Δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» στη γυναίκα 61 χρόνια μετά

Απαιτήθηκαν πολλοί αγώνες και για πολλές δεκαετίες προκειμένου να μπορέσουν οι γυναίκες να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου, πολύ αργότερα μάλιστα από αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου» ορίζει το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος στο άρθρο 3, το 1844, χωρίς ωστόσο να αναφέρεται στις Ελληνίδες, οι οποίες δεν αποκτούν τα πολιτικά τους δικαιώματα παρά τη μεγάλη συμβολή τους στον αγώνα για την ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό.

Μάλιστα, έως τα μέσα της δεκαετίας του '20 ήταν δεδομένο ότι μόνον οι άνδρες είχαν δικαίωμα ψήφου. Ενδεικτικό της αντίληψης που επικρατούσε είναι το παρακάτω απόσπασμα από την εφημερίδα «Νέα Ημέρα» στις 20 Μαρτίου 1928: «Παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός... Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι' όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν... Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Ήταν το 1887 η χρονιά που για πρώτη φορά ακούστηκε στην Ελλάδα το σύνθημα «Ψήφος στη Γυναίκα», από την «Εφημερίδα των Κυριών», που εξέδιδε η Καλλιρρόη Παρρέν Σιγανού. Συντάκτες της ήταν μόνο γυναίκες που υπερασπίζονταν τα δικαιώματά τους. Το 1921 ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης υπόσχεται ψήφο στις γυναίκες και υποβάλει στη Βουλή ανάλογη πρόταση, εγείροντας πολύ ισχυρές αντιδράσεις των ανδρών εκπροσώπων.

Η πρόταση επιστρέφει εκ νέου το 1924 για να υπερψηφιστεί έπειτα από ακόμη πέντε χρόνια διαμάχης και με Προεδρικό Διάταγμα. Στις 5 Φεβρουαρίου 1930, δίδεται το δικαίωμα (μόνο) του «εκλέγειν» στις Ελληνίδες, μόνο στις Δημοτικές και Κοινοτικές Εκλογές, και υπό όρους: αφορούσε μόνο στις εγγράμματες που είχαν συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας τους. Το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» των γυναικών στις βουλευτικές και τις δημοτικές εκλογές κατοχυρώνει στις 28 Μαΐου 1952 ο νόμος 2159, ο οποίος παραχωρεί ίσα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες.

Ωστόσο, οι γυναίκες δεν θα ψηφίσουν στις εκλογές του Νοεμβρίου διότι δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Λίγους μήνες αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου 1953, σε επαναληπτικές εκλογές, στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ήταν η Ελένη Σκούρα («Ελληνικός Συναγερμός»), η οποία μαζί με τη Βιργινία Ζάννα, γιαγιά του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά («Κόμμα Φιλελευθέρων»), υπήρξαν οι δύο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα. Σε βουλευτικές εκλογές οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956.

Η Λίνα Τσαλδάρη έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός, βουλευτής του κόμματος της ΕΡΕ, καθώς ανέλαβε το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Την ίδια χρονιά, εξελέγη στην Κέρκυρα και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, ενώ το 1964 ακολουθεί η εκλογή 135 γυναικών δημοτικών συμβούλων. Στο Σύνταγμα του 1975 ορίζεται για πρώτη φορά ρητά ότι «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου». Η Μαρία Δαμανάκη, η οποία αποτέλεσε το νεώτερο μέλος της ελληνικής Βουλής, το 1977, ήταν η πρώτη γυναίκα που εξελέγη πρόεδρος πολιτικού κόμματος στην Ελλάδα (του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου).

Η Αλέκα Παπαρήγα γίνεται η δεύτερη γυναίκα, αλλά και μακροβιότερη αρχηγός κόμματος στην Ελλάδα, επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΚΕ (1991-2013). Η Άννα Ψαρούδα Μπενάκη στις 19 Μαρτίου 2004 εκλέγεται Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και γίνεται η πρώτη Ελληνίδα γυναίκα που ανέρχεται στο ύπατο αξίωμα του ελληνικού Κοινοβουλίου. Εξάλλου, και στο Ευρωκοινοβούλιο συμμετείχαν έως τώρα αρκετές Ελληνίδες.

Σήμερα συμμετέχουν επτά γυναίκες. Μάλιστα, η Μαριέττα Γιαννάκου, πρώην υπουργός, είναι επικεφαλής της αντιπροσωπείας των βουλευτών της Ν.Δ. στην Ευρωβουλή, ενώ η Άννυ Ποδηματά, από το ΠΑΣΟΚ, είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Από το 1981, οπότε και η χώρα μας έγινε πλήρες μέλος της Ε.Ε. (τότε ΕΟΚ), στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρξε συμμετοχή οκτώ επιτρόπων, οι τρεις εξ αυτών γυναίκες.

Η Βάσω Παπανδρέου ήταν η πρώτη γυναίκα επίτροπος, την περίοδο 1989-1993. Το 1999 έως το 2004 ανέλαβε καθήκοντα επιτρόπου η Άννα Διαμαντοπούλου, ενώ σήμερα η Ελλάδα έχει και πάλι γυναίκα επίτροπο, τη Μαρία Δαμανάκη. Ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε σημαντικά με την πάροδο των χρόνων κι έτσι στην ελληνική Βουλή σήμερα συμμετέχουν συνολικά 64 γυναίκες, δηλαδή ποσοστό της τάξεως του 21,3% των μελών της.

«Οι Ελληνίδες έδωσαν τις δικές τους μάχες, μπήκαν στη Βουλή, προσέθεσαν νόμους για τα δικαιώματα των γυναικών, για την ισότητα των δύο φύλων, για τα δικαιώματα της Ελληνίδας εργαζόμενης, αλλά ουσιαστικά σήμερα εξακολουθούν και είναι μόνο 64 γυναίκες στη Βουλή των Ελλήνων» τονίζει σε δήλωσή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η πρώην υπουργός, βουλευτής σήμερα, Ντόρα Μπακογιάννη.

«Οι γυναίκες, όμως, χρειάζονται. Έδωσαν μια άλλη, γυναικεία, πιο ευαίσθητη ματιά στην πολιτική» επισημαίνει και προσθέτει: «Σήμερα, λοιπόν, που η κρίση απομακρύνει τις γυναίκες από την πολιτική, που δεν τους επιτρέπει να συμμετέχουν στα κοινά, διότι είναι εργαζόμενες, διότι είναι μάνες, διότι είναι σύντροφοι, διότι έχουν πολλά προβλήματα, διότι είναι τα πρώτα θύματα της κρίσης, θα πρέπει να δείξουμε μια ιδιαίτερη ευαισθησία για να κρατήσουμε αυτή την ισχυρή γυναικεία ματιά στη Βουλή των Ελλήνων».