Ξυλούρης - Βαμβακάρης: Ο «Αρχάγγελος» της Κρήτης και ο «Πατριάρχης» του ρεμπέτικου

Ο Νίκος Ξυλούρης, ο «Αρχάγγελος» της Κρήτης «έφυγε» από τη ζωή σαν σήμερα, στις 8 Φεβρουαρίου του 1980 νικημένος από τον καρκίνο. Την ίδια ημέρα, οκτώ χρονια πριν, 8 Φεβρουαρίου 1972, άφηνε την τελευταία του πνοή από νεφρική ανεπάρκεια, στο σπίτι του στη Νίκαια, και ο «Πατριάρχης» του ρεμπέτικου τραγουδιού μας, Μάρκος Βαμβακάρης.

Νίκος Ξυλούρης, ο «Αρχάγγελος» της Κρήτης

Ένα προσωνύμιο που του είχε δώσει η Τζένη Καρέζη όταν έπαιζαν μαζί στο θεατρικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο» στο θέατρο Αθήναιον. «Αυτός ο άνθρωπος είναι μαγικός… Έχει μια αρχαγγελική μορφή…», έλεγε η ηθοποιός.

Όταν πέθανε ο Ξυλούρης, η Καρέζη δήλωνε συντετριμμένη: «Ήταν από τα ωραιότερα και τα πιο αγνά πλάσματα που έχω συναντήσει. Όσο καθάρια και όσο συγκλονιστική ήταν η φωνή του, άλλο τόσο ήταν και στη ζωή του γνήσιος και καθάριος. Ήταν σαν αρχάγγελος. Κι ίσως γι’ αυτό πέθανε τόσο νέος. Κι εγώ κι ο Κώστας [Καζάκος] θυμόμαστε πάντα την συνεργασία μας και τώρα θα τη θυμόμαστε με περισσότερη συγκίνηση».

Ήτανε μια φορά...

Το εμβληματικό τραγούδι που τραγούδησε ο Ξυλούρης σε στίχους Κώστα Φέρρη και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, ακουγόταν στο σίριαλ της ΥΕΝΕΔ «Οι Έμποροι των Εθνών» που βασιζόταν στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

«Είχαμε παραγγείλει τη μουσική στον Σταύρο Ξαρχάκο και μου λέει ο Σταύρος "τους στίχους θα τους γράψει εσύ"», λέει ο Κώστας Φέρρης σε συνέντευξή του στο Newsbomb.gr. «Με έπεισε, ήταν για το σίριαλ Οι Έμποροι των Εθνών που βασιζόταν στο μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη. Επηρεασμένος από τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη δεν ήξερα πώς να εκφράσω τη γλώσσα μέσα από ένα τραγούδι, ώσπου κατέληξα στη δημοτική μας παράδοση».

Η σύζυγος του Νίκου Ξυλούρη, Ουρανία, θυμάται για την ηχογράφηση του τραγουδιού: «Ξύπνησαν τον Νίκο και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά: κι εμένανε μ’ αφήνεις, αντί "αφήνει" - που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο Νίκος τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από τον Ξαρχάκο να το ηχογραφήσουν ξανά, όμως εκείνος του απάντησε: "Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς"».

Η ιστορία πίσω από τη «Φραγκοσυριανή» του Μάρκου Βαμβακάρη

Το 1935 ο Μάρκος Βαμβακάρης έγραψε και φωνογράφησε τη «Φραγκοσυριανή» (το γνωστότερο ίσως τραγούδι του, το οποίο όμως έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία 25 χρόνια αργότερα με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο ίδιος ο Μάρκος αφηγείται για τη δημιουργία του τραγουδιού:

«Όλος ο κόσμος της Σύρου μ' αγαπούσε πολύ, διότι κι εγώ ήμουν Συριανός και το είχαν καμάρι οι Συριανοί. Κάθε καλοκαιράκι με περίμεναν να πάω στη Σύρα να παίξω και να γλεντήσει όλη η Σύρα μαζί μου. Το 1935 πήρα μαζί μου τον Μπάτη, τον αδερφό μου τον μικρό και τον πιανίστα Ροβερτάκη και πήγα για πρώτη φορά στη Σύρο, σχεδόν είκοσι χρόνια αφ' ότου έφυγα από το νησί. Πρωτόπαιξα, λοιπόν, σ' ένα μαγαζί στην παραλία, μαζεύτηκε όλος ο κόσμος. Κάθε βράδυ γέμιζε ο κόσμος το μαγαζί κι έκατσα περίπου δύο μήνες. Εγώ, όταν έπαιζα και τραγουδούσα, κοίταζα πάντα κάτω, αδύνατο να κοιτάξω τον κόσμο, τα έχανα. Εκεί όμως που έπαιζα, σηκώνω μια στιγμή το κεφάλι και βλέπω μια ωραία κοπέλα. Τα μάτια της ήταν μαύρα. Δεν ξανασήκωσα το κεφάλι, μόνο το βράδυ την σκεφτόμουν, την σκεφτόμουν... Πήρα, λοιπόν, μολύβι κι έγραψα πρόχειρα:

Μία φούντωση, μια φλόγα
έχω μέσα στην καρδιά
Λες και μάγια μου 'χεις κάνει
Φραγκοσυριανή γλυκιά...

Ούτε και ξέρω πώς την λέγανε ούτε κι εκείνη ξέρει πως γι ' αυτήν μιλάει το τραγούδι. Όταν γύρισα στον Πειραιά, έγραψα τη Φραγκοσυριανή».

Διαβάστε επίσης

Λουκιανός Κηλαηδόνης: Όταν πέρασε την κόρη του από οντισιόν - Το τραγούδι που της έδωσε

Νίκος Κούρκουλος: Ο ζεν πρεμιέ που αγάπησε ο φακός και οι γυναίκες

Όταν ο Γιώργος Ζαμπέτας ξεσήκωσε τις Κάννες: Η νύχτα που έσπασαν 10.000 ποτήρια