Γιάννης Μαρκόπουλος: Πέρασε στην αιωνιότητα - Η ζωή και το έργο του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος πέρασε στην αιωνιότητα. Ο σπουδαίος μουσικοσυνθέτης άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 84 ετών, έπειτα από επιπλοκές με τον καρκίνο. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε εισαχθεί, στις 5 Μαΐου στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Αλεξάνδρα».

Μάλιστα, η οικογένεια του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη εξέδωσε ανακοίνωση για τον θάνατό του, αναφέροντας: «Με θλίψη ανακοινώνουμε ότι απεβίωσε, μετά από σκληρή μάχη με τον καρκίνο, ο μεγάλος εθνικός μας συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος. Η μουσική ψυχή της Ελλάδας σίγησε. Όμως, θα μένει ζωντανή στη μνήμη μας, μέσα από τα τραγούδια του, που τραγουδήθηκαν και θα τραγουδιούνται από γενιές και γενιές Ελλήνων και Ελληνίδων».

Μέχρι αυτή την ώρα, δεν έχει ανακοινωθεί πότε και πού θα γίνει η κηδεία του Γιάννη Μαρκόπουλου.

Ποιος ήταν ο Γιάννης Μαρκόπουλος

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος γεννήθηκε το 1939 στην Κρήτη, όπου πήρε τα πρώτα μουσικά μαθήματα στη θεωρία και στο βιολί, καθώς και τις πρώτες επιρροές από τους τοπικούς ρυθμούς με τους γρήγορους χορούς και τα επαναλαμβανόμενα μικρά μοτίβα, την κλασική μουσική, αλλά και τη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα της Αιγύπτου. Το 1956 συνέχισε τις σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών, με τον συνθέτη Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή βιολιού, Ιωσήφ Μπουστίντουϊ (Joseph Bustidui). Την ίδια εποχή εισήχθη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για κοινωνικές και φιλοσοφικές σπουδές, που όμως δεν ολοκληρώνει, ενώ παράλληλα συνέθεσε για το θέατρο, τον κινηματογράφο και τον χορό.

Το 1963 βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη μουσική του στην ταινία «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου και, τον ίδιο χρόνο, ανέβηκαν από νέα χορευτικά σύνολα τα έργα του «Θησέας» (χορόδραμα), «Χιροσίμα» (σουίτα μπαλέτου) και τα «Τρία σκίτσα για χορό». Το 1967, με την επιβολή της δικτατορίας, ο Γιάννης Μαρκόπουλος μετέβη στο Λονδίνο, όπου εμπλούτισε τις μουσικές του γνώσεις κοντά στην Αγγλίδα συνθέτρια, Ελίζαμπεθ Λάτιενς (Elisabeth Lutyens). Επίσης, συνέθεσε την κοσμική καντάτα «Ήλιος ο πρώτος» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και τη μουσική για τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη για το θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν. Παράλληλα, ολοκλήρωσε τη μουσική τελετή «Ιδού ο Νυμφίος», έργο που κράτησε ανέκδοτο, εκτός του περίφημου «Ζαβαρακατρανέμια», ένα τα πιο διάσημα κομμάτια του. Την ίδια περίοδο γνωρίστηκε με τους συνθέτες, Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου, και ήρθε σε επαφή με τα πλέον πρωτοποριακά μουσικά έργα.

Στο Λονδίνο συνέθεσε, επίσης, τους «Χρησμούς» για συμφωνική ορχήστρα και τους πρώτους «Πυρρίχιους χορούς Α’, Β’, Γ’» (από τους 24 που ολοκλήρωσε το 2001), οι οποίοι παίχτηκαν, το 1968, από την ορχήστρα Concertante του Λονδίνου στο Queen Elizabeth Hall. Τότε έγραψε και τη μουσική για την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ που ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Τζόουνς (David Jones). Στην Αθήνα επέστρεψε το 1969, με σκοπό να συμβάλει με τα έργα του στην πορεία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας.

Με την είσοδο της δεκαετίας του 1970, ο Γιάννης Μαρκόπουλος πραγματοποίησε καθοριστική στροφή στην πορεία του. Υλοποίησε το μουσικό του όραμα, καταθέτοντας έργα που χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους ως νέα πρόταση και τομή για τη μέχρι τότε ελληνική μουσική πραγματικότητα. Πρόκειται για έργα που ως ενότητα έχουν επηρεαστεί, στις θεμελιακές αρχές τους, από τις αισθητικές και φιλοσοφικές απόψεις του συνθέτη, με το καθένα όμως από αυτά να είναι διαφορετικό. Με τις συνθέσεις του καθιέρωσε την ουσία της μουσικής συμβίωσης και τους συσχετισμούς έκφρασης μεταξύ συμφωνικών και τοπικών οργάνων, μέσω του μελωδικού και ρυθμικού του ορίζοντα, των αρμονικών του δομών και των ηχοχρωμάτων της διάφανης ενορχήστρωσής του.

Παράλληλα, πρότεινε εμφατικά την «Επιστροφή στις Ρίζες», εννοώντας τον «σχεδιασμό του μέλλοντος, με ενδοσκόπηση, μελέτη και πλησίασμα των άφθαρτων πηγών της ζωντανής τέχνης του κόσμου και επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». Η πρότασή του αυτή πήρε τις διαστάσεις ενός κινήματος τέχνης. Την ίδια περίοδο, τραγούδια του, όπως οι «Οχτροί», τα «Λόγια και τα χρόνια», τα «Χίλια μύρια κύματα», η «Λένγκω», ο «Γίγαντας», το «Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι», το «Καφενείον η Ελλάς», τα «Παραπονεμένα λόγια», το «Μιλώ για τα παιδιά μου» και πολλά άλλα έγιναν σύμβολα και μύθοι. Το ίδιο συνέβη και με τα μουσικά του έργα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους», «Ήλιος ο Πρώτος», «Χρονικό», «Ιθαγένεια», «Οροπέδιο», «Θητεία και Μετανάστες» - σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη και δικούς του.

Το 1976 συνέθεσε τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του ΒΒC «Who Pays the Ferryman?» και η επιτυχία του μουσικού θέματος παρέμενε στην κορυφή του βρετανικού Hit Parade για μήνες, ενώ έκανε τον συνθέτη διεθνώς γνωστό. Στα επόμενα χρόνια, η δημοφιλία αυτή εκφράστηκε με πολλές μετακλήσεις για συναυλίες και ο Γιάννης Μαρκόπουλος πραγματοποίησε αλλεπάλληλα ταξίδια ανά τον κόσμο, όπως στη Νέα Υόρκη, στη Φιλαδέλφεια, στο Σικάγο, στο Σαν Φρανσίσκο, στο Τορόντο, στο Μόντρεαλ, στη Στοκχόλμη, στο Άμστερνταμ, στη Νάπολη, στο Παρίσι, στο Βερολίνο, στο Μόναχο, στη Φρανκφούρτη, στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο, καθώς και σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας και της Αυστραλίας.

Ακόμα, το 1980 ενώθηκε και στη ζωή με την τραγουδίστρια και συνεργάτιδά του, Βασιλική Λαβίνα. Γεννήθηκε η κόρη τους Ελένη. Για μια περίοδο ο συνθέτης αποζήτησε μία πιο ιδιωτική ζωή με την οικογένειά του, ενώ άρχισε η προετοιμασία του για το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στη μουσική του: Στον κορμό των νέων συνθέσεών του εμφανίστηκαν μελωδικά ξεσπάσματα στηριγμένα στην εκτεταμένη πολυτονικότητα της αρμονικής του δομής, που ενισχύθηκαν από το πάθος μιας ανεξάντλητης ζωτικότητας. Το 1994 συνέθεσε ένα από τα πιο σημαντικά του έργα, τη «Λειτουργία του Ορφέα», για φωνή, χορωδία και ορχήστρα, που απευθύνεται φιλοσοφικά στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση. Ακολούθησαν η «Ανα-γέννηση Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη», μουσικό ταξίδι σε 4 ενότητες, η όπερα «Ερωτόκριτος και Αρετή», τα «Σχήματα σε κίνηση», κονσέρτο για πιάνο εμπνευσμένο από τον Πυθαγόρα, τα «Ευήλια τοπία, φαντασία για σόλο φλάουτο», ο «Νόμος της Θαλπωρής», ορατόριο-μουσικό θέαμα για φωνές, χορωδία, ορχήστρα πνευστών, μπαλέτο και εικόνες, «16 Πυρρίχιοι χοροί 1980-2001», «Τρίπτυχο για φλάουτο έγχορδα και άρπα» (2007).

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε συνεργαστεί με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, καθώς το μουσικό σήμα των ειδήσεων του ραδιοφωνικού σταθμού «Πρακτορείο 104,9» που εκπέμπει από τη Θεσσαλονίκη, αλλά και διαδικτυακά, φέρει την υπογραφή του.

Τα μηνύματα Κυριάκου Μητσοτάκη – Αλέξη Τσίπρα

«Πλήγμα για τον πολιτισμό» χαρακτήρισε σε διαδικτυακή ανάρτησή του την απώλεια του Γιάννη Μαρκόπουλου ο πρόεδρος της Ν.Δ., Κυριάκος Μητσοτάκης.

Συγκεκριμένα, ο ίδιος έγραψε: «Τα λόγια δεν μπορούν παρά να είναι "παραπονεμένα" για την απώλεια του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου. Ένα πλήγμα για τον πολιτισμό μας, που χάνει έναν πιστό υπηρέτη του. Αλλά και για την κοινωνία μας και την αγαπημένη του Κρήτη, που χάνει μία ευγενική μορφή της. Επί δεκαετίες, ο Γιάννης Μαρκόπουλος συνόδευσε τη νεοελληνική ζωή με τις μελωδίες του. Μελοποιώντας αξεπέραστα ποιήματα. Συνθέτοντας πρωτοποριακά έργα για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Και ενώνοντας τους συμφωνικούς με τους παραδοσιακούς ήχους, σε ένα κίνημα που ο ίδιος όρισε ως "επιστροφή στις ρίζες για τον σχεδιασμό του μέλλοντος". Τον αποχαιρετούμε με ευγνωμοσύνη για όσα μας πρόσφερε τόσο μέσα από τη μουσική διαδρομή του, όσο και με την αξιοπρεπή δημόσια παρουσία του. Ειλικρινή συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους πολλούς φίλους του».

Από την πλευρά του, «βαθιά ελληνικό και απέραντα παγκόσμιο» αποκάλεσε τον Γιάννη Μαρκόπουλο ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Αλέξης Τσίπρας, σε διαδικτυακή ανάρτησή του.

Χαρακτηριστικά, ο ίδιος έγραψε: «Δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος συνθέτης. Ήταν ένας άνθρωπος της μουσικής μπροστά από την εποχή του. Όταν η ιδιοφυία του συνδύαζε τη συμφωνική ορχήστρα με τη λύρα, το σαντούρι και άλλα παραδοσιακά όργανα, αυτά ήταν πρωτόγνωρα, άγνωστα τοπία για τον κόσμο της διεθνούς μουσικής σκηνής. Από το "Χρονικό" και την "Ιθαγένεια" μέχρι τη "Θητεία" και τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους". Από τη "Λένγκω" και τα "Παραπονεμένα Λόγια" μέχρι τα "Μαλαματένια Λόγια" και "Τα Λόγια και τα Χρόνια". Ο Γιάννης Μαρκόπουλος ήταν βαθιά ελληνικός και απέραντα παγκόσμιος. Και ταυτόχρονα, μία προσωπικότητα διαχρονικά ταγμένη στη δημοκρατία και στην πρόοδο. Σήμερα, ξεριζώθηκε ένα κομμάτι από τις ρίζες μας. Τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στους δικούς του ανθρώπους».