Ο Αλέξης Τσίπρας και οι ομοιότητες με την ΕΔΑ του Γιάννη Πασσαλίδη

Πριν ένα περίπου χρόνο, στις εκλογές της 6^ης Μαΐου του 2012, η κάλπη έκρυβε μια μεγάλη έκπληξη για ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε στην 2η θέση αφήνοντας πίσω του το ΠΑΣΟΚ.

Στις επαναληπτικές εκλογές πήγε ακόμη πιο ψηλά, διεκδικώντας την εξουσία. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο νεαρός ηγέτης του κόμματος της Αριστεράς κατάφερνε να συσπειρώσει το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου που αντιδρούσε στα Μνημόνια και την Τρόικα, επιτυγχάνοντας μια ιστορική επιτυχία που θύμισε… 1958.

Ήταν τότε, όταν η ΕΔΑ, το κόμμα του Γιάννη Πασαλίδη, είχε πετύχει την πρώτη (και μοναδική μέχρι το 2012) ανάδειξη της Αριστεράς σε αξιωματική αντιπολίτευση. Σ’ εκείνες τις εκλογές είχε καταφέρει να κερδίσει 79 έδρες. Η μεγάλη διαφορά, όμως, του 1958 από το σήμερα είναι ότι το παρακράτος της δεξιάς και οι Αμερικανοί, στο έντονο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής, δεν θα άφηναν με τίποτε τον Γιάννη Πασσαλίδη να πετύχει κάτι περισσότερο. Να φτάσει ακόμη πιο ψηλά. Σήμερα όμως; Σε μια σαφώς πολύ πιο δημοκρατική Ελλάδα, όπου ο λαός έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο, και σε έναν ευρωπαϊκό Νότο που στενάζει υπό το βάρος του Βορρά και της γερμανικής εμμονής με τη λιτότητα, το ρεύμα του Αλέξη Τσίπρα δεν είναι απίθανο να τον φέρει ακόμη και στην κυβέρνηση.

Ο ίδιος ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, άλλωστε, δείχνει σ’ αυτόν τον ένα χρόνο που βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση ότι μαθαίνει και εγκλιματίζεται στο νέο του ρόλο. Αποκτά ερείσματα και εκτός Ελλάδας ενώ γίνεται διαλλακτικός, χωρίς όμως να χάνει τον δυναμισμό του.

Αξίζει, πάντως, να θυμηθούμε το σκηνικό της πρώτης φοράς που η Αριστερά έπαιξε το ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αφού ακόμη κι αν κάποιες φορές η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, τουλάχιστον διδάσκει ποια λάθη πρέπει να αποφεύγονται:

Η ίδρυση της ΕΔΑ

Η ΕΔΑ ιδρύθηκε το 1951, δύο χρόνια μετά την λήξη του εμφυλίου. Ήταν γνωστό και σαφές ότι η σύνδεσή της με το εκτός νόμου ΚΚΕ ήταν άμεση. Όμως οι κομμουνιστές είχαν ηττηθεί στον εμφύλιο πόλεμο και οι νικητές δεν ήταν έτοιμοι να κάνουν τόσο γρήγορα συμφιλιωτικές κινήσεις, ώστε να αφήσουν ένα αριστερό κόμμα να δρα ανενόχλητο. Το παρακράτος της δεξιάς ήταν έτοιμο να δράσει.

Η ΕΔΑ πολεμήθηκε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της. Το κόμμα όμως αυτό, με αρχηγό τον Γιάννη Πασσαλίδη και εξέχοντα στελέχη μορφές σαν τον Ηλία Ηλιού, τον Αντώνη Μπριλλάκη, τον Μιχάλη και τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Μανώλη Γλέζο και τον Σταύρο Ηλιόπουλο, κατάφερε να χαράξει την δική του πολιτική πορεία, μακριά από τις ακρότητες του ΚΚΕ (απέρριψε τις συμβολικές υποψηφιότητες Μπελογιάννη και Πλουμπίδη στις εκλογές του '51, όπως ήθελε το «κόμμα»). Και το 1958 πέτυχε κάτι που έμοιαζε απίστευτο.

Η εκλογική επιτυχία του ‘58

Από τις αρχές της δεκαετίας του '50 η δεξιά ήταν η μεγάλη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα και σε κάθε εκλογική αναμέτρηση το Κέντρο συρρικνωνόταν όλο και περισσότερο. Κάτι που δυνάμωνε το άλλο άκρο. Οι περισσότεροι ηττημένοι του εμφυλίου είχαν μεν φύγει στις χώρες του ανατολικού μπλοκ και οι κομμουνιστές των αστικών κέντρων ζούσαν μια ζωή φοβισμένη και κρυφή, αλλά η νόμιμη ΕΔΑ ήταν ένα μέσο έκφρασης που άρχιζε σιγά-σιγά να έλκει και κόσμο από το αποδυναμωμένο Κέντρο. Η ενισχυμένη αναλογική που ψηφίστηκε από την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου, πριν τις εκλογές του '58 είχε ως σκοπό να μετριάσει την ανερχόμενη δύναμη της ΕΔΑ, αλλά πέτυχε ακριβώς το αντίθετο.

Στην δεύτερη κατανομή το σύστημα προίκιζε με έδρες το πρώτο και το δεύτερο κόμμα. Την ίδια ώρα, όμως, που η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή κέρδισε με ευκολία το 41,16% των ψήφων, ο Σοφοκλής Βενιζέλος και το Κόμμα Φιλελευθέρων (ο κυριότερος εκφραστής του Κέντρου την εποχή εκείνη, δηλαδή) καταποντίζονταν σε ένα αναπάντεχο 20,67%, δίνοντας την δεύτερη θέση στην ΕΔΑ που κατάφερε να συγκεντρώσει 24,42%. Το τέχνασμα που είχαν συναποφασίσει Καραμανλής και Βενιζέλος γύρισε μπούμπερανγκ εναντίον τους. Το κόμμα του Γιάννη Πασσαλίδη κέρδισε 79 έδρες!

Τι ακολούθησε

Τα αίτια για εκείνη την σπουδαία επιτυχία ήταν διαφορετικά από τα σημερινά. Τότε ήταν κυρίως η αποδυνάμωση του Κέντρου, λόγω της δύναμης του Παπάγου και του Καραμανλή στη συνέχεια, η πολυδιάσπασή του σε διάφορα μικρά κόμματα, στα οποία μετείχαν αρκετά στελέχη που προέρχονταν από την Δεξιά, στέλνοντας έτσι αρκετούς πρώην ψηφοφόρους του στην ΕΔΑ.

Ήταν, ακόμη περισσότερο, το Κυπριακό ζήτημα και η αρνητική στάση των αστικών κομμάτων απέναντί στην «Ένωση» της Κύπρου με την Ελλάδα. Στις μεγάλες διαδηλώσεις του 1956 είχαν σκοτωθεί τρεις νέοι και τραυματιστεί εκατοντάδες άλλοι, χαρίζοντας στην αντινατοϊκή ΕΔΑ ένα κομμάτι της λαϊκής οργής. Την ίδια ώρα, τα κόμματα του Κέντρου δεν αντιτίθεντο στις εγκαταστάσεις νατοϊκών βάσεων στην Ελλάδα, κάτι που εξόργιζε ακόμη περισσότερο ένα μεγάλο κομμάτι των Ελλήνων.

Δυστυχώς, όμως, η εκλογική επιτυχία της ΕΔΑ του 1958 δεν είχε τα αποτελέσματα που ήλπιζαν οι ψηφοφόροι της. Κι αυτό, γιατί το παρακράτος αυξήθηκε, σε μια προσπάθεια να εξαφανίσει την «κομμουνιστική απειλή». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963.

Γιάννης Πασσαλίδης και Αλέξης Τσίπρας

Διαφορετικά είναι και τα προφίλ των δύο ανδρών που ηγήθηκαν των μεγάλων επιτυχιών της ΕΔΑ. Ενώ ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένα παιδί των καταλήψεων της δεκαετίας του ’90, που στη συνέχεια ανδρώθηκε μέσα στο Συνασπισμό και σχεδόν ετοιμάστηκε για τη σημερινή του θέση, ο Πασσαλίδης δεν ξεκίνησε καν την πολιτική του καριέρα από την Ελλάδα!

Ήταν γιατρός, με σπουδές στην Οδησσό και την Μόσχα και ήταν ενεργός στην πολιτική από πολύ νεαρή ηλικία. Είχε ξεκινήσει τους αγώνες του υπέρ της δημοκρατίας, μαχόμενος για την ανεξαρτησία του Ποντιακού Κράτους, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στην Γεωργία και αναδείχθηκε βουλευτής του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος εκεί. Ο Πασσαλίδης ήλθε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής στη νέα του πατρίδα, την Θεσσαλονίκη. Ήταν ιδρυτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας, το οποίο προσχώρησε αργότερα στο ΕΑΜ.

Καθ’ όλη του την πολιτική πορεία προσπάθησε να φέρνει σε συνεννόηση τις αντίπαλες πλευρές. Δεν πίστευε ποτέ στην πολιτική των άκρων. Γι’ αυτό και κατόρθωσε να συνεγείρει τόσο πολύ τα πλήθη το 1958, αλλά και γι’ αυτό και το ΚΚΕ δεν τού έδωσε ποτέ πραγματική στήριξη, αφού τον θεωρούσε ως έναν άνθρωπο εκτός του συστήματός του, μια «παρένθεση».

Το κοινό στοιχείο των δύο κομμάτων που πέτυχαν τις πιο μεγάλες επιτυχίες της Αριστεράς είναι ο Μανώλης Γλέζος. Συνεργάτης του Πασσαλίδη του ’58, είναι σήμερα ο βουλευτής – σύμβολο του ΣΥΡΙΖΑ. Και σίγουρα, οι συμβουλές του προς το νεαρό ηγέτη είναι εξαιρετικής σημασίας. Αν ο Αλέξης Τσίπρας έχει κάτι να πάρει από τον Πασσαλίδη (κάτι που να μπορεί να του διδάξει ο Γλέζος) αυτή είναι η διαλλακτικότητα και η συνεννόηση. Και απ’ ότι φαίνεται ο νέος ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ μαθαίνει γρήγορα το μάθημά του και ετοιμάζεται για την επόμενη, ακόμη πιο λαμπερή σελίδα της ιστορίας της Αριστεράς…

Διαβάστε επίσης:

«Αν γίνουμε κυβέρνηση θα ζητήσουμε αναδιάρθρωση του χρέους»

21 Απριλίου 1967: Χούντα, γύψος και εθνική τραγωδία (ΦΩΤΟ - VIDEO)

0110

0210

0310

0410

0510

0610

0710

0810

0910

1010