Ο Τζόκερ, η Τζοκόντα και… ο τζόγος: Τι είναι αυτό που τα συνδέει;

Πράγματι, και οι τρεις αυτές λέξεις έχουν κοινή προέλευση από τη λατινική λέξη iocus, που έχει περάσει σήμερα με διάφορες μορφές σε πολλές λατινογενείς γλώσσες – για παράδειγμα, στα ιταλικά χρησιμοποιείται η λέξη «gioco». Πριν όμως εντοπίσουμε την προέλευση του τζόγου και την ερμηνευτική προσέγγιση της έννοιας, ας δούμε αναλυτικότερα ποιος είναι ο Τζόκερ, ποια η Τζιοκόντα και τι εννοούμε σήμερα με τη λέξη τζόγος.

Τζόκερ, ο χαμογελαστός κακός του Γκόθαμ Σίτι

Ο Μπάτμαν, ένας από τους πιο δημοφιλείς σούπερ ήρωες, είναι ο άνθρωπος – νυχτερίδα, που εμφανίστηκε για να σώσει το Γκόθαμ Σίτι από τη διαφθορά και το έγκλημα. Στην… πορεία του και στις περιπέτειές του έχει συναντήσει πολλούς δυνατούς αντιπάλους και θανάσιμους εχθρούς, αδιαμφισβήτητα όμως, τον τίτλο του «απόλυτου κακού», έχει κερδίσει ο Τζόκερ.

Ένας άνθρωπος, το πρόσωπο του οποίου μοιάζει με κλόουν, είναι βαμμένο άσπρο και έχει χαραγμένο – κυριολεκτικά – ένα ανατριχιαστικό, κατακόκκινο χαμόγελο από τη μια άκρη του προσώπου του ως την άλλη.

Το προσωνύμιό του προέρχεται από το γνωστό τραπουλόχαρτο με την απεικόνιση του μεσαιωνικού γελωτοποιού, το τζόκερ, ενώ για την «πραγματική» του ταυτότητα, υπάρχουν πολλές παραλλαγές: Λέγεται πως ήταν ένας «απλός» εγκληματίας που παραμορφώθηκε από χημικά κατά τη διάρκεια μιας κλοπής που επιχείρησε ή ότι πρόκειται για μία ιδιοφυΐα που πρόθεσή του ήταν να έχει αυτό το τρομακτικό παρουσιαστικό.

Ο Τζόκερ έχει ξεφύγει από τις σελίδες των κόμικς όπου γεννήθηκε και έγινε κινηματογραφικός ήρωας – ή μάλλον, αντι-ήρωας: Από τη σημαδιακή ερμηνεία του Τζακ Νίκολσον, μέχρι τον συγκλονιστικό Χιθ Λέτζερ στον τελευταίο ρόλο της ζωής του και τον καθηλωτικό Χοακίν Φίνιξ στην πιο πρόσφατη ταινία που κυκλοφόρησε το 2019, ο Τζόκερ είναι ρόλος που προσφέρεται για καθηλωτικές ερμηνείες που φτάνουν μέχρι τα Όσκαρ.

Τζοκόντα, ο πιο πολυσυζητημένος πίνακας του Λεονάρντο ντα Βίντσι

«Ένας ‘μικρός πίνακας’»: Αυτός είναι, συνήθως ο πρώτος χαρακτηρισμός που δίνουν στην Τζοκόντα, τη «Μόνα Λίζα», όσοι αντικρίζουν αυτόν τον πίνακα για πρώτη φορά στην πολυσύχναστη αίθουσα του Μουσείου του Λούβρου, στο Παρίσι. Κι όμως, αυτός ακριβώς ο πίνακας, που είναι ένα από τα διασημότερα έργα τέχνης της ιστορίας, δεν προσελκύει απλά εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες, αλλά εγείρει και άπειρες συζητήσεις.

Δεκάδες μελετητές έχουν ασχοληθεί επισταμένως με το ποια ήταν η γυναίκα που ποζάρει στον πίνακα και για ποιους λόγους ο καλλιτέχνης την απεικόνισε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το δε «Χαμόγελο της Τζοκόντα» κάνει ακόμα και σήμερα όλο τον κόσμο να αναρωτιέται τι σημαίνει, τι συμβολίζει και τι «καθρεφτίζει».

Ο πίνακας ξεκίνησε να δημιουργείται από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι περί το 1503, όμως ολοκληρώθηκε το 1519 και είναι γνωστός είτε ως «Μόνα Λίζα» είτε ως Τζοκόντα. Οι τελευταίες μελέτες υποστηρίζουν πως είναι το πορτρέτο της Λίζα Γκεραρντίνι, συζύγου του Φρανσέσκο ντελ Τζοκόντο και πως ο πίνακας ήταν παραγγελία για το καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα.

Πρόκειται για προσωπογραφία, ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης, με διαστάσεις 77 εκ. × 53 εκ. και σήμερα θεωρείται το πιο γνωστό έργο ζωγραφικής στον κόσμο. Κύριο θέμα συζητήσεων γύρω από τον πίνακα είναι η έκφραση της γυναίκας και το τι συμβολίζει, καθώς χαρακτηρίζεται «αινιγματική»: Πολλοί βλέπουν θλίψη, πολλοί άλλοι όμως διακρίνουν ένα χαμόγελο που σηματοδοτεί αντίθετα συναισθήματα.

Τζόγος, η διασκέδαση με την τύχη

Χρησιμοποιώντας τον όρο «τζόγος» σήμερα εννοούμε όλα τα τυχερά παιχνίδια, είτε παίζονται με τράπουλα, είτε χωρίς, καθώς και τα παντός είδους πονταρίσματα, από τον αθλητισμό ως το casino online και της πολιτικής. Ο τζογαδόρος είναι αυτός που παίζει σε ένα ή περισσότερα παιχνίδια, τις περισσότερες φορές για να διασκεδάσει, ενώ υπάρχουν σήμερα και οι επαγγελματίες τζογαδόροι, που βιοπορίζονται από την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια.

Ο τζόγος υφίσταται σε όλες τις κοινωνίες, ενώ οι ρίζες του… χάνονται στα βάθη των αιώνων: Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ήδη πριν από το 1000 πΧ οι άνθρωποι είχαν κάποια σχέση με τα τυχερά παιχνίδια. Στην αρχαία Ελλάδα ήταν διαδεδομένα τα κυβεία, τα σημερινά ζάρια, αλλά και τα πονταρίσματα, συνήθως σε κυνομαχίες ή ορνιθομαχίες.

Η κοινή «καταγωγή»

Η μεγαλύτερη αθλητική εφημερίδα στην Πορτογαλία σήμερα λέγεται «O Jogo» που σημαίνει «Το Παιχνίδι» και είναι μία μόνο ένδειξη του πώς η λατινική λέξη «iocus», που σήμαινε «αστείο» έχει περάσει στις σύγχρονες γλώσσες: Στα γαλλικά το «jeu», στα ιταλικά το «gioco» και στα ισπανικά το «juego», είναι μερικά μόνο παραδείγματα λέξεων που συνδέονται με τη λέξη «τζόγος» και το πώς έχει ενσωματωθεί στα ελληνικά.

Αξίζει σε αυτό το σημείο να παραθέσουμε την πληροφορία πως ο «ελληνικός» τζόγος προήλθε από τα βενετικά, όπου το «gioco» έγινε «zogo» και λόγω της στενής επαφής της Βενετίας με τις ελληνικές περιοχές η υιοθέτηση της λέξης ήταν ευκολότερη. Από εκεί προέρχεται και ο τζογαδόρος, εκείνος δηλαδή που παίζει τυχερά παιχνίδια συστηματικά και εκείνος που ρισκάρει. Ειδικά για τη Τζιοκόντα, πρέπει να σημειώσουμε πως στα ιταλικά η λέξη Gioconda σημαίνει «χαρούμενη, εύθυμη» και ίσως αυτό προκάλεσε μερικές… επιπλέον συζητήσεις για το πώς και αν ο πίνακας του Λεονάρντο ντα Βίντσι απεικονίζει πράγματι μια χαρούμενη γυναίκα ή όχι.

Η κοινή λεξιλογική καταγωγή του τζόγου με αυτές τις διάσημες φιγούρες της Τέχνης, μας προδιαθέτει και για το γεγονός πως υπάρχει ακόμα μία κοινή συνισταμένη μεταξύ τους, που δεν είναι άλλη από τη διασκέδαση: Ας μην ξεχνάμε, πως ο τζογαδόρος σήμερα μπορεί να ποντάρει στο NetBet Sport, μπορεί όμως και να ποντάρει στο αν το χαμόγελο της Τζιοκόντα είναι θλιμένο ή χαρούμενο!

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.

Διαβάστε επίσης:

Εστίαση - Ρεπορτάζ Newsbomb.gr: Γέμισαν τα «τραπεζάκια» έξω - «Βροχή» οι κρατήσεις