Η ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στο συνέδριο του Economist

Αναλυτικά η ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στο συνέδριο του Economist.

Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

Είναι μεγάλη η χαρά μου απόψε να μιλάω σε ένα τόσο σημαντικό ακροατήριο, πολύ περισσότερο όταν στην αίθουσα παρευρίσκονται 2 καταξιωμένοι πρώην Πρωθυπουργοί της φίλης Ιταλίας, ο Mario Monti και ο Enrico Letta. Και τους ευχαριστώ πραγματικά που βρίσκονται ανάμεσά μας.

Απόψε θα σας μιλήσω για τέσσερις λέξεις-κλειδιά που συνοψίζουν όλα όσα έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όλα αυτά που ορίζουν την πορεία μας, τη θέση μας και την προοπτική μας. Τη θέση της Ελλάδας: από το κατώφλι της χρεοκοπίας, στην ανάκαμψη όπου μπαίνει σήμερα. Αλλά και τη θέση της Ευρώπης: από την κρίση και τους διάχυτους φόβους, ακόμα και για διάλυσή της, στη σημερινή δυναμική επιστροφή της στο προσκήνιο.

Μετά απ’ όλη αυτή την περιπέτεια, λοιπόν, η Ελλάδα ξανά στέκεται πάλι στα πόδια της. Μετά απ’ όλες αυτές τις αμφισβητήσεις, την αγωνία, τις θυσίες. Αλλά και η Ευρώπη η ίδια, είναι πλέον πολύ πιο σίγουρη για το δικό της μέλλον.

Το πώς και το γιατί έγιναν όλα αυτά συνοψίζονται σε τέσσερις λέξεις-κλειδιά:

* Πρώτη λέξη: Μεταρρυθμίσεις!

Κάθε ζωντανός οργανισμός, αν δεν μπορεί να προσαρμοστεί στο περιβάλλον, πεθαίνει! Η οικονομία και η κοινωνία είναι σύνθετοι ζωντανοί οργανισμοί. Που, χωρίς μεταρρυθμίσεις, κινδυνεύουν να αποσυντεθούν και να περιθωριοποιηθούν. Να χάσουν την ευημερία τους, την ελευθερία τους, να χάσουν την ίδια την υπόστασή τους.

Οι μεταρρυθμίσεις, λοιπόν, είναι ζωτική ανάγκη! Δεν είναι «πολυτέλεια»…

Η Ελλάδα πριν από την κρίση είχε απόλυτη ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Αλλά δεν μπορούσε ούτε καν να τις αποτολμήσει. Ούτε και τις πιο στοιχειώδεις…

Ήταν παγιδευμένη σε αγκυλώσεις, στρεβλώσεις, ιδεοληψίες και εμμονές. Για να το πω με δύο κουβέντες: Η Ελλάδα ήταν μια εντελώς ιδιόρρυθμη περίπτωση, που τυπικά βρίσκονταν στο χώρο των ελεύθερων οικονομιών, ενώ στην πραγματικότητα ήταν βαθύτατα ποτισμένη με κρατισμό.

Κάποιοι είχαν πει ότι η Ελλάδα ήταν η τελευταία «σοβιετική οικονομία», παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν ανήκε στο σοβιετικό μπλοκ! Και παρέμενε κολλημένη στις δοξασίες ενός ξεπερασμένου προτύπου, πολλά χρόνια αφότου οι κοινωνίες που το ασπάστηκαν είχαν οι ίδιες καταρρεύσει και οι λαοί τους είχαν επιλέξει το δρόμο της ελεύθερης αγοράς!

Η Σοβιετική Ένωση είχε πάψει προ πολλού να υπάρχει. Οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες, είχαν προσχωρήσει στο σύστημα της ανοικτής και ελεύθερης οικονομίας, κάνοντας το ένα αναπτυξιακό άλμα μετά το άλλο. Κύματα αποκρατικοποιήσεων σαρώνουν επί δεκαετίες όλες τις χώρες της γης. Χώρες απ’ όλες τις ηπείρους ανοίγονται στην ελεύθερη αγορά. Από την Κίνα ως το Βιετνάμ. Κι από την Αυστραλία ως την Ινδονησία…

Κι όμως! Στην Ελλάδα οι ξένες επενδύσεις παρέμεναν επί δεκαετίες, όπως και οι ελληνικές, άλλωστε, όπως και η έννοια επιχειρηματίας, μία «απαγορευμένη έννοια». Η ανταγωνιστικότητα και η επιχειρηματικότητα παρέμεναν «απαγορευμένες λέξεις». Μια εφιαλτική γραφειοκρατία περίμενε να υποβάλει στα …μαρτύρια του Ταντάλου τον κάθε επίδοξο επενδυτή. Και αδίστακτες συντεχνίες έκλειναν το ένα εργοστάσιο μετά το άλλο, έκλειναν τους δρόμους καθημερινά, παραλύοντας την κίνηση, κι όποτε ήθελαν κατέβαζαν και τους διακόπτες του ηλεκτρικού ή διέκοπταν τις μαζικές συγκοινωνίες του Ελληνικού λαού. Αυτά τώρα πλέον αλλάζουν! Όχι κάποια απ’ αυτά. Όλα αυτά!

Και καθιστούμε την Ελλάδα μια χώρα φιλική για τις επενδύσεις, φιλική για την επιχειρηματικότητα, ώστε να απελευθερώσει το αναξιοποίητο δυναμικό μας, τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τα ταλέντα των ανθρώπων μας. Και τώρα ανοίγουμε το δρόμο για να μεγαλουργούν οι Έλληνες, όχι μόνο στο Εξωτερικό, αλλά και στον ίδιο τον τόπο τους!

Αυτό, βέβαια, δεν αρέσει στις συντεχνίες, στα κατεστημένα συμφέροντα που λυμαίνονταν τη χώρα και το δημόσιο πλούτο τόσα χρόνια.

Πάρτε για παράδειγμα τις τηλεφωνικές υπηρεσίες. Πριν από μια εικοσαετία τις παρείχε ακόμα ένα κρατικό μονοπώλιο. Και για να πάρεις μια τηλεφωνική γραμμή – υπήρξα βουλευτής από το 1977 και το έχω υποστεί και ξέρω ακριβώς για τι μιλάω – έπρεπε να περιμένεις τη γραμμή χρόνια και πλήρωνες πανάκριβα. Ή έτρεχες στον καρδιολόγο να σου πει ότι στο σπίτι υπάρχει κάποιος που έχει την καρδιά του και άρα κατ’ εξαίρεση πρέπει να του βάλεις τηλέφωνο. Ας μην έχουμε κοντή μνήμη. Αυτή ήταν η πραγματικότητα.

Αποκρατικοποιήθηκαν οι τηλεπικοινωνίες, έσπασε το κρατικό μονοπώλιο και τώρα βάζεις τηλέφωνο σε μερικές ώρες, το κόστος έχει πέσει κατακόρυφα και οι προσφερόμενες υπηρεσίες έχουν πολλαπλασιαστεί, με σταθερή τηλεφωνία, κινητή, Ίντερνετ, δορυφορικά προγράμματα κλπ.

Πώς έγινε αυτό; Πρώτον, ο καταναλωτής επωφελήθηκε από τον ανταγωνισμό. Και δεύτερον, η κοινωνία επωφελήθηκε από τις επενδύσεις που έκαναν οι ιδιώτες πάροχοι για να μπορέσουν να αντέξουν στον ανταγωνισμό.

Το ίδιο κάνουμε τώρα με τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχει η υποχρέωση της Ελλάδας να απελευθερώσει την ενεργειακή αγορά, όπως υπάρχει η υποχρέωση αυτή σε κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες οι χώρες το κάνουν. Κι όλες επωφελούνται.

Δεν το κάνουν όλες, βέβαια, με τον ίδιο τρόπο. Ούτε και με τον ίδιο ρυθμό. Αλλά όλες συμφωνούν ότι πρέπει να γίνει και διαλέγει η καθεμιά τον τρόπο που της πάει περισσότερο: Για να καταργήσουν το κρατικό μονοπώλιο, και να καταργήσουν και τη λεγόμενη δεσπόζουσα θέση όπου αυτή υπάρχει…

Να επιτρέψουν τον ανταγωνισμό υπέρ του καταναλωτή, να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα. Που θα τις εισπράξει, με την πάροδο του χρόνου, στο σύνολό της η οικονομία.

Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που έχουν αργήσει. Κι αυτό μας στοιχίζει σε έλλειμμα ενέργειας, σε ακριβότερο κόστος και σε ανταγωνιστικότητα.

Με πολύ κόπο, πολύ κόπο καταφέραμε να συγκρατήσουμε το κόστος ενέργειας για την κατανάλωση και να το χαμηλώσουμε για την παραγωγή. Πώς το καταφέραμε; Πετυχαίνοντας, μετά από μάχη πολλών μηνών, καλύτερες τιμές φυσικού αερίου. Αυτό ήταν μία τεράστια «ανάσα», που από μόνη της, όμως, δεν αρκεί.

Γιατί πρέπει να γίνουν μεγάλες επενδύσεις σε μονάδες παραγωγής και υποδομές. Πώς θα γίνουν αυτές οι επενδύσεις; Όπως έγιναν στις άλλες χώρες της Ευρώπης: Με επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα μέσα από τα προγράμματα αποκρατικοποίησης. Που με τη σειρά τους έφεραν στην υπόλοιπη Ευρώπη, χαμηλότερες τιμές και καλύτερες υπηρεσίες.

Τώρα, λοιπόν, που η Ελλάδα προσπαθεί να κερδίσει το χαμένο έδαφος και σε αυτό τον τομέα, κάποιοι προσπαθούν να το αποτρέψουν! Να το εμποδίσουν. Να το ματαιώσουν...

Και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν ακόμα και βουλευτές της Χρυσής Αυγής, χωρίς καν να υπάρχει περίπτωση να επιτύχουν το παραμικρό. Τέτοια τύφλωση, τέτοιος αμοραλισμός. Και θαυμάζει κανείς τους τάχα «προοδευτικούς δημοκράτες», χέρι-χέρι με τους χρυσαυγίτες! Αυτή είναι η αλήθεια.

Είναι οι ίδιοι που αντιστέκονται σε κάθε αλλαγή, σε κάθε μεταρρύθμιση, σε κάθε προσπάθεια να κερδίσει η χώρα μας το χαμένο έδαφος.

Και όλοι αυτοί – προσέξτε - αντιστέκονται, όχι γιατί ιδεολογικά προτιμούν τα πάντα να μείνουν υπό δημόσιο έλεγχο. Αλλά, αντιστέκονται γιατί θέλουν να μένουν ανεξέλεγκτες οι συντεχνίες και τα κυκλώματα που λεηλατούν το δημόσιο πλούτο.

* Και τώρα ερχόμαστε στη δεύτερη λέξη κλειδί: Δημοσιονομική εξυγίανση. Μ’ άλλα λόγια, όχι άλλα ελλείμματα που κινδυνεύουν να πνίξουν τη χώρα σε έναν ωκεανό χρέους!

Προσέξτε: οι ίδιοι που αντιστέκονται στις μεταρρυθμίσεις, κάνουν ό,τι μπορούν για να αποτρέψουν και τη δημοσιονομική εξυγίανση!

Δεν αντιστέκονται μόνο στις αποκρατικοποιήσεις. Αντιστέκονται και στην αξιολόγηση προσωπικού στο Δημόσιο. Αντιστέκονται και στον έλεγχο τιμολόγησης των υπηρεσιών υγείας που προσφέρει το Δημόσιο.

--Δεν ήθελαν, για παράδειγμα, τα γενόσημα φάρμακα. Παντού αλλού στην Ευρώπη χρησιμοποιούνται κυρίως γενόσημα. Εδώ πηγαίναμε κατευθείαν στα πολύ ακριβά. Και η φαρμακευτική δαπάνη είχε αυξηθεί δυόμιση φορές μέσα σε δέκα χρόνια! Αυτό σταμάτησε! Προφανώς κάποιοι έχασαν. Αλλά ο φορολογούμενος έπαψε να πληρώνει τα μαύρα υπερκέρδη ορισμένων.

--Δεν ήθελαν οι ίδιοι ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Για να μπορεί όποιος θέλει να δίνει ό,τι θέλει και να εισπράττει όσα θέλει.

--Δεν θέλουν αξιολόγηση του προσωπικού στο Δημόσιο. Παντού στον κόσμο γίνεται αξιολόγηση προσωπικού, προς όφελος του φορολογούμενου πολίτη, αλλά και προς όφελος της αξιοκρατίας. Εδώ δεν το θέλουν! Και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να το αποφύγουν. Γιατί; Διότι ως πρόσφατα, είτε δεν γινόταν πουθενά, καμία αξιολόγηση προσωπικού, είτε γινόταν μια … «κωμωδία» αξιολόγησης, όπου όλοι, αδιακρίτως, έπαιρναν «άριστα»! Όλοι!

Σας ανέφερα τρία μόνο παραδείγματα που δεν έχουν καμία σχέση με τις αποκρατικοποιήσεις. Ούτε αυτά ήθελαν! Κι αυτά προσπάθησαν να τα εμποδίσουν. Δεν τα κατάφεραν. Όπως δεν θα καταφέρουν να εμποδίσουν και τις αποκρατικοποιήσεις…

Έχουμε λοιπόν, μια συνολική αντίδραση σε κάθε μεταρρύθμιση από τους βολεμένους που ζούσαν από τις στρεβλώσεις, ζούσαν από τις σπατάλες, ζούσαν από το τεράστιο πάρτυ που γινόταν σε ολόκληρο το Δημόσιο. Που οδήγησε σε «θηριώδη» ελλείμματα. Που, με τη σειρά τους, τα θηριώδη αυτά ελλείμματα οδήγησαν στο τεράστιο χρέος.

Φίλες και φίλοι,

Στην Ελλάδα έγινε την τελευταία διετία, με βάση τα όσα λένε όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, η μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που υπήρξε ποτέ, στο συντομότερο χρόνο που επιβλήθηκε ποτέ! Όσοι αντιστέκονται λυσσαλέα – θα πρέπει να είναι σαφές και να το ξέρει ο καθένας- δεν ψήφισαν ούτε μια περικοπή σπατάλης! Τι στην ευχή; Καμία σπατάλη δεν υπήρχε στην Ελλάδα; Κι όμως, καμία περικοπή δεν βρήκαν να ψηφίσουν!

Στην Ελλάδα εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια, και πάλι με βάση τους δείκτες των διεθνών οργανισμών, οι περισσότερες και πιο σαρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν υπάρξει ποτέ. Κι εδώ, δεν βρήκαν ούτε μια να ψηφίσουν. Ούτε μια!

Τι ήταν η Ελλάδα ως πρόσφατα; Κάποιοι λένε πως ήταν ένα είδος «Τζουράσικ Πάρκ» της Ευρώπης, όπου επιβίωναν ακόμα οι «δεινόσαυροι» του περασμένου αιώνα. Και θα το αποδείξω: Κατ’ όνομα δημόσια Πανεπιστήμια, που βρίσκονταν σε μόνιμη κατάληψη από μειοψηφίες έξω-πανεπιστημιακών κουκουλοφόρων. Κατ’ όνομα δημόσια νοσοκομεία, που βρίσκονταν σε μόνιμη παράλυση. Δημόσιοι δρόμοι μονίμως μπλοκαρισμένοι και συχνά φλεγόμενοι από ορδές κουκουλοφόρων. Συντεχνίες που ανεβοκατέβαζαν τους διακόπτες των δημοσίων επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας, πάντα αδιαφορώντας για το δημόσιο συμφέρον. Και πάντα στέλνοντας το λογαριασμό στο φορολογούμενο.

Αυτά δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο. Αλλά υπήρχαν στη δική μας χώρα! Και κανείς δεν τολμούσε να τα αγγίξει. Το ξέρετε ότι πολλοί προσπάθησαν. Εμείς έπρεπε να τα καταφέρουμε και τα καταφέραμε.

Κάποιοι άλλοι παρομοίαζαν την Ελλάδα με τον τραγικό ήρωα του Θερβάντες τον Δον Κιχώτη!

Όπως εκείνος, κολλημένος στις φαντασιώσεις του από μιαν άλλη εποχή, πολεμούσε ανεμόμυλους νομίζοντας ότι σκότωνε «δράκους». Την ώρα που όλος ο υπόλοιπος κόσμος γύρω του προχωρούσε μπροστά, έβγαινε οριστικά από το Μεσαίωνα, από την σκοτεινή εποχή των «δράκων»...

Έτσι κι εδώ, κάποιοι πολεμούσαν την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις, τις αποκρατικοποιήσεις, την ανταγωνιστικότητα, νομίζοντας ότι πολεμούν για τα «ιδανικά» του κρατισμού. Την ώρα που όλος ο άλλος ο κόσμος - με πρώτες τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες - έκανε γιγαντιαία βήματα για περισσότερη ανταγωνιστικότητα, περισσότερη και πιο υγιή επιχειρηματικότητα, περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις.

Κάποιοι άλλοι, πάλι, λένε πως η Ελλάδα ήταν η χώρα που επαλήθευσε το κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ, το 1984. Όπου στη γλώσσα που κυριαρχούσε, στο new talk, οι λέξεις είχαν το ακριβώς αντίθετο νόημα από εκείνο που σηματοδοτούσαν.

Έτσι, στην Ελλάδα είχαμε το λεγόμενο «Πανεπιστημιακό άσυλο», που, όμως, δεν προστάτευε την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Αντίθετα προστάτευε όσους τρομοκρατούσαν τη διαφορετική άποψη, προπηλάκιζαν τους καθηγητές ή τους φοιτητές…

Μίλαγαν για «δωρεάν Παιδεία» κι εννοούσαν μονίμως κατειλημμένα σχολεία και μονίμως κλειστά Πανεπιστήμια.

Μίλαγαν για «εργασιακά δικαιώματα» και εννοούσαν το δικαίωμα στην… ανεργία! Γιατί μόνο εκείνο «προστάτευαν»! Αφού έδιωχναν τη μία επιχείρηση μετά την άλλη και καταδίκαζαν τον κόσμο σε μακροχρόνια ανεργία.

Μίλαγαν για «Εθνική Ανεξαρτησία»! Και εννοούσαν μια χώρα που μονίμως παράγει όλο και λιγότερα, δανείζεται όλο και περισσότερα, συσσωρεύει όλο και μεγαλύτερα χρέη που δεν μπορεί να ξεπληρώσει, αναγκάζεται να βγαίνει και να ζητά συνεχώς δανεικά κι όταν δεν μπορεί πια να δανείζεται ως φυσιολογική χώρα στις αγορές, αναγκάζεται να δεχθεί σκληρούς όρους για να αποφύγει τα χειρότερα...

Αυτή είναι η εικόνα ακριβώς που σταματήσαμε την τελευταία διετία.

Ήδη, η χώρα μας δε χρειάζεται δανεικά για να καλύπτει τις τρέχουσες ανάγκες της. Αυτό σημαίνει: βγάλαμε και βγάζουμε «πρωτογενές πλεόνασμα»…

Ήδη από το τέλος της επόμενης χρονιάς, ελπίζουμε ότι δεν θα χρειάζεται να δανείζεται καθόλου, ούτε για να καλύπτει τις πληρωμές σε τόκους. Αφού το πλεόνασμα που θα βγάζουμε, θα καλύπτει όλες τις δημοσιονομικές μας δαπάνες, μαζί με τις πληρωμές τόκων. Δηλαδή, η χώρα θα στέκεται στα πόδια της πλήρως, θωρακίζοντας έτσι και την αξιοπρέπειά της και την ανεξαρτησία της. Γιατί η αξιοπρέπεια και η ανεξαρτησία είναι έννοιες οι οποίες δεν μπορούν εύκολα να δίνονται στη βορά του «ποπολισμού» και του εξτρεμισμού. Είναι πολύ σοβαρές έννοιες για να τις καταναλώνει κανείς σε καθημερινές, υβριστικές επιθέσεις εναντίον εκείνων οι οποίοι θέλουν να υπάρχει πραγματική ανεξαρτησία και πραγματική αξιοπρέπεια για τον Έλληνα πολίτη.

Την ανεξαρτησία της χώρας την υπηρετεί όποιος τη βγάζει από τα ελλείμματα, όποιος τακτοποιεί μακροπρόθεσμα τη βιωσιμότητα του χρέους της. Όχι εκείνος που συνεχίζει τα ελλείμματα, τάζει στους πάντες στα πάντα, και προσπαθεί να «διαπραγματευθεί», τάχα, με τους δανειστές, από ποια θέση; από θέση απόλυτης αδυναμίας και μπροστά στην απειλή πλήρους χρεοκοπίας και εξόδου από το ευρώ. Αυτά τα αφήσαμε πίσω. Και μαζί, αφήνουμε πίσω κι αυτούς που τα εισηγούνται.

Και τώρα τι μένει; Μένει να εξασφαλίσουμε μακροπρόθεσμα και τη βιωσιμότητα του χρέους. Πράγμα που βρίσκεται ήδη κοντά, το έχουμε κατακτήσει πιάνοντας μέχρι στιγμής τους στόχους μας και θα το διασφαλίσουμε πλήρως ως το τέλος της χρονιάς, χωρίς νέα δάνεια, χωρίς νέα Μνημόνια, χωρίς νέο γύρο λιτότητας. Χθες ο Κλάους Ρέγκλινγκ, ο επίκεφαλής του ESΜ, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης, μίλησε από αυτό το βήμα, πολύ καθαρά, για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.

* Και εδώ φτάνουμε στην τρίτη λέξη-κλειδί: Ανάπτυξη! Το 2014, φίλες και φίλοι, η Ελλάδα βγαίνει από τον εφιάλτη των συνεχών ετών ύφεσης. Θετικό πρόσημο θα έχουμε φέτος για την οικονομία μας. Μικρό, γύρω στο 0,5% του ΑΕΠ, αλλά θετικό. 2,9% ανάπτυξη προβλέπεται για το 2015 και 3,7% ανάπτυξη το 2016! Ενώ ήδη για πέντε συνεχείς μήνες η ανεργία υποχωρεί. Όταν για έξι χρόνια που ανέβαινε συνεχώς…

Ελάχιστοι περίμεναν ότι με τέτοια λιτότητα θα καταφέρναμε να βγούμε από την ύφεση.

Ελάχιστοι περίμεναν ότι θα καταφέρναμε να αρχίσουμε από φέτος να δανειζόμαστε στις αγορές, κατεβάζοντας, μάλιστα, συνεχώς το επιτόκιο δανεισμού μας.

Κι όμως το επιτύχαμε! Για πρώτη φορά στις αρχές του περασμένου Απριλίου και τη δεύτερη φορά σήμερα. Με ακόμα χαμηλότερα επιτόκια.

Αλλά προσοχή: δεν τα πετύχαμε όλα αυτά, με τόσες θυσίες για τον Ελληνικό λαό, για να τα… ξανά-χάσουμε ευθύς αμέσως! Δεν τα πετύχαμε όλα αυτά, με τόσους κόπους, για να ξανά-γυρίσουμε εκεί που ήμασταν πριν. Δεν βγαίνουμε από την κρίση, για να ξανακυλήσουμε πίσω. Πετύχαμε πολλά, αλλά ακόμα δεν τα έχουμε διασφαλίσει πλήρως. Το λέω ξεκάθαρα. Δεν τα έχουμε διασφαλίσει πλήρως. Θα τα διασφαλίσουμε, όταν μπούμε για τα καλά στην Ανάπτυξη.

Τώρα, λοιπόν, είναι ώρα να κάνουμε το επόμενο βήμα και να αποκαταστήσουμε αδικίες, να βγάλουμε τα τελευταία εμπόδια, να δώσουμε ώθηση στην Ανάπτυξη και να θωρακίσουμε την κοινωνική μας συνοχή.

Να δώσουμε ώθηση στην Ανάπτυξη: που σημαίνει, να αρχίσουμε να μειώνουμε τις φορολογικές επιβαρύνσεις. Χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τα πλεονάσματα που πετύχαμε. Το επαναλαμβάνω. Χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τα πλεονάσματα που πετύχαμε. Αυτή είναι η ευθεία γραμμή και από αυτή την ευθεία γραμμή δεν πρόκειται να φύγω. Αυτό είναι το σωστό και αυτό θα γίνει. Και μόνο με το σωστό θα προχωρήσουμε. Και μόνο με το σωστό θα πετύχουμε. Αλλά κάθε χρονιά που περνάει από δω μια μπρός, οι φόροι πιστεύω ότι πρέπει να υποχωρούν:

Για να φτάσουμε στο 15%, το flat rate tax, για τα επιχειρηματικά κέρδη. Και για να φτάσουμε στο 33% ανώτατο συντελεστή εισοδήματος, από το 42% που είναι σήμερα. Και για να μειώσουμε σταδιακά το ΦΠΑ από το 23% που είναι σήμερα στους περισσότερους κλάδους, στο 15%! Και όπου μπορούμε ακόμα πιο κάτω! Για να μειώσουμε τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο. Για να μειωθεί και τελικά να εξαλειφθεί ο φόρος αλληλεγγύης. Για να καταργηθούν οι φόροι υπέρ τρίτων. Για να ολοκληρωθούν οι συμψηφισμοί οφειλών από και προς το δημόσιο στο ΦΠΑ – που ήδη, όπως ξέρετε, έχουν αρχίσει - και να επεκταθούν πέραν του ΦΠΑ.

Μερικά απ’ αυτά έχουν ήδη ξεκινήσει. Κάποια μπορούν να ξεκινήσουν αμέσως και τα υπόλοιπα θα ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια. Με πρόγραμμα, με σχέδιο, αλλά – το επαναλαμβάνω: χωρίς να θέσουμε σε παραμικρό κίνδυνο τα πλεονάσματα. Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο. Αυτός είναι ο σχεδιασμός.

Γιατί στο χάος που βρεθήκαμε δεν θα αφήσουμε ποτέ η χώρα μας να βρεθεί ξανά. Κι αυτά που περάσαμε, δεν θα επιτρέψουμε ποτέ να τα περάσει ξανά ο Ελληνικός λαός.

Κι ακόμα, να διορθώσουμε αδικίες. Για παράδειγμα, με περισσότερες δόσεις αποπληρωμής υποχρεώσεων, γιατί υπάρχει ασφυξία σε έναν ολόκληρο κόσμο ιδιωτών. Για τις οφειλές των ιδιωτών μιλάω προς τα ασφαλιστικά ταμεία και το δημόσιο.

Κι ακόμα, με αποκατάσταση της ρευστότητας στην Οικονομία! Γιατί οι Ελληνικές τράπεζες είναι πλήρως ανά-κεφαλαιοποιημένες, μπορούν μόνες τους πια να δανείζονται στο εξωτερικό με όλο και χαμηλότερο κόστος, το κάνουν ήδη, έχουνε ήδη περάσει τρία stress tests σε τρία χρόνια, δύο μόνο τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, πρέπει το συντομότερο να εξομαλυνθεί η παροχή ρευστότητας εκ μέρους τους. Κι αυτό παλεύουμε τώρα να τελειώσει, επί τέλους.

Είπαμε λοιπόν, μεταρρυθμίσεις, είπαμε δημοσιονομική εξυγίανση, είπαμε Ανάκαμψη, Ανάπτυξη. Μένει ακόμα μια λέξη-κλειδί:

* Ασφάλεια! Ασφάλεια για κάθε Έλληνα πολίτη ξεχωριστά. Και συλλογική ασφάλεια για ολόκληρη τη χώρα!

Γιατί δεν υπάρχει ούτε Ελευθερία, ούτε Δημοκρατία, ούτε Ανάπτυξη, ούτε Ευημερία, αν δεν υπάρχει πρώτα αίσθημα ασφάλειας στους πολίτες. Όπως δεν υπάρχει τίποτε απ’ όλα αυτά, αν δεν υπάρχει Ασφάλεια και για τη χώρα συνολικά.

Και, πριν απ’ όλα αυτά, σε μια δημοκρατική χώρα, ασφάλεια σημαίνει κατοχύρωση, περιφρούρηση και σεβασμός στην έννομη τάξη.

Δεν υπάρχει δημοκρατία, όταν όποιος θέλει καταλαμβάνει τους δρόμους ανεμπόδιστος, καίει καταστήματα και περιουσίες ατιμώρητα, ασκεί ανοικτά το παραεμπόριο, μπαίνει χωρίς διαβατήριο και εγκαθίσταται στη χώρα, καταλαμβάνει ανεξέλεγκτα δημόσιους χώρους, αυθαιρετεί και βιαιοπραγεί μέσα στα Πανεπιστήμια ή εμποδίζει, με το «έτσι θέλω», επενδύσεις που έχουν πάρει όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις. Αυτά δεν γίνονται πουθενά στον κόσμο. Πουθενά! Κι όμως γίνονται στην Ελλάδα. Και τώρα, ένα-ένα, βήμα-βήμα, τα ξηλώνουμε όλα μέχρι τέλους…

Κι όμως! Παραμένουν απέναντι μας, εκείνοι οι οποίοι είναι ερωτευμένοι με τις στρεβλώσεις, τις σπατάλες, όλο το σύμπλεγμα κρατισμού και συντεχνιακής αυθαιρεσίας, που τα υπερασπίζονται όλα μαζί με κάθε ανομία!

Υπερασπίζονταν τους κουκουλοφόρους, όταν καίγανε τις πόλεις. Τους τρομοκράτες που έχουν καταδικαστεί ως δολοφόνοι και τώρα τους εμφανίζουν περίπου ως «θύματα». Ζητούν συνεχώς την αποφυλάκιση τρομοκρατών που έχουν καταδικαστεί για στυγερά εγκλήματα. Φτιάχνουμε φυλακές υψίστης ασφαλείας που έχει κάθε χώρα στην Ευρώπη, σε όποια χώρα και να πάτε, και στην Αμερική κι εκείνοι όχι μόνο διαφωνούν, αλλά πανηγυρίζουν κιόλας όταν δραπετεύει κάποιος επικίνδυνος εγκληματίας! Όλους αυτούς έχουμε απέναντί μας. Κι όμως προχωράμε…

Αυτή είναι η «αθέατη», αλλά πολύ πραγματική, πλευρά της μεταρρύθμισης των τελευταίων ετών. Όπου η πρόοδος υπογραμμίζεται απ’ αυτά που δεν γίνονται πλέον. Οι πόλεις μας πια δεν καίγονται. Καθαρίζουν σιγά-σιγά. Και βλέπετε ότι η Αθήνα, για παράδειγμα μετά από πάρα πολλά χρόνια, δέκα χρόνια για την ακρίβεια, γίνεται κορυφαίος τουριστικός προορισμός με 100% πληρότητα! Το λεγόμενο Πανεπιστημιακό άσυλο παρανομίας καταργήθηκε και σταδιακά επανέρχεται η ομαλότητα στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Η λαθρομετανάστευση, τεράστια πληγή, συγκρατήθηκε, κι άρχισε κάθε χρόνο να υπάρχει καθαρή μείωση, παρά το γεγονός ότι λόγω των συνεχών αναταράξεων και ταραχών που δημιουργούνται στον περίγυρό μας, εξακολουθεί να ορθώνεται μπροστά μας το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης.

Μένουν να γίνουν ακόμα πολλά. Αλλά κι εδώ η τάση συνεχούς επιδείνωσης των τελευταίων δύο δεκαετιών αντιστράφηκε. Κι αρχίζει ηβελτίωση. Πρέπει, βέβαια, να προχωρήσουμε ακόμα πιο αποφασιστικά, ακόμα πιο γρήγορα…

Όμως, φίλες και φίλοι, υπάρχουν και πράγματα τα οποία μια χώρα δεν μπορεί να τα κάνει από μόνη της. Γιατί χρειάζεται ισχυρές διεθνείς συμμαχίες και διεθνή ερείσματα…

Κι αυτά επίσης τα αποκαθιστούμε. Και γίνονται πράγματα που κανείς δεν τολμούσε να τα σκεφτεί πριν από δύο-τρία-τέσσερα χρόνια.

Να σας δώσω δύο παραδείγματα:

--Μέχρι πριν δύο χρόνια κανείς στην Ευρώπη δεν τολμούσε να μιλήσει για τα κύματα των λαθρομεταναστών που σαρώνουν εδώ και χρόνια την Ελλάδα, ενώ τελευταία επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι δύο Πρωθυπουργοί γνωρίζουν καλά, και όλοι μας άλλωστε, τα τραγικά γεγονότα στη Λαμπεντούζα.

Το θέσαμε. Το προετοιμάσαμε σωστά, βρήκαμε ισχυρή συμπαράσταση από άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, και τώρα πλέον, όχι μόνο έγινε αποδεκτό ως πρόβλημα αυτό ολόκληρης της Ευρώπης, αλλά έχουν υιοθετηθεί πολιτικές καλύτερης φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης, καλύτερου επιμερισμού του κόστους φύλαξης. Και - το κυριότερο: - υιοθετήθηκαν, επί Ελληνικής Προεδρίας τώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και πολιτικές επαναπατρισμού των λαθρομεταναστών!

Μην ξεχνάμε ότι όλες αυτές οι «τρίτες» χώρες από όπου έρχονται παίρνουν βοήθεια από την Ευρώπη και μόνον η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τα μέσα και τον τρόπο να τις πείσει να δεχθούν πίσω τους πολίτες τους που μπαίνουν παράνομα σε χώρες-μέλη της Ένωσης. Τώρα, λοιπόν, άνοιξε ο δρόμος για να δεχθούν πίσω τους λαθρομετανάστες οι χώρες προέλευσής τους, με τη βοήθεια και τη στήριξη των εταίρων μας στην Ευρώπη. Αυτό το πετύχαμε τον τελευταίο χρόνο και επικυρώθηκε μόλις πριν λίγες μέρες με το τέλος της Προεδρίας μας. Και γνωρίζω ότι η επόμενη Προεδρεία, η Ιταλία, θα συνεχίσει την ίδια ακριβώς γραμμή.

--Κι ένα τελευταίο παράδειγμα: Μέχρι πριν λίγα χρόνια κανείς δεν τολμούσε καν να μιλήσει για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Ελλάδας, την ΑΟΖ. Εμείς το τολμήσαμε!

Όταν πρωτοαναφέραμε πόσα είναι τα υψηλής βεβαιότητας ενεργειακά αποθέματα στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο και τότε σε κάποιους αυτά φάνηκαν απίστευτα. Τώρα, ακόμα μεγαλύτερες εκτιμήσεις από τις δικές μας δημοσιεύονται σε επίσημες εκθέσεις ξένων γεωλογικών ινστιτούτων και ξένων επενδυτικών οίκων. Τώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριέλαβε στη μεσοπρόθεσμη στρατηγική της για την επόμενη επταετία να στηρίξει όλες τις χώρες μέλη, να αποκαλύψουν και να εκμεταλλευτούν τα ενεργειακά τους αποθέματα. Τώρα, όλο και περισσότεροι ξένοι ενεργειακοί κολοσσοί έρχονται και εκφράζουν ενδιαφέρον να υπογράψουν συμφωνίες με την Ελλάδα και για να ψάξουν και για να σκάψουν! Γιατί τα στοιχεία είναι πράγματι πολύ ενθαρρυντικά - και ίσως πιο ενθαρρυντικά απ’ όσο πίστευαν ως σήμερα, ακόμα και οι πλέον αισιόδοξοι.

Δεν θέλω επ’ αυτού να πούμε περισσότερα τώρα…

Αλλά αυτό που κανείς δεν τολμούσε να συζητήσει καν πριν λίγα χρόνια, τώρα ήδη άρχισε και προχωράει! Και για να γίνει σωστά, πρέπει η Ελλάδα να εξασφαλίσει τη μέγιστη στήριξη από τους εταίρους και τους συμμάχους της.

Ήδη, λοιπόν, την εξασφαλίσαμε!

Αρνήσεις και μισόλογα περί Ευρώπης ή θέσεις εξόδου από το ΝΑΤΟ, ή προσχωρήσεις σε τριτοκοσμικές «συνταγές», ξεχαρβαλώνουν την πατρίδα και την εικόνα μας, και βάζουν όλο τον ελληνικό λαό σε τεράστιους κινδύνους. Χρειαζόμαστε αυτές τις σχέσεις. Και να προχωρήσουμε στα μεγάλα βήματα.

Και στο θέμα των ενεργειακών αποθεμάτων και στο θέμα της αντιμετώπισης των λαθρομεταναστών και στις μεταρρυθμίσεις και στην αντιμετώπιση των ελλειμμάτων και στον έλεγχο του χρέους και στην ασφάλεια - με δύο λόγια σε όλα τα «μεγάλα», τα «κρίσιμα» και τα «ζωτικά» ζητήματα - κάναμε τα τελευταία χρόνια βήματα μεγάλα, που στο παρελθόν δεν τα είχε κανείς διανοηθεί. Αλλά δεν τα κάναμε μόνοι μας.

Τα κάναμε με τις θυσίες του ελληνικού λαού, που πέρασε την πιο σκληρή δοκιμασία που υπήρχε. Όπως δεν έχει περάσει ποτέ καμία χώρα στην Ευρώπη σε καιρό Ειρήνης από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα τουλάχιστον…

Δεύτερον, το πετύχαμε με την ωριμότητα του ελληνικού λαού που άντεξε και δεν υπέκυψε στη σκληρή ώρα στις πιέσεις του Λαϊκισμού και του εξτρεμισμού πάσης φύσεως. Πολλοί πριν δυο χρόνια προεξοφλούσαν ότι θα γίνουμε «Δημοκρατία της Βαϊμάρης». Έπεσαν έξω και σ’ αυτό!

Τρίτον, το πετύχαμε με την αλληλεγγύη των εταίρων μας.

Μια πολύ μεγαλύτερη και πολύ-πολύ πιο εξαγωγική χώρα από μας, η Αργεντινή, χρεοκόπησε κι αυτή πριν δώδεκα χρόνια. Είχε πολύ μικρότερο χρέος απ’ ό,τι είχαμε εμείς. Κούρεψε πολύ λιγότερο χρέος απ’ ό,τι κουρέψαμε εμείς. Κι όμως μπήκε σε μια κρίση από την οποία ακόμα δεν έχει συνέλθει.

Ενώ εμείς μέσα σε δύο χρόνια σιγά- σιγά την αφήνουμε την κρίση πίσω μας…

Αυτό το φοβερό προηγούμενο το ιστορικό το αποτρέψαμε επίσης!

Και το αποτρέψαμε, μεταξύ άλλων, διότι πράγματι στάθηκε στο πλευρό μας η Ευρώπη!

Και αν σήμερα ξαναγυρνούσαμε την Ιστορία πίσω, το δέχομαι, πολλά πράγματα προφανέστατα θα γινόντουσαν διαφορετικά. Ναι, το πρώτο μνημόνιο αποδείχθηκε ότι είχε πολύ σοβαρά σφάλματα που στη συνέχεια τα διορθώσαμε.

Όπως είχα την ευκαιρία να πω πριν μια εβδομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο μιλώντας στην επίσημη λήξη της Ελληνικής Προεδρίας, ξέρω πολύ καλά τα μειονεκτήματα του πρώτου προγράμματος. Ήμουν από τους πρώτους που ως αρχηγός τότε της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης τα είχα εντοπίσει.

Αλλά τις περικοπές σπατάλης που έπρεπε να γίνουν τότε, ως Αντιπολίτευση τις ψηφίζαμε. Τις διαρθρωτικές αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να γίνουν και τις ψηφίζαμε και τις στηρίζαμε και πολλές φορές ζητούσαμε και περισσότερες…

Και το σημαντικότερο: όταν βρέθηκα στη θέση του Πρωθυπουργού τον Ιούνιο του 2012, τότε υποχρέωσή μου δεν ήταν πλέον να συζητώ για τα λάθη του παρελθόντος, αλλά να βοηθήσω να σωθεί η χώρα μου! Γιατί βρισκόταν πράγματι στο χείλος της αβύσσου. Και όχι να σωθεί η χώρα μου σε «ιδεατές συνθήκες εργαστηρίου», αλλά λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τα λάθη που είχαν γίνει προηγουμένως και –προσέξτε- τις αδυναμίες που είχε τότε η ίδια η Ευρώπη.

Όμως, στο μεταξύ, όπως ξέρετε, η Ευρώπη ξεπέρασε τις κατασκευαστικές αδυναμίες του ευρώ και είναι σήμερα πολύ πιο έτοιμη και καλύτερα εξοπλισμένη. Τώρα έχει προχωρήσει η δημοσιονομική Ένωση, έχει προχωρήσει η Τραπεζική Ένωση, έχουν στηθεί μηχανισμοί βοήθειας και στήριξης, που δεν υπήρχαν τέσσερα χρόνια πριν. Τώρα η νομισματική μας ένωση μπορεί να προλάβει, να αποτρέψει και να αντιμετωπίσει τέτοιες κρίσεις. Και ήδη γίνεται πολύ πιο ευέλικτη, δηλαδή η Ευρώπη δίνει επιτέλους πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην Ανάπτυξη.

Φίλες και φίλοι,

Ναι, οι Έλληνες υπέφεραν πολύ και ακόμα υποφέρουν. Αλλά τώρα η κατάσταση βελτιώνεται σταδιακά σε όλους τους τομείς. Κι έχουν ανάγκη αυτό να το νιώσουν όλο και περισσότεροι, όλο και περισσότερο. Και το ταχύτερο δυνατό!

Ναι, η Ελλάδα δοκιμάστηκε και άντεξε. Όπως δοκιμάστηκε και η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Οι δύο αυτές χώρες βγήκαν πια από την κρίση και τα Μνημόνια. Η Ελλάδα βγαίνει σύντομα και θα είναι η τρίτη στη σειρά αυτής της επιτυχίας.

Την περασμένη εβδομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο, ο ένας μετά τον άλλο οι ξένοι ευρωβουλευτές από διαφορετικές χώρες και από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις, εξέφραζαν τα συγχαρητήριά τους προς τις χώρες του προγράμματος. Και θα έλεγα ιδιαίτερα προς την Ελλάδα, που πέρασε τα χειρότερα και που δοκιμάστηκε περισσότερο από όλες τις χώρες.

Οι μόνες θλιβερές «παραφωνίες», οι μόνοι που δεν ήθελαν να μιλήσουν για καμία «επιτυχία» της Ελλάδας, ήταν κάποιοι βουλευτές, όχι από όλα, από ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης – ευτυχώς όχι όλοι – που δεν ήθελαν να ακούσουν καν τη λέξη «επιτυχία»!

Όχι γιατί δεν την βλέπουν. Αλλά γιατί δεν την θέλουν.

Διότι η επιτυχία της Ελλάδας ισοδυναμεί με τη χρεοκοπία των εμμονών τους, των ιδεοληψιών τους, των στρεβλώσεων που υπερασπίζονται και των αναχρονισμών που εκπροσωπούν.

Προσέξτε: Όλα τα κόμματα έχουν ευθύνες για την κρίση στην οποία οδηγήθηκε η χώρα. Κι αυτά που κυβέρνησαν. Κι αυτά που δεν κυβέρνησαν, όμως κυριαρχούσαν στα πεζοδρόμια, έδιωχναν επενδύσεις και εμπόδιζαν κάθε μεταρρύθμιση.

Όμως σήμερα υπάρχουν οι δυνάμεις που κοιτούν μπροστά, που παλεύουν για το μέλλον της χώρας. Κι απέναντί τους υπάρχουν αυτοί που μένουν γαντζωμένοι στο παρελθόν και πασχίζουν να διασώσουν ποια; τα αδιέξοδα που μας οδήγησαν ως εδώ.

Παλαιότερα, οι δρόμοι, αν θυμάστε φλέγονταν. Σήμερα όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι που δεν πηγαίνουν. Ελάχιστοι πια, μαζεύονται για την «καθιερωμένη επαναστατική γυμναστική»!

Παλαιότερα, η νεολαία έβλεπε ανήμπορη να κλείνουν τα σχολειά και τα πανεπιστήμια. Σήμερα η νεολαία απορρίπτει κατηγορηματικά τους μόνιμους καταληψίες στα Πανεπιστήμια. Όπως σωστά, και εδώ είναι η πραγματική πρόοδος, απορρίπτει και τα εικονικά «μαθήματα» που συμπληρώνουν εικονικά «εξάμηνα» και τελικά αποδυναμώνουν το πτυχίο του νέου Έλληνα …

Παλαιότερα, τα πιο άξια παιδιά μας έφευγαν στο εξωτερικό και «έριχναν μαύρη πέτρα πίσω τους»! Κι αυτή η αφαίμαξη μυαλών, αυτό το φοβερό brain drain, επιδεινώθηκε δυστυχώς ακόμα περισσότερο με την κρίση.

Τώρα, όμως, αρχίζουν και επιστρέφουν οι νέοι μας, πρωτοστατούν σε μία αληθινή επανάσταση, την οποία εγώ ονομάζω επανάσταση των start-ups! Στην εισαγωγή καινοτομίας με νεοφυείς επιχειρήσεις που πολλαπλασιάζονται συνεχώς το τελευταίο διάστημα – και στο χώρο της τεχνολογίας και στο χώρο της αγροτικής μεταποίησης και παντού. Προσελκύοντας όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον διεθνών επιχειρηματικών μεγάλων εταιριών. Και προκαλώντας διθυραμβικά σχόλια από το διεθνή τύπο. Αυτές είναι οι πρώτες καινούργιες ελπιδοφόρες «εικόνες από το μέλλον». Αυτή είναι η Νέα Ελλάδα που μέσα από την κρίση μπορεί, πρέπει, μπορεί και το κάνει και θα αναγεννηθεί.

Έτσι λοιπόν, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις μέχρι πριν δύο χρόνια, προχωράμε μπροστά!

Πάψαμε να είμαστε η τελευταία σοβιετική χώρα στον κόσμο!

Πάψαμε να είμαστε το Τζουράσικ Πάρκ της Ευρώπης!

Πάψαμε να είμαστε η χώρα-Δον Κιχώτης, που πολεμάει με ανεμόμυλους. Εντάξει, πάντα θα κυκλοφορούν ορισμένοι γραφικοί Σάντσο Πάντσα ανάμεσά μας. Αλλά προχωράμε μπροστά!

Πρέπει να κάνουμε ακόμα πολλά και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Αλλά μέσα σε συνθήκες Ανάπτυξης για την Πατρίδα. Και μέσα σε συνθήκες αυτοπεποίθησης και βεβαιότητας για το αύριο στην Ευρώπη.

Με δύο λόγια. Η Ελλάδα τα καταφέρνει. Η Ευρώπη απέδειξε ότι δουλεύει. Και οι δύο μαζί – Ελλάδα και Ευρώπη – βγαίνουν από την κρίση τους πιο ώριμες, πιο δυνατές, πιο ανταγωνιστικές και πιο έτοιμες για τις μεγάλες προκλήσεις του αύριο.