Τα έθιμα των Θεοφανίων σε όλη την Ελλάδα
Σήμερα, 6 Ιανουαρίου, των Φώτων, η Εκκλησία γιορτάζει και τιμά τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Στην Ελλάδα ο αγιασμός γίνεται για πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας «αγιάζει» ή «φωτίζει» τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό.
Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται σε όλη την Ελλάδα ανήμερα τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου και είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός καθώς μια μεγάλη πομπή σχηματίζεται και παίρνει το δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα ή σε κάποιο ποτάμι ή σε μια δεξαμενή σε περιοχές ορεινές. Όταν γίνει ο αγιασμός, ο ιερέας ρίχνει το Σταυρό στο νερό, πραγματοποιώντας έτσι τον Αγιασμό των Υδάτων. Το πιάσιμο του Σταυρού γίνεται από κολυμβητές, τους λεγόμενους Βουτηχτάδες, κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού.
Χριστιανοί ορθόδοξοι βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των πολιτών. Καμπάνες και σειρήνες πλοίων ηχούν χαρμόσυνα. Στη συνέχεια οι πιστοί πίνουν με ευλάβεια από τον αγιασμό, συμβολικά με τρεις γουλιές.
Νωρίτερα πραγματοποιήθηκε με λαμπρότητα και κατάνυξη ο Αγιασμός των Υδάτων στο Φάληρο. Πλήθος κόσμου βρέθηκε από νωρίς το πρωί στους ναούς όλης της χώρας ενώ με την ορθή μεγαλοπρέπεια πραγματοποιήθηκε και ο αγιασμός των υδάτων σε πόλεις και χωριά της επικράτειας.
Εκτός από τον αγιασμό των υδάτων αναβιώνουν πολλά ακόμη έθιμα στην Ελλάδα. Παρακάτω ακολουθούν τα έθιμα των Θεοφανίων σε όλη την Ελλάδα:
Το έθιμο των Φωταρών στο Παλαιόκαστρο Χαλκιδικής
Την παραμονή των Φώτων, στις 5 Γενάρη, στο Παλαιόκαστρο της Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο των «Φωταράδων». Ομάδα καλαντιστών εκλέγει τον «βασιλιά» και όλοι μαζί πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού. Καταλήγουν να χορεύουν στην πλατεία γύρω από έναν πάσσαλο, όπου είναι δεμένο ένα λουκάνικο, ενώ είναι ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατούν μεγάλα ξύλινα σπαθιά.
Το έθιμο της «καμήλας» και ο «γάμος» στη Γαλάτιστα Χαλκιδικής
Ακόμα ένα έθιμο που ακούει στο όνομα «Καμήλα» αναβιώνει στη Χαλκιδική αλλά αυτή τη φορά στη Γαλάτιστα. Κάτω από το ομοίωμα της καμήλας κρύβονται έξι άνδρες, οι οποίοι τραγουδούν υπό τους ήχους κουδουνιών. Μπροστά από το ομοίωμα προηγούνται οι λεγόμενοι «Τζαμαλαροί». Το έθιμο ολοκληρώνεται στις 7 Ιανουαρίου με την τέλεση ενός εικονικού γάμου, όπου όλους τους ρόλους αναλαμβάνουν άνδρες.
Το παραδοσιακό έθιμο «Τζαμαλάρια» που αναβιώνει στο χωριό Άρνισσα Πέλλας
Στην Άρνισσα Πέλλας αναβιώνουν την ημέρα των Θεοφανίων τα «Τζαμαλάρια». Επίκεντρο του εθίμου είναι ο γάμος. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ένα ζιζάνιο, το «μπουμπάρι», που μπαίνει ανάμεσα στους νεόνυμφους και τους παρενοχλεί, τους προτείνει άλλο ταίρι. Το έθιμο περιλαμβάνει ατελείωτο γλέντι στους δρόμους του χωριού.
Το έθιμο των «Αράπηδων» αναβιώνει ανήμερα των Φώτων στη Νικήσιανη
Στη Νικησιανή της Καβάλας και σε αρκετά χωριά της Δράμας έχουν το έθιμο των «Αράπηδων». Άνδρες νεαρής ηλικίας μεταμφιέζονται φορώντας μάσκες ζώων, ενώ κουδούνια κοσμούν τη μέση τους, με αποτέλεσμα να δημιουργούν θόρυβο.
«Το κάψιμο του καλικάντζαρου» στον Άνω Άγιο Ιωάννη Κατερίνης
Την παραμονή των Θεοφανίων στον Άνω Άγιο Ιωάννη της Κατερίνης, στις 18:00 το απόγευμα «καίνε τον καλικάτζαρο». Πρόκειται για έθιμο που συμβολίζει τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων, έχει τις ρίζες του στο Άργος του Πόντου και αναβιώνει περίπου 85 χρόνια.
Τα «παλικάρια» ή «φωτοκόλλυβα» της Κρήτης
Στην Κρήτη, παραμονή των Φώτων, φτιάχνουν «παλικάρια» ή «φωτοκόλλυβα». Πρόκειται για φαγητό φτιαγμένο από πολλά είδη σπόρων και οσπρίων, όπως κουκιά, ρεβίθια, φασόλια, φακή, καλαμπόκι, σιτάρι. Από αυτό το φαγητό οι χωρικοί έδιναν και στα ζώα τους, αλλά το σκόρπιζαν κιόλας σε διάφορα μέρη του σπιτιού.
Αργολίδα: Το έθιμο των φώτων που κρατά 50 χρόνια
Στην Αργολίδα το έθιμο των Φώτων κρατά 50 χρόνια και ακούει στο όνομα «γιάλα – γιάλα». Ανάλογα έθιμα επιβιώνουν και σε πολλά ψαροχώρια της περιοχής, όπως στο Πόρτο Χέλι και την Κοιλάδα. Τα ξημερώματα των Φώτων, τα αγόρια που πρόκειται τη νέα χρονιά να παρουσιαστούν στο στρατό, συγκεντρώνονται, γευματίζουν όλοι μαζί και έπειτα γυρνούν σε όλα τα σπίτια της περιοχής από σοκάκι σε σοκάκι, φορώντας παραδοσιακές ναυτικές φορεσιές και τραγουδώντας το «γιάλα – γιάλα».
Το ιδιαίτερο έθιμο των πορτοκαλιών στη Λευκάδα
Στην Λευκάδα, ανήμερα των Φώτων τηρείται το έθιμο «των πορτοκαλιών». Οι πιστοί βουτούν στη θάλασσα τα πορτοκάλια που κρατούν στα χέρια τους και τα οποία είναι δεμένα μεταξύ τους με σπάγκο. Έπειτα τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και αφήνουν ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού. Πριν την τελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού, ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
Τα ξεχωριστά Θεοφάνια στα νησιά
Σε κάποια νησιά, όπως τη Μυτιλήνη, την ώρα που πέφτουν στη θάλασσα οι βουτηχτάδες για να πιάσουν τον Σταυρό οι γυναίκες παίρνουν με μια νεροκολοκύθα νερό από 40… κύματα. Έπειτα με βαμβάκι που βουτούν σε αυτό καθαρίζουν τα εικονίσματα – χωρίς να μιλούν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας – και στη συνέχεια ρίχνουν το νερό σε μέρος «που δεν πατιέται».
Σχετικές ειδήσεις
Πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα στην Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα
Τα Κρητικά έθιμα της Πρωτοχρονιάς
Πρωτοχρονιά: Τα πιο περίεργα έθιμα όταν το ρολόι χτυπάει μεσάνυχτα