O συγγραφέας Βαγγέλης Γιαννίσης στο Νewsbomb.gr για τους 11 μήνες που έζησε στον 11ο όροφο της ΓΑΔΑ

Για πρώτη φορά συγγραφέας εισβάλει στο Ανθρωποκτονιών και παρουσιάζει πέντε πραγματικές ιστορίες βγαλμένες από τα αρχεία του Τμήματος.

Ο Βαγγέλης Γιαννίσης είναι ο πρώτος Έλληνας συγγραφέας που συνεργάζεται στενά με τους αξιωματικούς του Τμήματος Εγκλημάτων Κατά Ζωής και Προσωπικής Ελευθερίας, για το βιβλίο του «Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επί ένα χρόνο σχεδόν, ο συγγραφέας έκανε την έρευνά του, συνομιλούσε με τους αξιωματικούς και βίωνε από κοντά όσα διαδραματίζονταν στον 11ο όροφο της ΓΑΔΑ.

Πώς γίνεται η έρευνα και η ανάκριση ενός υπόπτου; Ποια είναι η εκπαίδευση ενός αστυνομικού του Ανθρωποκτονιών και ποια τα συναισθήματα όταν εξιχνιάζεται μια δολοφονία;

Ο Βαγγέλης Γιαννίσης απαντά σε όλα μας τα ερωτήματα και μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία του...

Βαγγέλη, κατόρθωσες κάτι που δεν έχει γίνει ξανά στην Ελλάδα. Τον Ιούνιο του 2019, για 11 μήνες έζησες τις έρευνες του τμήματος Ανθρωποκτονιών, στον 11ο όροφο της ΓΑΔΑ. Αρχικά θέλω να μου πεις πώς προέκυψε η ιδέα, πώς κατάφερες να εισχωρήσεις και ποιες ενέργειες έγιναν.

«Παρόλο που είχα την πρόθεση να γράψω ένα αμιγώς true crime βιβλίο πολύ πριν από το 2019, η αλήθεια είναι πως η ιδέα για τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 173 ήρθε με τρόπο ξαφνικό. Ένα βράδυ συζητούσα με τον τμηματάρχη του Ανθρωποκτονιών σε μία παρουσίαση βιβλίου για την πιθανότητα να υλοποιήσουμε ένα τέτοιο πρότζεκτ κατά το πρότυπο του Homicide του David Simon, την αμέσως επόμενη μέρα έστειλα e-mail στη Διεύθυνση Επικοινωνίας της ΕΛΑΣ και έναν μήνα αργότερα πήρα την άδεια για το σχετικό εγχείρημα. Οφείλω πολλά στον Κώστα Χασιώτη, τον τμηματάρχη του Ανθρωποκτονιών που πίστεψε σε αυτό το πρότζεκτ και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να πάρω την άδεια και στη συνέχεια να κάνω τη δουλειά μου με τον τρόπο που ήθελα».

Θα ήθελα να μου εξειδικεύσεις την παρουσία σου εκεί όπως και τον τρόπο της έρευνάς σου.

«Στη διάρκεια κάθε εβδομάδας κανόνιζα ραντεβού με καθέναν από τους πέντε πρωταγωνιστές του βιβλίου, ανάλογα τη διαθεσιμότητά τους, μιας και το πρόγραμμά τους δεν ήταν συγκεκριμένο· τα απρόβλεπτα του επαγγέλματος είναι το μοναδικό πράγμα που μπορείς να προβλέψεις. Στην αρχή οι πρώτες συναντήσεις ήταν αναγνωριστικές και κρατούσαν μία με μιάμιση ώρα, ενώ συνήθιζα να επισκέπτομαι τον 11ο όροφο κυρίως μεσημεριανές ώρες. Όσο περνούσε ο καιρός όμως και "χαλαρώναμε", οι συναντήσεις γίνονταν κυρίως βραδινές ώρες, μιας και έτσι εξασφαλίζαμε μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας. Χάρη σε αυτές τις συναντήσεις-συνεντεύξεις κατάφερα αφενός να μάθω περισσότερα για τις υποθέσεις που εξιστορούνται στο βιβλίο και αφετέρου να γνωρίσω τους ερευνητές που τις εξιχνίασαν και τις διαδικασίες που ακολουθεί το Τμήμα».

Κάπως έτσι λοιπόν κυκλοφόρησε το βιβλίο σου, Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173. Ένα true crime συγγραφικό ντοκιμαντέρ. Δώσε μας το στίγμα του βιβλίου.

«Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173 ανήκει στην κατηγορία creative non-fiction. Ο σχετικός όρος δυστυχώς δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά. Το βιβλίο συνδυάζει χαρακτηριστικά δύο ειδών: της λογοτεχνίας και του non-fiction, εμπνευσμένο από την τάση του new journalism, την οποία και υπηρέτησαν ο Tom Wolfe, o Norman Mailer, η Joan Didion, και φυσικά ο David Simon. Οπότε μιλάμε για ένα βιβλίο-υβρίδιο. Αφηγείται μεν πραγματικά γεγονότα, αλλά χρησιμοποιώντας τεχνικές που παραδοσιακά συναντώνται στη λογοτεχνία».

Πώς ήταν λοιπόν η δική σου καθημερινότητα εκείνους τους 11 μήνες; Ποιες οι δύσκολες στιγμές που ενδεχομένως έζησες; Ποια ήταν αυτά που ίσως δυσκολεύτηκε να επεξεργαστεί το μυαλό σου;

«Αυτό είναι κάτι που δύσκολα περιγράφεται μέσα σε μερικές αράδες. Ωστόσο, αυτό ακριβώς προσπάθησα να κάνω μέσα στις 352 σελίδες του βιβλίου: να δώσω στον αναγνώστη μία γεύση από το κλίμα που επικρατεί στο Ανθρωποκτονιών και από την καθημερινότητα όσων υπηρετούν στο τμήμα αυτό».

Από που άντλησες την ιδέα για το νέο σου βιβλίο;
«Εμπνεύστηκα από το εξαιρετικό Homicide: A year on the killing streets του David Simon, ίσως το καλύτερο true crime βιβλίο που έχω διαβάσει».

Πώς είναι να βλέπεις λοιπόν εν δράσει τους αστυνομικούς στο Ανθρωποκτονιών; Μπορείς να μας περιγράψεις το κλίμα που επικρατεί κατά τη διάρκεια μιας έρευνας, την ατμόσφαιρα ή την ψυχολογία τους;

«Η βασική διαφορά της έρευνας όπως περιγράφεται σε ένα βιβλίο αστυνομικής λογοτεχνίας με τον τρόπο που γίνεται στην πραγματικότητα είναι ο χρόνος. Στην πραγματικότητα η έρευνα μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες ή μέρες μέχρι χρόνια ολόκληρα. Οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε για "το" κλίμα, "την" ψυχολογία ή "την" ατμόσφαιρα: η μία εβδομάδα δεν είναι ποτέ ίδια με την προηγούμενη ή την επόμενη, οπότε αντίστοιχα αυτά τα τρία στοιχεία αλλάζουν διαρκώς».

Στις σελίδες σου μεταφέρεις πραγματικά γεγονότα και ανθρώπους. Αστυνομικούς που δούλεψαν τις υποθέσεις. Πόσο μεγάλη ήταν η εμπλοκή τους στη διαδικασία της συγγραφής σου; Υπάρχει κάτι που σου ζήτησαν;

«Και οι πέντε αστυνομικοί με τους οποίους συνεργάστηκα ενδιαφέρθηκαν από την πρώτη στιγμή για το πρότζεκτ και πίστεψαν πως κάτι καλό μπορεί να βγει από αυτό, οπότε φρόντισαν να με διευκολύνουν παρέχοντάς μου το μόνο πράγμα που τους ζήτησα: λεπτομέρειες. Από τους πέντε τους μόνο ο Ευαγγέλου μου ζήτησε να του δώσω ένα πιο… κινηματογραφικό όνομα, μιας και δεν του άρεσε το Σωτήρης – μέχρι που έμαθε τον λόγο που το επέλεξα».

Ονόματα και τοποθεσίες έχουν παραποιηθεί για ευνόητους λόγους. Ωστόσο, μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, υπήρξε άνθρωπος που να γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις και να ήρθε σε επικοινωνία μαζί σου;

«Μέχρι σήμερα έχουν εμφανιστεί τρεις: δύο γνωστοί των θυμάτων και ένας συγγενής πρώτου βαθμού».

Μπορείς να μας μιλήσεις για την εκπαίδευση των Ελλήνων αστυνομικών στο Ανθρωποκτονιών; Όπως και για τις σπουδές που έχουν κάνει;

«Οι αξιωματικοί προέρχονται από τη Σχολή Αξιωματικών της ΕΛΑΣ. Αρκετοί έχουν βγάλει και άλλες σχολές (για παράδειγμα ο Λάλος είναι απόφοιτος ΑΣΟΕΕ, ενώ ο τμηματάρχης έχει περάσει από το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πολυτεχνείου της Πάτρας) και ενθαρρύνονται να συνεχίσουν με μεταπτυχιακές σπουδές, κυρίως πάνω σε συναφή με την υπηρεσία αντικείμενα. Η εκπαίδευση είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της λειτουργίας του Ανθρωποκτονιών και ίσως ο βασικός λόγος για τον οποίο το συγκεκριμένο τμήμα λειτουργεί αποτελεσματικά και με επαγγελματισμό».

Mπορεί να συγκριθεί το ελληνικό Τμήμα με αντίστοιχα του εξωτερικού;

«Έχοντας γνώση της λειτουργίας του Τμήματος Ανθρωποκτονιών στη Σουηδία και στη Νορβηγία, τώρα πια θα έλεγα ναι χωρίς δισταγμό. Φυσικά μπορώ να φανταστώ κάποιον που διαβάζει αυτή τη στιγμή την απάντησή μου να ρουθουνίζει ειρωνικά, να σκέφτεται "Τι μας λέει αυτός εδώ τώρα;", αλλά αφενός η εκπαίδευση του (συνήθως ένστολου) αστυνομικού με τον οποίο ο μέσος πολίτης έρχεται σε επαφή και γνωρίζει από την καθημερινότητά του δεν έχει καμία σχέση με την εκπαίδευση, τις εμπειρίες και την κατάρτιση ενός αξιωματικού που υπηρετεί στο Ανθρωποκτονιών, αφετέρου δύο από τους πέντε πρωταγωνιστές του βιβλίου εκπαιδεύουν αστυνομικούς σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική – ο ένας μάλιστα την εβδομάδα που γνωριστήκαμε είχε μόλις γυρίσει από ένα συνέδριο της Διεθνούς Αμνηστείας, στο οποίο ήταν keynote speaker. Το ότι εκπαιδεύουν συναδέλφους από άλλες χώρες, που στα μάτια μας φαντάζουν ανώτερες στο κομμάτι της έρευνας, πιστεύω ότι λέει πολλά για την κατάρτιση όσων υπηρετούν στο Τμήμα».

Πώς γίνεται η ανάκριση ενός ύποπτου για φόνο; Ποια σχολή ανάκρισης ακολουθούν οι Έλληνες αστυνομικοί;

«Η ανάκριση είναι ένα αντικείμενο για το οποίο θα μπορούσα να μιλάω με τις ώρες. Όπως λέει ο αστυνόμος Ευαγγέλου, είναι τέχνη και τεχνική. Όσο καιρό περάσαμε μαζί, είχαμε από δίπλα το Practical Aspects of Interview and Interrogation των Zulawski και Wicklander, το οποίο θεωρείται το νούμερο ένα εγχειρίδιο πάνω στο αντικείμενο για όσους αστυνομικούς ακολουθούν την Αμερικανική Σχολή. Το ένα από τα πέντε μέρη του βιβλίου μάλιστα είναι αφιερωμένο σε αυτή την τεχνική και εκεί ο αναγνώστης μπορεί να βρει αναλυτικές λεπτομέρειες για τη σχετική διαδικασία».

Γνωρίζουν τις παθογένειες του Σώματος; Οι αστυνομικοί του εν λόγω τμήματος πόσο κοντά ή μακριά είναι από το στερεότυπο του αστυνομικού που έχει ο μέσος πολίτης;

«Φυσικά και γνωρίζουν, δεν είναι ούτε τυφλοί ούτε πωρωμένοι άνθρωποι. Η λέξη "Σώμα" είναι ιδανική για να περιγράψει την Αστυνομία: Πρόκειται για ένα σώμα με διαφορετικά μέλη, το καθένα εκ των οποίων επιτελεί και διαφορετική λειτουργία με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας. Με λίγα λόγια, η δουλειά του αστυνομικού που υπηρετεί στο Ανθρωποκτονιών ή στο Ανηλίκων ή στη Δίωξη Ναρκωτικών ή στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος δεν είναι ίδια με ενός αστυνομικού που υπηρετεί στην Ομάδα ΔΙΑΣ ή στα ΜΑΤ ή σε οποιοδήποτε άλλη μονάδα που ενεργοποιεί τα στερεοτυπικά αντανακλαστικά.

Ο Γαλάνης λέει σε κάποιο σημείο: "Κοίτα τα δάχτυλά σου. Είναι όλα ίδια; Εμάς γιατί μας θεωρείς όλους ίδιους;". Η Ελλάδα πληρώνει μέχρι σήμερα τα σπασμένα πολιτικών (διευκρίνιση: γενική πληθυντικού του "η πολιτική", όχι του ωο πολιτικός") που χρησιμοποιούσαν την Αστυνομία περισσότερο ως όργανο καταστολής παρά προστασίας του πολίτη. Το τραύμα αυτό κληροδοτείται από γενιά σε γενιά και πιθανότατα θα συνεχίσει να κληροδοτείται εσαεί, επειδή τα στερεότυπα ενισχύουν συμπεριφορές και οι συμπεριφορές με τη σειρά τους ενισχύουν τα στερεότυπα.

Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173 δεν γράφτηκε για να σπάσει κανένα στερεότυπο –ούτως ή άλλως, όποιος αντιμετωπίζει με στερεότυπα οποιοδήποτε κομμάτι της ζωής και της πραγματικότητας δεν ενδιαφέρεται να αλλάξει γνώμη–, αλλά για να απαντήσει σε δύο βασικά ερωτήματα: πώς ερευνά το Τμήμα Ανθρωποκτονιών της Αθήνας μία δολοφονία και πώς αυτή επηρεάζει τους ίδιους τους αστυνομικούς, αλλά και τον περίγυρο του θύματος».

Είναι συνειδητοποιημένοι για αυτή την επιλογή τους; Έχουν ψώνιο με τη δουλειά τους;

«Δεν ζητάς να υπηρετήσεις στο Ανθρωποκτονιών αν δεν είσαι συνειδητοποιημένος. Ξέρεις τι θα αντιμετωπίσεις και οι προϊστάμενοι που επιλέγουν αυτούς που θα υπηρετήσουν στο Τμήμα φροντίζουν να διαλέξουν άτομα που όχι μόνο θέλουν, αλλά και μπορούν».

Ωστόσο μιλάμε για μια δουλειά με διάχυτο πόνο… Έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τον θάνατο. Με τα πιο ζωώδη ένστικτα του ανθρώπου. Με φρικαλεότητες. Αλλά και με την υπενθύμιση της ζωής. Θεωρείς πως σκληραίνουν ψυχικά;

«Οι ίδιοι θεωρούν πως γίνονται πιο ευαίσθητοι. Ο θάνατος σε μαλακώνει. Το ότι τον συνηθίζεις δεν σημαίνει πως ταυτόχρονα σε σκληραίνει».

Υπάρχουν πανηγυρισμοί μετά τη λύση μιας υπόθεσης; Ποια είναι η ατμόσφαιρα;

«Δεν είναι όλες οι στιγμές οι ίδιες έπειτα από μία εξιχνίαση. Ναι, φυσικά και υπάρχει ικανοποίηση. Αλλά πώς πανηγυρίζεις όταν, για παράδειγμα, στοιχειοθέτησες μεν το κατηγορητήριο ενός δολοφόνου, αλλά από την άλλη ο δολοφόνος σκότωσε ένα ανήλικο;».

Συζητούν για τις πληγές τους από την καθημερινή επαφή με το θάνατο και πολύ συχνά τη φρίκη; Αναζητούν βοήθεια, πώς διαχειρίζονται τον πόνο;

«Βάσει της εμπειρίας μου, είδα ανθρώπους ανοιχτούς στη συζήτηση σχετικά με τις εμπειρίες τους. Αν δεν ήταν, δεν θα προσφέρονταν να μιλήσουν γι’ αυτές σ’ εμένα. Με τα χρόνια ο κάθε ερευνητής αναπτύσσει τους δικούς του τρόπους διαχείρισης του πόνου. Σε καμία περίπτωση δεν είδα ματσό άντρες που σφίγγουν τα δόντια και προσπαθούν να πνίξουν τον πόνο τους στο ποτό, όπως βλέπουμε σε tropes βιβλίων, σειρών ή ταινιών».

Έχοντας ζήσει μαζί τους, βλέποντας τους επί το έργον, πώς θεωρείς ότι λειτούργησαν με τη δολοφονία της Καρολάιν στα Γλυκά Νερά;

«Στη γυναικοκτονία στα Γλυκά Νερά. Ακολούθησαν τα στοιχεία, όπως σε κάθε άλλη υπόθεση».

Στις 18 Ιουνίου στις 8 το βράδυ, μετά την ομολογία του Μπάμπη Αναγνωστόπουλου για τη δολοφονία της Καρολάιν, η ΕΛΑΣ στον επίσημο λογαριασμό της στο Facebook ανέβασε ένα απόσπασμα από το βιβλίο σου. Ηθική ικανοποίηση, ανταμοιβή, αναγνώριση;

«Η επιτυχία εκείνο το βράδυ ήταν του Τμήματος Ανθρωποκτονιών, όχι δική μου. Σίγουρα ο συγγραφέας μέσα μου δεν μπορεί να μην αισθανθεί τιμή και χαρά, ανθρώπινο είναι. Αλλά οι πρωταγωνιστές είναι άλλοι».

Κλείνοντας, ποιο είναι το επόμενο συγγραφικό σου ταξίδι; Θα συναντήσεις ξανά τον Άντερς Οικονομίδη;

«Ο Άντερς δίνει ραντεβού τις ζυγές χρονιές με το κοινό του, οπότε την άνοιξη του ’22 καλό θα είναι όσοι τον ακολουθούν να απελευθερώσουν χώρο στα ράφια τους. Βέβαια, αυτό το καλοκαίρι θα ασχοληθώ με ένα άλλο πρότζεκτ, με ένα βιβλίο εκτός σειράς, το οποίο, αν όλα πάνε καλά, θα κυκλοφορήσει το 2023».

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.