Ευγένιος Σπαθάρης: Ο καλλιτέχνης που έδωσε ψυχή στις σκιές

Στις 2 Ιανουαρίου του 1924 γεννήθηκε στην Κηφισιά ο καλλιτέχνης που έμελλε να δώσει ψυχή στις σκιές και να κάνει λαϊκό ήρωα μία φιγούρα.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης, ένας ζωγράφος, αληθινός εκφραστής της ελληνικής παράδοσης, της ανθρωπιάς και της απλότητας, έμεινε στην ιστορία ως ο δάσκαλος του Ελληνικού Θεάτρου Σκηνών και ταξίδεψε τον Καραγκιόζη σε όλον τον κόσμο, προσπαθώντας να μεταδώσει αναλλοίωτη την τέχνη του καραγκιοζοπαίχτη στους νεότερους.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης, ήταν γιος και συνεχιστής του σπουδαίου καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη (1892-1974), με καταγωγή από τη Σαντορίνη. Όταν οι άσχημες συνθήκες της γερμανικής κατοχής ήταν πλέον βέβαιο ότι δεν θα του επέτρεπαν να ακολουθήσει τον τομέα της αρχιτεκτονικής, που επίσης αγαπούσε, αφιερώθηκε με ιδιαίτερο ζήλο στο θέατρο σκιών. Έτσι, από την πρώτη στιγμή έθεσε ως στόχο να ανεβάσει πολύ ψηλά τον Καραγκιόζη, τόσο ως σημαντικό ελληνικό και παραδοσιακό θέαμα, όσο και ως εξαιρετικό είδος τέχνης και τεχνικής.

Η καριέρα του ως καραγκιοζοπαίχτη ξεκίνησε το 1942 και από τότε άρχισε να περιοδεύει, δίνοντας παραστάσεις σε θέατρα και κινηματογράφους της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό από το 1953, αρχής γενομένης από το Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης. Αξίζουν να επισημανθούν η συμμετοχή του σε μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, η εικοσάχρονη συμμετοχή του στα «Κρυστάλλεια» της Πεντέλης, καθώς επίσης η μακρόχρονη παρουσία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και οι εμφανίσεις του στα «Δημήτρια».

Το 1962 ηχογράφησε όλες τις κλασικές παραστάσεις του Καραγκιόζη στην «Κολούμπια», οι οποίες κυκλοφόρησαν σε δίσκους. Το 1966 ήταν από τους πρώτους συνεργάτες του Πειραματικού Σταθμού Τηλεόρασης του ΕΙΡ (ΕΡΤ). Η συνεργασία του με τη δημόσια τηλεόραση κράτησε έως το 1992.

Αξιόλογη θεωρείται και η δράση του στον τομέα του θεάτρου, όπου σκηνοθέτησε ή σκηνογράφησε με τεράστια επιτυχία τις παραστάσεις «Μέγας Αλέξανδρος» με το Ελληνικό Χορόδραμα (1950) και τη Σοφία Βέμπο (1954), «Το ταξίδι» του Γιώργου Θέμελη (1965), «Καραγκιόζης Δικτάτορας» του Γιώργου Γιαννακόπουλου (1969), «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη (1972), «Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης» του Γιώργου Σκούρτη, «Τα Καραγκιοζέϊκα» του Βασίλη Ρώτα και άλλα.

Το 1980 ανέβασε διασκευασμένους τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη, που κυκλοφόρησαν και σε δίσκο. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1998, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τσαρούχη, επανέφερε με πολύ μεγάλη επιτυχία στη σκηνή την επινόηση του πατέρα του, την «ολόσωμη αποθέωση», ανεβάζοντας το ηρωικό έργο «Αθανάσιος Διάκος». Το 1999 έγραψε και σκηνοθέτησε στη Ρόδο το έργο «Σκιών Καμώματα», που παίχτηκε σε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα.

Το 2001, σε συνεργασία με τους μουσικούς Λουδοβίκο των Ανωγείων και Ψαραντώνη, παρουσίασε με πρωτότυπο τρόπο στην Ελλάδα και το εξωτερικό τον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντσου Κορνάρου. Την ίδια χρονιά το Θέατρο Τέχνης ανέβασε το έργο «Πλούτος» του Αριστοφάνη με πρωταγωνιστή τον Ευγένιο Σπαθάρη.

0104

0204

0304

0404

Σύμφωνα με τον ίδιο, η παρουσία του στο θέατρο της Επιδαύρου υπήρξε ο πιο σημαντικός σταθμός της ζωή του. Το 2003 έγραψε και ανέβασε το δεύτερο θεατρικό του έργο «Ε! ρε γλέντια», το οποίο παρουσιάστηκε στην Αθήνα και στην περιφέρεια με τον Τάκη Βαμβακίδη στο ρόλο του Καραγκιόζη.

Ο Σπαθάρης εμφανίστηκε και στον κινηματογράφο, στις ταινίες «Πικρό Ψωμί» του Γρηγόρη Γρηγορίου (1950), «Ο εξυπνότερος άνθρωπος του κόσμου» (1950), «Κιβωτός» μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Μίνω Αργυράκη (κινούμενα σχέδια 1956), «Μέγας Αλέξανδρος» του Γιώργου Ζερβουλάκου (1960), «Λυσιστράτη» του Γιώργου Ζερβουλάκου (1974) και «Τεριρέμ» του Απόστολου Δοξιάδη (1992), σε οκτώ ταινίες παραγωγής της Ιωαννίδης Φίλμς με κλασικές κωμωδίες του Καραγκιόζη (1962) και και σε πολλά ντοκιμαντέρ αφιερωμένα στην Ελλάδα.

Εκτός από το τεράστιο έργο στον τομέα του θεάτρου σκιών, ο Ευγένιος Σπαθάρης διακρίθηκε και ως ζωγράφος, με περισσότερες από 50 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στους πίνακές του διατήρησε έντονα τα κύρια χαρακτηριστικά της λαϊκής ζωγραφικής, που τα έδενε μεταξύ τους με πρωτοφανή ρεαλισμό και μεγάλη χρωματική ζωντάνια. Ασχολήθηκε επίσης με τη διαφημιστική αφίσα, την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων και τη φιλοτέχνηση εταιρικών ημερολογίων.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης είχε τιμηθεί με αναμνηστικές πλακέτες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, για τη σημαντική και πολύχρονη προσφορά του στο θέατρο σκιών. Το 1980, στο φεστιβάλ Ιθάκης πήρε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας και ενδυματολογίας για το έργο «Ο Τιλάλης» του Μιχάλη Μπουρμπούλη.

Τον Ιούνιο του 1995 ο Δήμος Αμαρουσίου εξασφάλισε μία μόνιμη στέγη για τον Καραγκιόζη και τους υπόλοιπους φίλους του, στην καρδιά της πόλης, ιδρύοντας το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών. Τον Φεβρουάριο του 2007 το Υπουργείο Πολιτισμού τον τίμησε για την πολύτιμη προσφορά του στην τέχνη και την ελληνική λαϊκή παράδοση, απονέμοντάς του αναμνηστική πλακέτα και διοργανώνοντας εκδήλωση αφιερωμένη στην εξηπεντάχρονη δράση του.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης πέθανε στις 9 Μαΐου 2009, σε ηλικία 85 ετών. Ο μεγάλος δάσκαλος του θεάτρου σκιών νοσηλευόταν στο νοσοκομείο ΚΑΤ, επί τέσσερις ημέρες, με βαρύτατες εγκεφαλικές κακώσεις που υπέστη όταν στις 6 Μαΐου έχασε την ισορροπία του κι έπεσε από τη σκάλα, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στο ινστιτούτο Γκαίτε.

Με πληροφορίες από το sansimera.gr

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.