Βασίλης Αλεξάκης: Οι Έλληνες συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Γερμανίας

Η βράβευση αφορά στο σύνολο του έργου του συγγραφέα, ενώ συμπίπτει με την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου στα γαλλικά, με τον τίτλο L'enfant grec (Ο μικρός Έλληνας).

Οι Γάλλοι δημοσιογράφοι και σχολιαστές δεν φείδονται χαρακτηρισμών του τύπου «ο πιο Γάλλος από τους Έλληνες συγγραφείς», «ένθερμος υποστηρικτής της γαλλικής γλώσσας που με το έργο του έχει αναδείξει τη διπλή του γαλλοελληνική κουλτούρα», κ.ά., αναφερόμενοι στον Βασίλη Αλεξάκη.

Από το στούντιο-ερημητήριο στο 15ο διαμέρισμα του Παρισιού, όπου οι μόνοι επισκέπτες είναι οι ήρωες των βιβλίων του και ανάμεσα από δυο ταξίδια που «υφίσταται» προσκεκλημένος για την προβολή του τελευταίου βιβλίου, ο συγγραφέας μίλησε στο ΑΜΠΕ για το πως νοιώθει τόσο για τη βράβευσή του όσο και για τη σχέση του με τη γλώσσα ως εργαλείο έκφρασης του κάθε συγγραφέα.

«Το βραβείο αυτό, (για τη γαλλική γλώσσα), φυσικά είναι ευχάριστο», αναγνωρίζει, «είναι μια ικανοποίηση, αλλά εγώ δεν έχω την αίσθηση ότι έχω κάνει κάποιο άθλο γράφοντας σε μια άλλη γλώσσα (άλλη) από τη μητρική μου. Όλες οι γλώσσες είναι φιλόξενες, σε δέχονται όπως είσαι, δεν σου επιβάλλουν τίποτα, είναι εκεί για να σε βοηθήσουν να πεις αυτό που θέλεις εσύ.

«Δεν πρέπει να δίνουμε υπερβολική σημασία στην αλλαγή γλώσσας, διότι όλα ή σχεδόν όλα, τουλάχιστον στην πεζογραφία, μεταφράζονται. Υπάρχουν βεβαίως δυσκολίες, αλλά δεν χάνεται η ουσία πηγαίνοντας από την μια γλώσσα στην άλλη.

«Η μεγάλη δυσκολία δεν έγκειται στη γλώσσα, έγκειται στη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι δύσκολη.

Όταν κανείς βρει τη δομή ενός βιβλίου, τα πρόσωπα, τους διαλόγους, το πώς μπορεί να οικοδομηθεί μια ιστορία, το να το πει σε μια γλώσσα ή σε μια άλλη δεν είναι τόσο δύσκολο. Η δυσκολία είναι το να το βρει».

Ο Βασίλης Αλεξάκης, που ξενιτεύτηκε στο Παρίσι το 1968 σε ηλικία 25 ετών, εξηγεί το πώς ξεκίνησε να γράφει στα γαλλικά:

«Το ότι έγραψα στα γαλλικά οφείλεται στη χούντα. Τότε έφυγα για τη Γαλλία και δούλεψα εδώ σαν δημοσιογράφος, έγραφα σε γαλλικές εφημερίδες και η εξοικείωσή μου με τη γλώσσα ήταν πολύ μεγάλη λόγω της δημοσιογραφίας. Τα πρώτα μου βιβλία τα έγραψα στα γαλλικά μέχρι που έπεσε η χούντα, πέρασαν τα χρόνια και άρχισε να μου λείπει η μητρική μου γλώσσα. Το πρώτο μου βιβλίο στα ελληνικά ήταν το Τάλγκο».

Η ιδιοτυπία στη συγγραφική δουλειά του Αλεξάκη είναι ότι ένα βιβλίο γράφεται σχεδόν συγχρόνως και στις δύο γλώσσες --γαλλικά και ελληνικά ή αντιστρόφως-- αφού όλες τις μεταφράσεις τις κάνει ο ίδιος. Ο ίδιος εξηγεί:

«Όλες τις μεταφράσεις τις κάνω εγώ διότι έχω έναν τρόπο γραφής που δεν μπορεί να τον μιμηθεί ένας μεταφραστής. Αποτελεί την υπογραφή μου, είναι το στοιχείο από το οποίο είμαι αναγνωρίσιμος και γι αυτό είναι αδύνατο να το αναθέσω σε κάποιον άλλο.

«Ξεκινάω να μεταφράζω ένα βιβλίο όταν το πρωτότυπο είναι ακόμα χειρόγραφο. Η μετάφραση είναι στην ουσία προέκταση της συγγραφικής δουλειάς, διότι μεταφράζοντας αν δω κάτι που δεν μου αρέσει, το αλλάζω στη μετάφραση, αλλά το αλλάζω και στο πρωτότυπο.

«Δεν μιλάμε δηλαδή για τελειωμένα τελείως βιβλία, η μετάφραση γίνεται όταν το βιβλίο μόλις έχει τελειώσει, αλλά επιδέχεται ακόμη πάρα πολλές αλλαγές, τις οποίες και κάνω γιατί έχω την ελευθερία.

«Αυτό έχει σαν συνέπεια ότι οι μεταφράσεις σε τρίτες γλώσσες, μπορούν να γίνουν από τις δύο εκδόσεις γαλλικά ή ελληνικά και να είναι το ίδιο πιστές στον συγγραφέα», προσθέτει.

Ελλάδα: κίνδυνος για μια καινούργια χούντα

Το τελευταίο του βιβλίο με τον γαλλικό τίτλο L'enfant grec το οποίο στην ελληνική έκδοση θα έχει τον τίτλο Ο μικρός Έλληνας, έχει γραφεί πρώτα στα γαλλικά. Ο συγγραφέας μας εξηγεί το γιατί.

«Είναι γραμμένο γαλλικά, επειδή το θέμα (του) είναι γαλλικό, ο χώρος είναι γαλλικός, όλη η ιστορία διαδραματίζεται στον κήπο του Λουξεμβούργου οπότε μου ήταν πιο φυσικό να το γράψω γαλλικά και τώρα ολοκληρώνω τη δουλειά της μετάφρασης.

«Υπάρχει στο μυθιστόρημα η ανησυχία για την Ελλάδα την οποία εκφράζω μέσω του Γιώργου Θαλάσση--του μικρού ήρωα. Ο τίτλος του βιβλίου στα ελληνικά, Ο μικρός Έλληνας, θυμίζει τον Μικρό Ήρωα.

«Έχω φαντασθεί έναν « μικρό ήρωα » γερασμένο, απογοητευμένο από τις εξελίξεις, που έχει την αίσθηση ότι δεν άλλαξαν σπουδαία πράγματα από την εποχή της κατοχής, ότι ο κόσμος πάλι πεινάει και πάλι βρίσκεται κάτω από ξένο έλεγχο.

«Με τις πρόσφατες εξελίξεις αυτό που με ανησυχεί πάρα πολύ είναι ότι η Ευρώπη που πέρα από τους λογαριασμούς που κάνει, δίνει την εντύπωση ότι δεν αντιλαμβάνεται το πολιτικό και το ανθρώπινο κόστος των πραγμάτων.

«Δεν συνειδητοποίησε εγκαίρως ότι όλες αυτές οι απαιτήσεις που έχει από την Ελλάδα, και δικαίως θα έλεγα, οδηγούν σε μια σημερινή τραγική κατάσταση, που είναι η αύξηση του ρατσισμού, η άνοδος της άκρας δεξιάς και το γεγονός ότι υπάρχουν γειτονιές όπου ένας ξένος δεν μπορεί πια να κυκλοφορήσει. Αυτοί κυκλοφορούν με ρόπαλα και τους υποστηρίζει η αστυνομία.

«Έχω άπειρες μαρτυρίες ότι η συμπεριφορά της αστυνομίας είναι άκρως επιεικής απέναντι στους νεοφασίστες και όλους αυτούς.

»Σήμερα η κατάσταση είναι τραγική γιατί οδηγούμεθα σε μια καινούργια χούντα. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι αναμφισβήτητο.

»Θεωρώ ότι τα πράγματα επείγουν. Επείγει το να αντιμετωπισθεί αυτό το πρόβλημα και δεν ξέρω ποια κυβέρνηση θα το αντιμετωπίσει εφόσον η σημερινή δεν κάνει τίποτε σχετικά οι δε ευρωπαίοι αγρόν αγοράζουν, σαν να μην αντιλαμβάνονται σε τι πραγματικό πολιτικό χάος κινδυνεύει να πέσει η Ελλάδα».

Για τον Βασίλη Αλεξάκη, η παιδεία, η εκκλησία και ο πολιτικός κόσμος φέρουν ευθύνες για την όλη κατάσταση.

«Βεβαίως η παιδεία δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Οι αγράμματοι άνθρωποι είναι αυτοί που αποδέχονται σαν εξήγηση των προβλημάτων την παρουσία των ξένων.

«Όταν κανείς είναι τελείως αστοιχείωτος και έχει περάσει από μια παιδεία άκρως συντηρητική και ελεγχόμενη από την εκκλησία, δεν πρόκειται να εμπνευσθεί μια στάση διαφορετική σε αυτά τα ζητήματα.

»Δεν ξέρουν ότι σε όλες τις χώρες, οι ξένοι έχουν συμβάλλει πάρα πολύ στην ανάπτυξη τους, όπως για παράδειγμα συνέβαλαν οι Έλληνες στην ανάπτυξη της Γερμανίας ».

Το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης στην ΕΕ: «εξωφρενικό»

Η απονομή του βραβείου Νόμπελ ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβληματίζει έντονα τον συγγραφέα :

«Είναι συζητήσιμη αυτή η απονομή, διότι έχω ακριβώς την αντίθετη εντύπωση, ότι η Ευρώπη δεν παίρνει τα μέτρα που πρέπει για να αντιμετωπισθούν όλα τα ανθρώπινα προβλήματα που τίθενται γύρω μας.

Βεβαίως μπορεί να μην υπάρχει ένας πόλεμος αυτή τη στιγμή, αλλά στην πραγματικότητα έχουμε έναν οικονομικό πόλεμο και πέρα από αυτόν υπάρχει μια πελώρια δυστυχία και μια πελώρια ανησυχία για το μέλλον.

Επειγόντως και πρωτίστως έχουμε το πρόβλημα των νέων ανθρώπων που δεν έχουν κανένα μέλλον. Δεν γίνεται αυτή η ήπειρος να βρίσκεται σε πόλεμο με τη νεολαία της... τα παιδιά που είναι παρατημένα στην άκρη του δρόμου. Δεν είναι δυνατόν να μην αντιμετωπισθεί το θέμα αυτό.

Δεν είναι δηλαδή στιγμή κατάλληλη για να συγχαρεί κανείς την Ευρώπη γι αυτήν την κατάντια.

Το θέμα δεν είναι η ειρήνη, είναι λάθος τοποθέτηση του πράγματος.

Υπάρχουν οι κοινωνικοί πόλεμοι για τους οποίους η Ευρώπη δυστυχώς ευθύνεται και η οποία δεν παίρνει τα μέτρα που θα έπρεπε να πάρει σαν να μην έχει επίγνωση του προβλήματος.

Οπότε το να δοθεί έτσι ένα βραβείο Νόμπελ σε μια οικονομική ένωση που ελέγχεται σε πάρα πολύ μεγάλο μέρος από τις τράπεζες μου φαίνεται λίγο εξωφρενικό».