Παραμύθια Vs Videogames: Δυο διαφορετικές μορφές τέχνης και αφήγησης με κοινά σημεία

Αυτές οι ημέρες με τα παιδιά στο σπίτι μπορεί να αποτελέσουν κομβικό ρόλο για την υπόλοιπη ζωή τους καθώς είναι οι πιο ζεστές στιγμές του χρόνου που μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση τους.

Άλλωστε και εμείς έχουμε να θυμόμαστε πρωτοχρονιές, όταν μας σαγήνευαν οι αφηγήσεις παραμυθιών και μας μάγευαν τα κατορθώματα των ηρώων.

Στιγμές ονειρικές, στιγμές ανεξίτηλες.

Βέβαια οι εποχές τρέχουν με ταχύτητα ιλιγγιώδη και αλλάζουν. Τα παιδιά θέλουν να περάσουν αυτές τις ημέρες παίζοντας τα videogames τους.

Όμως έχουμε μια ευκαιρία να τους δείξουμε ότι τα παραμύθια κρύβουν μέσα τους την παράδοση, την ηθική και διευρύνουν την φαντασία τους.

Ειδικοί παιδαγωγοί, συγγραφείς παιδικών βιβλίων αλλά και δημιουργοί videogames και animations μιλούν στο Newsbomb.gr για την δύναμη των παραμυθιών.

Μάνος Κοντολέων, συγγραφέας: Να συνεχίσουν οι νέες γενιές να θέλουν να επικοινωνούν μέσα από την όποια μορφής αφήγηση

Το παραμύθι -αυτό που μάθαμε να θεωρούμε παραμύθι και που με αυτό μεγαλώσανε γενιές και εξακολουθούν να μεγαλώνουν- είναι ο διάδοχος του λαϊκού παραμυθιού, μιας δηλαδή ανώνυμης αφήγησης που είχε ως στόχο της -αρχικό στόχο της- να μεταφέρει τις εμπειρίες του ενός προς τους άλλους.

Η αφήγηση, λοιπόν, με την έννοια της μετάδοσης συναισθημάτων και γνώσεων υπήρξε ο λόγος δημιουργίας του παραμυθιού.

Και στα πλαίσια των μικρών κοινωνιών εκείνων των παλαιών ετών ήταν λογικό η αφήγηση παραμυθιών να στηρίζεται στη φαντασία. Ότι, ο άνθρωπος δεν κατανοεί με τη λογική, προσπαθεί να το πλησιάσει και να το κατακτήσει με τη φαντασία.

Καθώς οι κοινωνίες εξελίχθηκαν, το παραμύθι απέκτησε επώνυμους δημιουργούς, η φαντασία του λειτουργούσε πλέον και ως κοινωνική κριτική, αλλά και ως ψυχαναλυτική ανασκαφή.

Στις μέρες μας, το παραμύθι έχει περιοριστεί ως μια τεχνική αφήγησης προς τα μικρά παιδιά, ενώ για τους ενήλικες πολύ συχνά παίρνει τους όρους μιας εξιστόρησης μαγικού ρεαλισμού.

Οι ήρωές του ανασκευάζονται, εκσυγχρονίζονται, συχνά χρησιμοποιούνται και ως διαφημιστικοί πόλοι έλξης.

Αλλά ακόμα κι έτσι παραμένει ένας τρόπος επαφής μικρών παιδιών και ενήλικες.

Παράλληλα όμως η τεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ στην ανάπτυξη των χρήσεων της εικόνας. Και όπως η εποχή μας, αλλά και αυτές που θα τη διαδεχτούν, στην τεχνολογία και στα μέσα της θα στηρίζονται ολοένα και περισσότερο, θεωρώ βέβαιο το γεγονός πως η αφήγηση που κάποτε γινότανε με τις λέξεις, θα γίνεται με την εικόνα.

Με άλλα λόγια ας προετοιμαστούμε να αποδεχτούμε μια νέα παραλλαγή της γιαγιάς που λέει παραμύθια, με μια γιαγιά που παίζει με το εγγόνι της ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Με χαροποιεί μια τέτοια εξέλιξη; Δε νομίζω πως έχει την όποια σημασία η δική μου ή του όποιου άλλου στάση. Ο κόσμος προχωρά τις περισσότερες φορές ερήμην μας.

Να θυμηθώ τις αντιδράσεις πολλών, πάρα πολλών στη δεκαετία του ’90 ως προς τη χρήση των κινητών τηλεφώνων. Σήμερα το κινητό αποτελεί προέκταση της ύπαρξής μας. Ίσως όχι μόνο προέκτασης μα και επιβεβαίωσής της.

Αυτό που αξίζει να ευχηθούμε και που ακόμα περισσότερο αξίζει να προσπαθήσουμε είναι το να φροντίσουμε οι άνθρωποι να συνεχίσουν να έχουν την ανάγκη και οι ίδιοι να αφηγούνται και το ίδιο να απολαμβάνουν τις αφηγήσεις άλλων.

Πολλά από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια -ίσως και όλα- έχουν δομηθεί πάνω σε μια αφήγηση.

Συχνά αυτή η αφήγηση μπορεί να είναι βίαιη. Αλλά ας σκεφτούμε πόσο βίαιη υπήρξε η αφήγηση των παθών του Κοντορεβυθούλη ή και της Κοκκινοσκουφίτσας.

Αντιπαλότητα ανάμεσα στο παραμύθι και το videogame δεν βλέπω να υπάρχει. Αυτό που με απασχολεί είναι να συνεχίσουν οι νέες γενιές να θέλουν να επικοινωνούν μέσα από την όποια μορφής αφήγηση.

Μαρία Κώστα Ζώτου Ειδική Παιδαγωγός, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ: Ποια είναι τα οφέλη των παραμυθιών

«Ο Αϊνστάιν έλεγε πως αν θέλουμε έξυπνα παιδιά πρέπει να τους διαβάζουμε παραμύθια. Αξίζει να σημειωθεί πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο ανώριμο όργανο στον άνθρωπο. Γιατί αν και αναπτύσσεται προγεννητικά βλέπουμε πως η πλήρης ανάπτυξη του είναι όταν το παιδί μας είναι 24 μηνών. Είναι πολύ σημαντική περίοδος γενικά για να αναπτυχθεί ένα παιδί ψυχοσυναισθηματικά αλλά και νοητικά ηλικία 0-5 ετών. Τοτέ εμείς οφείλουμε να δίνουμε όσα περισσότερα ερεθίσματα γίνεται στο παιδί μας και μάλιστα αυτά τα ερεθίσματα να είναι οπτικοακουστικά.

Είναι γνωστό ότι γονείς, παππούδες διαβάζουμε γενικά παραμύθια στα παιδιάκια μας για να τα ηρεμήσουμε πριν κοιμηθούν. Οι τελευταίες έρευνες όμως που έχουν γίνει δίνουν βάση στο ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο ενός παιδιού. Έχουν γίνει λοιπόν ορισμένες έρευνες σε βρέφη 0-5 μηνών όπου βλέπουμε πως όταν μια μητέρα διαβάζει ένα παραμύθι σε ένα παιδί ενισχύεται τόσο το συναίσθημα τους, όσο και η επαφή η σωματική που έχει το παιδί με την μαμά του και μάλιστα θα μπορούσαμε να παραληρήσουμε όλη αυτή την κατάσταση με τον θηλασμό. Τα οφέλη είναι αρκετά. Αρχικά εμείς οι γονείς αφιερώνουμε ποιοτικό και δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά μας, κάτι το οποίο τα παιδιά το θέλουν και πόσο μάλλον τώρα που όλοι δουλεύουμε πολύ τρέχουμε και δεν τα βλέπουμε. Μέσω της ανάγνωσης παραμυθιού ενδυναμώνεται και η σχέση μας με το παιδί. Το παιδί νιώθει άνετα, μας βλέπει ότι είμαστε δίπλα του και μπορεί κιόλας και να μας ανοιχτεί. Ενισχύεται η συγκέντρωση του παιδιού. Το παιδί καλείται να συγκεντρωθεί σε αυτή την δραστηριότητα και να μπορέσει να καταλάβει την αφήγηση του παραμυθιού. Ενισχύεται ο εκφραστικός του λόγος και το λεξιλόγιο του. Ειδικά σε μικρές ηλικίες τα παιδιά μιμούνται ότι βλέπουν και ότι ακούνε».

Μαριλένα Παππά, συγγραφέας: Η έλξη των βιβλίων

«Σήμερα έκανα βόλτα στο κέντρο, έτοιμη να καταρρεύσω, μπερδεμένη σε σκέψεις και ανθρώπους. Προσπέρασα στο βιβλιοπωλείο «Ναυτίλος» στη Χαριλάου Τρικούπη, στην αρχή σκέφτηκα να το φωτογραφίσω για το Instagram. Στη συνέχεια είδα στη βιτρίνα ένα βιβλίο που με τράβηξε να μπω μέσα και να το πάρω. Τελικά κατέληξα να πάρω άλλα έξι. Την ώρα που διάλεγα, διάβαζα τα οπισθόφυλλα, τυχαίες σελίδες από τις σελίδες τους έπιασα τον εαυτό μου να είχε απαλλαγεί απ΄όλες αυτές τις σκέψεις που με βασάνιζαν μέχρι να μπω στο βιβλιοπωλείο. Και μετά σκέφτηκα πότε ξανά μπήκα σε ένα μαγαζί για ένα videogame κι απαλλάχθηκα από τις σκέψεις που με βασάνιζαν; Πότε ξανά μπήκα για να αγοράσω ένα videogame και κατέληξα με ακόμα έξι; Ποτέ!».

Βαγγέλης Καραδήμας 2D animator: Ένα παραμύθι ζητά από τον ακροατή να υιοθετήσει το πρότυπο και την θετική του δράση

«Τα παραμύθια περιλαμβάνουν τον όρο "παραμυθία", δηλαδή παρηγοριά. Δηλώνουν με έναν τρόπο ότι όσο και αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, στο τέλος θα πάνε καλά, γιατί υπάρχουν κάποιες θετικές δυνάμεις, πρόσωπα, χαρακτήρες που επιδρούν σε κάτι που γίνεται (σε αυτό που περιγράφει το παραμύθι). Άρα, είναι σαν να λέμε στο παιδί να ακολουθήσει αυτό το πρότυπο.

Βέβαια, από εποχή σε εποχή και αναλόγως των εκάστοτε κοινωνικών σχέσεων, τα πρότυπα αυτά αλλάζουν. Άλλωστε, τα παλιότερα χρόνια τα παραμύθια ήταν πολύ πιο σκοτεινά και ουσιαστικά αυτό που έκαναν ήταν να προειδοποιούν το παιδί για τα δύσκολα της ζωής, καθώς τότε πραγματικά οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ πιο σκληρές.

Σε κάθε περίπτωση, ένα παραμύθι ζητά από τον ακροατή - συνήθως, αλλά όχι πάντα ένα παιδί - να έχει ενεργό συμμετοχή στην ακρόαση, να υιοθετήσει το πρότυπο και την θετική του δράση και να γίνει "σαν κι αυτόν/αυτήν".

Αντιθέτως π.χ. τα βιντεοπαιχνίδια - τουλάχιστον στην συντριπτική τους πλειοψηφία - δεν σου δίνουν τέτοιο περιθώριο. Ζητούν την χρήση, τον χειριμό του χαρακτήρα, αλλά η προβολή προτύπων δεν υφίσταται. Από αυτή την άποψη, είναι πολύ ευκολότερο για τον δέκτη να απορροφηθεί πολλές ώρες σε ένα παιχνίδι - αφού δεν υπάρχει η βάσανος της σκέψης πάνω στην δράση του (για αυτό και υπάρχει πλήθος "αιμοβόρικων" παιχνιδιών, που προωθούν μέχρι και πολεμικές ιδέες, γκανγκστερικές κτλ, ακούσια ή ακούσια δεν ενδιαφέρει εδώ) - παρά να μπει σε διαδικασία να καταλάβει ένα παραμύθι (άρα θα του είναι δύσκολο και από δέκτης του να γίνει πομπός, μεταφέροντας την ιστορία σε άλλους ανθρώπους, άλλες γενιές)».

Γιώργος Θάνος, Creative Director: Τα παραμύθια και τα videogames μοιράζονται κοινά στοιχεία

«Από τις απαρχές του πολιτισμού, ο άνθρωπος αφηγείται ιστορίες, που διαδίδονται από γενιά σε γενιά, για διασκέδαση, εκπαίδευση, για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την εμφύσηση των ηθικών αξιών. Κοινό χαρακτηριστικό έχουν όλες την αφήγηση. Ο όρος «αφήγηση» αναφέρεται ευρύτερα και σε άλλα μέσα που χρησιμοποιούνται για να αποδοθεί μια ιστορία, όπως τα παιχνίδια. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ιστορίες και τα παραμύθια πέρασαν και σε άλλα μέσα, όπως τα παιχνίδια ρόλων, με κύριο εκπρόσωπο το ευρέως γνωστό D&D (Dungeons & Dragons), όπου η αφήγηση έπαιξε πρωταρχικό ρόλο.

Άλλοτε, τα παραμύθια έφερναν κοντά τους μεγαλύτερους, οι οποίοι περνούσαν χρόνο με τα παιδιά, καθώς τους διηγούνταν παραμύθια. Σήμερα, τα παιδιά εξοικειώνονται από μικρή ηλικία με την τεχνολογία και ασχολούνται με κάποιον υπολογιστή. Παρ’ όλ’ αυτά, τα παραμύθια είναι ακόμα δημοφιλή στις μικρές ηλικίες.

Στη σύγκριση, λοιπόν, μεταξύ των δύο, δεν διακρίνεται νικητής. Τα παραμύθια και τα videogames έχουν ακόμα το δικό τους κοινό, ανάλογα με την ηλικία, ενώ μοιράζονται κοινά στοιχεία και παραμένουν δύο διαφορετικές μορφές τέχνης και αφήγησης».

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.