Ανασκόπηση: Οι σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις της χρονιάς

Το Αθηναϊκό Πρακτορείο έκανε μια μικρή αναδρομή στις σημαντικότερες αρχαιολογικές ειδήσεις χρονιάς που πέρασε, εστιάζοντας σε πέντε ευρήματα που είχαν και τη μεγαλύτερη δημοσιότητα, χωρίς να παραγνωρίζει ότι κάθε αρχαιολογική ανακάλυψη, ακόμα και η πιο ταπεινή, έχει τη σημασία της για την επιστήμη της αρχαιολογίας.

Έτσι, με τη χρονολογική σειρά που εμφανίστηκαν στην ειδησεογραφία, το 2015 ξεχώρισαν οι παρακάτω αποκαλύψεις:

1. Στις 12 Φεβρουαρίου 2015, δυο μέρες πριν από τον εορτασμό της Ημέρας των Ερωτευμένων, η είδηση μιας «σφιχτής αγκαλιάς» έκανε τον γύρο του κόσμου.

Η διπλή αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, άνδρα και γυναίκας, σε στάση εναγκαλισμού, που χρονολογείται στο 3800 π. Χ., βρέθηκε στη θέση «Ξαγκουνάκι», έναν φυσικό λόφο περίπου 200 μέτρα από το σπήλαιο Αλεπότρυπα, στο πλαίσιο του πενταετούς Ανασκαφικού και Μελετητικού Έργου Διρού. Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του επίτιμου εφόρου αρχαιοτήτων Δρος Γ.Α. Παπαθανασόπουλου, από διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, σε συνεργασία με Έλληνες και ξένους επιστήμονες υπό την εποπτεία των αρμόδιων Εφορειών Αρχαιοτήτων. «Οι διπλές ταφές σε στάση εναγκαλισμού είναι εξαιρετικά σπάνιες και αυτή του Διρού αποτελεί μια από τις αρχαιότερες του κόσμου, αν όχι την αρχαιότερη, μέχρι σήμερα», είχε πληροφορήσει τότε το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για το εύρημα, που βγήκε από τα σπλάχνα της γης το καλοκαίρι του 2013, αλλά έγινε γνωστό λίγες μέρες μετά τα αποτελέσματα της πιστοποίησης του φύλου των δύο αγκαλιασμένων.

2. Ένας νέος οικισμός «αναδύθηκε» φέτος από τη θάλασσα του όρμου Κοιλάδας στην Αργολίδα, στην παραλία Λαμπαγιαννά. Η μεγάλη έκταση του βυθισμένου οικισμού, ο εντοπισμός τουλάχιστον τριών υπερμεγεθών (18Χ10 μ) πεταλόσχημων θεμελιώσεων -πιθανόν πύργων- που ήταν προσαρτημένες στη γραμμή τείχους και η πληθώρα της κεραμικής που συλλέχθηκε και χρονολογεί το εύρημα περίπου στο 2500 π. Χ., ήταν από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της φετινής έρευνας.

Όπως εξάλλου είχε δηλώσει τον Αύγουστο στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ζιλιέν Μπεκ, λέκτορας της ελληνικής προϊστορίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης κι ένας από τους υπεύθυνους της επιτόπιας έρευνας, «για την περίοδο που χρονολογείται ο οικισμός -και στην Ελλάδα ονομάζουμε Πρωτοελλαδική ΙΙ-, δηλαδή γύρω στα μέσα της 3ης χιλιετίας π. Χ., δεν γνωρίζω καμία άλλη κατασκευή τόσο τεράστια». Η έρευνα, που ξεκίνησε από το 2014 στη θαλάσσια περιοχή του σπηλαίου Φράγχθι με την αποστολή Terra Submersa και το ηλιακό σκάφος Planet Solar, διεξάγεται υπό την διεύθυνση της Προϊσταμένης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) Δρ. Αγγελικής Γ. Σίμωσι και του Διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής καθηγητή Καρλ Ρέμπερ, με υπεύθυνους επί τόπου, εκτός από τον κ. Μπεκ, την αρχαιολόγο της ΕΕΑ Δέσποινα Κουτσούμπα.

3. Κι άλλες πινακίδες Γραμμικής Β΄ γραφής εντοπίστηκαν το καλοκαίρι στην ανασκαφή του σημαντικότατου νέου μυκηναϊκού ανακτόρου στον 'Αγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου Λακωνίας, εμπλουτίζοντας τις έρευνες που διεξάγονται από το 2009 στην περιοχή από την Αρχαιολογική Εταιρεία , υπό τη διεύθυνση της επίτιμης εφόρου αρχαιοτήτων Αδαμαντίας Βασιλογάμβρου.

Όπως είχε πει τον Αύγουστο στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ανασκαφέας, «είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βρεθούν περισσότερες πινακίδες και πολύ πιθανό να συμπληρωθούν κάποιες που ήδη έχουμε», ενώ το ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στον χώρο που έχει ανασκαφτεί είναι πως «η κύρια αρχιτεκτονική φάση ανήκει στον πρώτο ανακτορικό αιώνα, τον 14 αι. π.Χ., στον οποίο χρονολογείται και το αρχείο, είναι δηλαδή παλαιότερο από της Πύλου, κατά τουλάχιστον ένα αιώνα». Η έρευνα είχε χαρακτηριστεί από το ΥΠΠΟΑ ως μία «από τις πιο σπουδαίες συστηματικές ανασκαφές στον τομέα της ελληνικής πρωτοϊστορίας».

4. Λίγο πριν λήξει ο Αύγουστος, άλλη μια σημαντική είδηση είδε το φως της δημοσιότητας: Μια επιγραφή που ανέφερε «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC» (δηλαδή «Έλα σε μένα ω Παιάνα [Απόλλωνα] φέρνοντας τον αληθινό χρησμό») βρέθηκε στο στόμιο πηγαδιού στην αυλή του ιερού του «Εκατείου», στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, τότε, του ΥΠΠΟΑ, «το εξαιρετικής σημασίας εύρημα ταυτίζει τη συγκεκριμένη θέση ως το πρώτο και μοναδικό μαντείο Απόλλωνος στην Αθήνα, επιβεβαιώνει τη λατρεία του θεού μαζί με την αδελφή του 'Αρτεμη και αποκαθιστά την ορθή ερμηνεία του χώρου ως τεμένους που στο τέλος του 19ου αι. είχε αποδοθεί από τον Κ. Μυλωνά και σε μια τρίτη θεότητα, την Εκάτη». Η ανακάλυψη, που έγινε κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (υπό τη διεύθυνση της Δρ. Γιούτα Στρόσεκ και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών), είναι σημαντική για την ιστορία της αρχαίας λατρείας στην Αθήνα τη ρωμαϊκή εποχή.

5. Μια «χρυσή» ταφή, ένας ασύλητος, πλούσια κτερισμένος λακκοειδής τάφος πολεμιστή (ή και ιερέα) του 1500 π. Χ. ήρθε στο φως φέτος το καλοκαίρι στην Πύλο, κοντά στο μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορα, στον 'Ανω Εγκλιανό.

Η είδηση παρέμεινε κρυφή ως τα τέλη Οκτωβρίου -και την ολοκλήρωση των ερευνών- για λόγους προστασίας των ευρημάτων. Δίπλα στον πολεμιστή βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια και κύπελλα, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα (ορισμένα με χρυσά χείλη), χάλκινα αγγεία και κύπελλα, περισσότεροι από πενήντα σφραγιδόλιθοι και περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους. Τα αντικείμενα που βρέθηκαν -πολλά από τα οποία είναι έργα μινωικής τεχνοτροπίας- πιστοποιούν ότι ο τάφος «αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία εξήντα πέντε χρόνια», όπως πληροφορούσε το υπουργείο, αλλά και οι ανασκαφείς του, Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι (το ερευνητικό πρόγραμμα διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών κατόπιν άδειας του ΥΠΠΟΑ). Το ζεύγος των αρχαιολόγων ενημέρωσαν την πολιτική ηγεσία του υπουργείου παρουσία δημοσιογράφων εγκαινιάζοντας, όπως ειπώθηκε από τον υπουργό Αρ. Μπαλτά, «μια νέα μορφή επικοινωνίας».

ΥΓ: Η βάρβαρη δολοφονία του Σύρου αρχαιολόγου Χαλέντ Αλ Aσάαντ και η καταστροφή των μνημείων της Παλμύρας και άλλων περιοχών από τους τζιχαντιστές του ISIS συγκλόνισαν το 2015 όχι μόνο τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη. Μια μνεία στα τραγικά αυτά γεγονότα δεν μπορεί να λείψει από καμιά αναδρομή του έτους που πέρασε.