επόμενο χρόνο, τον Ιανουάριο του 1936, στις τελευταίες εκλογές πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας μάλιστα τον Αργυρό εκτός. Μικρή σημασία είχε, αφού σύντομα επιβλήθηκε η δικτατορία του Μεταξά, διαλύθηκε η Βουλή και μετά από λίγα χρόνια, η χώρα οδηγήθηκε στον πόλεμο.

Όταν ο Ιωάννης Μεταξάς διέλυσε τη Βουλή, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε για τη Γερμανία και την Αυστρία του Χίτλερ, για να βρει θεραπεία για το σοβαρό πρόβλημα βαρυκοΐας που αντιμετώπιζε. Επέστρεψε όταν ξέσπασε ο πόλεμος, αλλά λόγω του προβλήματος αυτού δεν βρέθηκε στο μέτωπο. Ωστόσο ποτέ δεν ακούστηκε κάτι για τα φρονήματά του. Ήδη από το 1941 συμμετείχε παρέα με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Ξενοφώντα Ζολώτα και άλλους σε μια ομάδα νέων επιστημόνων που συζητούσαν για το μέλλον της χώρας.

Πρώτη φορά πρωθυπουργός

Το 1946 εξελέγη για τρίτη συνεχόμενη φορά βουλευτής Σερρών. Ταξιδεύοντας στις ΗΠΑ για το γνωστό πρόβλημα υγείας του, υπήρξε και εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στις συζητήσεις για την αποστολή βοήθειας προς τη χώρα μας, για την αποκατάσταση μετά τον πόλεμο. Την ίδια χρονιά, σε ηλικία 39 ετών, ανέλαβε και τις πρώτες του κυβερνητικές θέσεις. Διατέλεσε Υπουργός Εργασίας, Μεταφορών και Κοινωνικής Πρόνοιας, στις Κυβερνήσεις Τσαλδάρη αρχικά και Μάξιμου στη συνέχεια.

Εκείνες οι πρώτες του αποφάσεις έδειξαν το μεγαλείο του πολιτικού ανδρός και τον δρόμο για την πορεία που ακολούθησαν. Κατ’ αρχάς φρόντισε για την αποφυλάκιση των αντιφρονούντων συνδικαλιστών, ως Υπουργός Εργασίας. Ως Υπουργός Μεταφορών αποκατέστησε μέσα σε μισό χρόνο πλήρως το συγκοινωνιακό δίκτυο που είχε πληγεί από τον Β’ Παγκόσμιο και τον Εμφύλιο Πόλεμο. Ενώ ως Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας έφερε το μεγάλο σχέδιο για τον επαναπατρισμό και την απασχόληση των 700.000 προσφύγων της υπαίθρου. Πολλοί από αυτούς στρέφονται πολιτικά προς το Λαϊκό Κόμμα, έχοντας ευγνωμοσύνη προς τον Καραμανλή, ενώ εύκολα θα περίμενε κανείς ότι θα είχαν προτιμήσει την αγκαλιά του ΚΚΕ.

Στην κυβέρνηση Παπάγου που ακολουθεί, θα αναλάβει το Υπουργείο Δημοσίων Έργων όπου θα κάνει θαύματα. Ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία του, που όταν πέθανε ο Παπάγος, ο βασιλιάς Παύλος τον πρότεινε αμέσως για πρωθυπουργό. Ήταν, βέβαια, και ο αμερικανικός παράγοντας. Ήδη από εκείνο του το ταξίδι το 1946, ο Καραμανλής είχε συνάψει εξαιρετικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, που τον στήριζαν σε κάθε του βήμα. Έτσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε πρωθυπουργός για πρώτη φορά το 1955.

Στις εκλογές που ακολούθησαν, την επόμενη χρονιά, κέρδισε και σχημάτισε την δεύτερή του κυβέρνηση. Τα κατάφερε με όχημά του το νέο κόμμα που είχε ιδρύσει, την ΕΡΕ (στην ουσία ήταν μια συνέχεια του «Συναγερμού» του Αλέξανδρου Παπάγου). Παρότι σε απόλυτη πλειοψηφία η ΕΡΕ έχασε εκείνες τις εκλογές (πήρε 47,3% των ψήφων, ενώ η Δημοκρατική Ένωση 48,15%), το εκλογικό σύστημα έδωσε την πλειοψηφία των εδρών στο κόμμα του και ο Καραμανλής έγινε για δεύτερη φορά πρωθυπουργός.

Ο εκλογικός νόμος προέβλεπε πλειοψηφικό σύστημα και ενισχυμένη αναλογική σε κάποιες περιφέρειες και απλή αναλογική στις υπόλοιπες. Όχι τυχαία, στις πρώτες νίκησε η ΕΡΕ, κάτι έγινε αντικείμενο διεθνούς κριτικής για νοθεία της λαϊκής βούλησης. Ο νόμος ήταν κομμένος και ραμμένος στα μέτρα του Καραμανλή. Πολλοί τον κατηγορούσαν ως αυταρχικό. Ο χαρακτηρισμός αυτός ενισχύθηκε στις επόμενες εκλογές, του ’58 και ιδιαίτερα του ’61, διαβόητες ως οι εκλογές «της βίας και της νοθείας», όταν το ανερχόμενο αριστερό κίνημα υπέφερε τα πάνδεινα από το παρακράτος.

Η Ελλάδα και η ΕΟΚ

Ωστόσο, αν στην Ελλάδα χρειαζόταν να είναι αυταρχικός για να τα βγάζει πέρα, στο εξωτερικό δημιουργούσε εξαιρετικές σχέσεις και κέρδιζε τη μία μάχη μετά την άλλη. Ο στρατηγικός στόχος του Καραμανλή ήταν η ένωση της Ευρώπης. Ήξερε ότι η Ελλάδα ήταν πολύ μικρή και με πολλά προβλήματα για να πορευτεί μόνη της. Το 1962 η κυβέρνηση Καραμανλή πήρε την απόφαση να συνδεθεί με την ΕΟΚ. Ήταν η πρώτη χώρα που πέτυχε συμφωνία σύνδεσης.

Η Συμφωνία προέβλεπε: Κατάργηση εισαγωγικών δασμών και περιοριστικών μέτρων σε βάρος της ελεύθερης κυκλοφορίας βιομηχανικών προϊόντων των Κοινοτικών χωρών. Κατάργηση δασμών και περιοριστικών μέτρων σε βάρος των ελληνικών προϊόντων σε διάστημα δώδεκα ετών. Σταδιακή υιοθέτηση του κοινού εξωτερικού δασμολογίου της ΕΟΚ. Αυτόματη κατάργηση των δασμών πάνω στα κύρια εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα. Εναρμόνιση της αγροτικής πολιτικής της Ελλάδας με την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Οικονομική χορηγία προς την Ελλάδα, υπό μορφής δανείου από την Ευρωπαϊκή τράπεζα Επενδύσεων, που ανερχόταν σε 125 εκατομμύρια δολάρια για περίοδο πέντε ετών.

Η Ελλάδα άλλαζε, και αυτό ήταν έργο Καραμανλή. Η οικονομική της άνθηση ήταν γρήγορη και σταθερή, ωστόσο κερδισμένα ήταν κυρίως τα ανώτερα και ανώτατα στρώματα. Ο λαός παρέμενε κατατρεγμένος και αηδιασμένος από το δεξιό παρακράτος. Ενώ το ΑΕΠ της χώρας ανέβαινε κατακόρυφα, το ίδιο συνέβαινε και με την ανεργία (στέλνοντας, έτσι, πολλούς μετανάστες στη Γερμανία και άλλες χώρες). Έτσι ο φτωχός λαός προτιμούσε να συμπλέει με την Αριστερά και το ανερχόμενο τότε Κέντρο του Γεώργιου Παπανδρέου.

Η ρήξη με το Παλάτι

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσπαθούσε να ισορροπήσει σε ένα δύσκολο πολιτικό τοπίο. Ήθελε από τη μία να κάνει την Ελλάδα δημοκρατικότερη, όπως είχε δείξει στις πρώτες αποφάσεις που είχε πάρει ως Υπουργός, στα τέλη της δεκαετίας του ’40, αλλά από την άλλη χρειαζόταν την στήριξη του Παλατιού και των Αμερικανών για να κυβερνήσει τη χώρα –και με τον Ψυχρό Πόλεμο στο απόγειό του, πολλές φορές τα «θέλω» του αντικρούονταν με τα «πρέπει».

Τελικά, έπειτα από έναν τεράστιο καυγά με τον βασιλιά Παύλο, παραιτήθηκε από πρωθυπουργός το 1963 και έφυγε για το Παρίσι. Την ΕΡΕ ανέλαβε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και τα ηνία της χώρας ο Γεώργιος Παπανδρέου με την Ένωση Κέντρου του. Δυστυχώς, μετά από λίγο έφτασε η Χούντα, επιβεβαιώνοντας το πόσο σύνθετο ήταν το σκηνικό και πόσο απείχε η Ελλάδα ακόμη από το να είναι μια δημοκρατική χώρα.

Η επιστροφή από το Παρίσι

Ο Καραμανλής επέστρεψε θριαμβευτικά σε αυτήν το 1974. Ήταν μια άλλη Ελλάδα. Έχοντας ζήσει στον γύψο της επταετίας, ο ελληνικός λαός κατάφερε να αναθεωρήσει πολλά πιστεύω του και ήταν έτοιμος για το μεγάλο βήμα προς μια πιο δημοκρατική, πιο ανεκτική χώρα. Από τις πρώτες κινήσεις της νέας κυβέρνησης (εθνικής ενότητας) Καραμανλή ήταν να νομιμοποιήσει το ΚΚΕ και να διώξει από τον κρατικό μηχανισμό όλα τα «σταγονίδια» της χούντας.

Αργότερα, στις εκλογές της ίδιας χρονιάς όπου κατέβηκε ως αρχηγός ενός νέου κόμματος, της Νέας Δημοκρατίας, κέρδισε εύκολα. Όπως και το 1977. Έμεινε στο τιμόνι της χώρας ως το 1980, όταν και παραιτήθηκε από πρωθυπουργός, αφού ο πιο μεγάλος του στόχος είχε πια επιτευχθεί. Η χώρα μπήκε εκείνη τη χρονιά στην ΕΟΚ και ο Καραμανλής πέρασε στο αξίωμα του Προέδρου.

Το 1985, όταν έμαθε ότι το ΠΑΣΟΚ του Αντρέα Παπανδρέου δεν θα στήριζε νέα του προεδρική θητεία, αλλά θα πρότεινε τον Χρήστο Σαρτζετάκη, παραιτήθηκε πρόωρα, θεωρώντας την κίνηση unfair. Tον ξαναπρότεινε για Πρόεδρο η κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1990 και υπηρέτησε στη θέση αυτό ως το 1995. Ήταν η χρονιά που αποσύρθηκε οριστικά από την πολιτική, όντας πια 88 ετών, με θητεία άνω των έξι δεκαετιών σε όλες τις πιθανές θέσεις. Έφυγε από τη ζωή τρία χρόνια αργότερα…

Διαβάστε επίσης:

Συγκίνηση για τον Εθνάρχη Κωνσταντίνο Καραμανλή

Δήλωση Κεφαλογιάννη για την επέτειο θανάτου του Κ.Καραμανλή