Γιάννης Μπελώνης: «Η μουσική συνδέει τους λαούς, δεν τους διαχωρίζει»

Ταξίδι στα Βαλκάνια συνοδεία συμφωνικής ορχήστρας, μεικτής χορωδίας και αφηγητή, μας προτείνει ο Διδάκτωρ Μουσικολογίας, ενορχηστρωτής και υπεύθυνος της Μουσικής Βιβλιοθήκης και του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής καθώς και στενός συνεργάτης του Μίκη Θεοδωράκη για περισσότερα από δέκα χρόνια, Γιάννης Μπελώνης. Η παράσταση παρουσιάζεται τη Δευτέρα 1η Ιουλίου και την Τρίτη 2 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων στην Καβάλα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού.

Η επεξεργασία των μουσικών όλων των λαών της Βαλκανικής έγινε με ενιαίο τρόπο, ώστε να δομηθεί μια παράσταση με τη συμμετοχή συμφωνικής ορχήστρας, μεικτής χορωδίας και αφηγητή.

Το μουσικό οδοιπορικό της παράστασης ξεκινά από την Ελλάδα, και μετά από περιπλάνηση σε όλα τα κράτη της Βαλκανικής –Βουλγαρία, Τουρκία, Αλβανία, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία, Μαυροβούνιο, Κροατία, Κόσοβο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη– επιστρέφει στην αφετηρία του.

Ο Γιάννης Μπελώνης μίλησε στο newsbomb.gr για τις περισσότερες από 10 διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους της βαλκανικής χερσονήσου που τραγουδιούνται στην παράσταση και για τη μουσική που «όπως μας έχει διδάξει και η ιστορία, συνδέει τους λαούς, δεν τους διαχωρίζει».

Πως μεταφέρεται η λαϊκή μουσική παράδοση των βαλκανικών χωρών με συμφωνική ορχήστρα και χορωδία;

Στόχος της συγκεκριμένης παράστασης δεν είναι να αναπαραχθεί με πιστότητα ο ήχος της μουσικής παράδοσης κάθε λαού, που βασίζεται στα παραδοσιακά όργανα, τις κοινωνικές ανάγκες της ζωής κάθε τόπου, τα ήθη και τα έθιμα κάθε περιοχής, αλλά να αναδείξει τις πολλές ομοιότητες αλλά και τις διαφορές της μουσικής αυτής καθ’ αυτής. Παράλληλα στοχεύει να μας ταξιδέψει στη μουσική παράδοση της γειτονιάς μας, και σε ένα «σταθερό» μουσικό περιβάλλον, συμφωνική ορχήστρα και χορωδία, να παροτρύνει τον καθένα μας να διακρίνει ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της μουσικής παράδοσης της κάθε περιοχής. Το εμπεριστατωμένο κείμενο του μουσικολόγου Χάρη Σαρρή, που συνοδεύει την παράσταση και μας μεταφέρει ο αφηγητής μας Λεωνίδας Κακούρης, φωτίζει με πολύ γλαφυρό και εύπεπτο τρόπο πολλές πτυχές των μουσικών πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, ρίχνοντας φως στην αλληλένδετη και συγκρουσιακή πολιτιστική ταυτότητα των κρατών της περιοχής.

Ποια μουσικά είδη από κάθε χώρα αποτελούν σταθμούς στην παράσταση;

Η επιλογή του μουσικού υλικού δεν έχει γίνει βάσει της «σπουδαιότητας» που μπορεί να έχει για τον κάθε λαό κάποιο συγκεκριμένο είδος, αλλά με το σκεπτικό να εξυπηρετήσει τη συγκεκριμένη συνθήκη στην οποία εντάσσεται. Να μπορεί να υποστεί πολυφωνική επεξεργασία και να δύναται να ενταχθεί σε ένα άλλο μουσικό περιβάλλον, εντελώς διαφορετικό, χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του και το μουσικό του στίγμα. Κατ’ αυτήν την έννοια, θεωρώ ότι όλα τα τραγούδια και οι χοροί που ακούγονται στην παράσταση έχουν την ίδια βαρύτητα. Νομίζω ότι σταθμός για την συγκεκριμένη παράσταση μπορεί να θεωρηθεί η χρήση της πρωτότυπης γλώσσας του κάθε τραγουδιού, που σημαίνει ότι στην παράσταση θα ακούσουμε περισσότερες από 10 διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους της βαλκανικής χερσονήσου να τραγουδιούνται.

Είναι τα Βαλκάνια η μοναδική περιοχή στον κόσμο με τόσο έντονες πολιτισμικές και μουσικές αλληλεπιδράσεις;

Σίγουρα δεν είναι η μοναδική, αλλά είναι μια περιοχή στην οποία οι σφοδρές συγκρούσεις, οι πολλαπλές αλλαγές συνόρων και οι συχνές προσμίξεις πληθυσμιακών ομάδων, σε συνδυασμό με τον σωβινισμό των εθνικών κρατών που «επέβαλλε» την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας, δημιούργησαν ένα πολύχρωμο μουσικό ψηφιδωτό ιδιαιτέρως ενδιαφέρον. Είναι σαφές ότι σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, οι μετακινήσεις και προσμίξεις πληθυσμιακών ομάδων, μεταφέρουν στους «γείτονες», και αντλούν από αυτούς, στοιχεία της πολιτισμικής τους ταυτότητας.

Γιατί κάποιοι στα Βαλκάνια επιμένουν στην «καθαρότητα» και τους διαχωρισμούς, ενώ είναι προφανές ότι η περιοχή εμπεριέχει συχνές προσμείξεις και αλληλεπιδράσεις;

Νομίζω ότι πάντα υπήρχαν τέτοιες φωνές, οποιαδήποτε περίοδο της ιστορίας κι αν εξετάσουμε. Είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους τους τομείς της τέχνης, κι όχι μόνο, πηγάζοντας από την πολιτική που επιλέγουν να χαράζουν τα κέντρα εξουσίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το τραγούδι που κλείνει την παράσταση, το γνωστό σε εμάς ως «Από ξένο τόπο», τραγουδιέται σε όλα τα κράτη των Βαλκανίων. Δεν υπάρχει γλώσσα και χώρα που να μην τραγουδιέται αυτή η μελωδία, με άλλους στίχους κάθε φορά, και λαός που να μην διεκδικεί την πατρότητα του τραγουδιού, όπως γράφει κι ο Χάρης Σαρρής στο κείμενο της παράστασης. Και αναρωτιέται:

«Για ποιον λόγο; Τι ακούει πίσω από τις νότες και τι διαβάζει πίσω από τα λόγια; Εκεί πιστεύω βρίσκεται όλη η ουσία. Στο τι, δηλαδή, θα κατορθώσει, τι θα αξιωθεί μάλλον, κανείς να αφουγκραστεί και να διαβάσει πίσω από αυτό που βλέπει και ακούει. Και τελικά, η ουσία βρίσκεται στο τι θα επιλέξει, με τη σειρά του να τραγουδήσει. Με ποια φωνή θα συνταχθεί. Γιατί το τραγούδι είναι πάνω απ’ όλα μια πράξη βαθύτατα υπαρξιακή. Και βαθύτατα πολιτική».

Σε τι αποσκοπεί η παράσταση σε μια εποχή που ενισχύεται, ξανά, η ακραία ρητορική και οι διαχωρισμοί;

Η μουσική, όπως μας έχει διδάξει και η ιστορία, συνδέει τους λαούς, δεν τους διαχωρίζει. Θεωρώ ότι είναι μια ευκαιρία, και μέσω της μουσικής, να διακρίνουμε ότι αυτά που μας ενώνουν με τους γείτονες λαούς είναι απείρως περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν.

Info

Ταξίδι στα Βαλκάνια για συμφωνική ορχήστρα, μεικτή χορωδία και αφηγητή

1, 2 Ιουλίου 2024

Ώρα έναρξης: 21:00

Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, Καβάλα

Πληροφορίες – προκρατήσεις: www.allofgreeceoneculture.gr

Συντελεστές

Μουσική δημιουργία, επιμέλεια παράστασης: Γιάννης Μπελώνης

Κείμενο: Χάρης Σαρρής

Μουσική διεύθυνση: Αναστάσιος Συμεωνίδης

Αφηγητής: Λεωνίδας Κακούρης

Συμφωνική ορχήστρα (26 ατόμων)

Χορωδιακό σύνολο: En-Chor (μεικτή χορωδία 12 ατόμων)

Προετοιμασία χορωδίας: Σάββας Ρακιντζάκης

Φωνολογική επιμέλεια, επεξεργασία: Δημήτρης Καραδήμας

Χρήσιμες πληροφορίες

• Όλες οι εκδηλώσεις προσφέρονται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού.
• Καταβάλλεται μόνο το αντίτιμο εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο (6€, Μειωμένο: 3€)
• H προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική.
• Πληροφορίες & προκρατήσεις: www.allofgreeceoneculture.gr