Βιοηθική: «Μπορούν να ελέγχουν τη σκέψη μας – Κινδυνεύει το τελευταίο σύνορο της ελευθερίας μας»

Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης - Κυριάκος Κουζούμης

Εικονολήπτης: Χάρης Γκίκας

Ο κόσμος μας αλλάζει ραγδαία -έχει ήδη αλλάξει- και η σύγχρονη τεχνολογία δημιουργεί διαρκώς νέα δεδομένα, τα οποία διαμορφώνουν μια κοινωνία εντελώς διαφορετική από ό,τι είχε να επιδείξει η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα.

Η τεχνητή νοημοσύνη και άλλες νέες, πειραματικές ή μη, τεχνολογίες, από τη μία υπόσχονται να βελτιώσουν την εργασία, την υγεία και την καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά από την άλλη θέτουν προκλήσεις που μπορεί να φαίνονται ακόμα και… δυστοπικές, με βάση τουλάχιστον τις αρχές και τις αξίες που έχει διαμορφώσει ο πολιτισμός μας μέχρι σήμερα.

Ζητήματα τα οποία μέχρι τώρα είχαν αγγίξει μόνο… τολμηρές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, αναδύονται πια ως επιτακτικά κοινωνικά ερωτήματα, ενώ έντονος προβληματισμός επικρατεί για το γεγονός ότι… κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την τεχνολογία και την εφαρμογή των σύγχρονων επιστημονικών ανακαλύψεων – αυτό θα πήγαινε από μόνο του ενάντια στην ανθρώπινη φύση.

Ωστόσο, αυτό που μπορεί -και επιβάλλεται- να κάνει η ανθρωπότητα κι ο πολιτισμός μας, είναι έστω να «ρυθμίσει» -δηλαδή να θέσει αυστηρούς και σεβαστούς από όλους κανόνες- που θα διασφαλίζουν την ορθή διαχείριση και ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών. Πριν να είναι αργά.

Και κάπου εδώ, έρχεται η επιστήμη της Βιοηθικής, η οποία εξετάζει τα παραπάνω ζητήματα όχι από την πλευρά της λειτουργικότητας, του οφέλους και του εμπορικού κέρδους, αλλά από την πλευρά του συνολικού οφέλους και, κυρίως, των κινδύνων, που μπορεί η σύγχρονη τεχνολογία να επιφέρει στον πολιτισμό και τις αξίες μας. Κι ένας τέτοιος κίνδυνος δεν είναι άλλος από την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι καταξιωμένοι επιστήμονες Julian Savulescu (Καθηγητής του University of Oxford) και Roberto Andorno (Καθηγητής του University of Zurich), οι οποίοι είναι ηγετικές μορφές παγκοσμίως στο χώρο της Βιοηθικής και της Ιατρικής Ηθικής, βρέθηκαν για λίγες ημέρες στη χώρα μας, ως κεντρικοί ομιλητές στην εκδήλωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Βιοηθικής, με θέμα «Κατά των Διακρίσεων και του Στιγματισμού».

Το Newsbomb.gr συνάντησε τους επιστήμονες και συζητήσαμε ειδικά για το πόσο διακυβεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα -και οι πανανθρώπινες αξίες- υπό το πρίσμα δυο σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων – που μας θυμίζουν ξεκάθαρα ταινίες επιστημονικής φαντασίας…

Ο Δρ. Roberto Andorno έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την εφαρμογή της τεχνολογίας «ανάγνωσης» του μυαλού μας – ναι καλά διαβάσατε, η αποκωδικοποίηση των σκέψεων ενός ατόμου μπορεί να γίνει, με σημαντικό ποσοστό επιτυχίας, και ήδη συμβαίνει, σε ορισμένες χώρες του κόσμου.

Όπως μας εξηγεί, για πρώτη φορά στην ιστορία, οι επιστήμονες -ή γνώστες αυτής της τεχνολογίας- μπορούν να έχουν πρόσβαση στα νευρωνικά δεδομένα του εγκεφάλου και κατ’ επέκταση να «διαβάζουν» το μυαλό μας, μέσω της συσχέτισης μεταξύ σκέψεων και νοητικής εγκεφαλικής δραστηριότητας. Ήδη συμβαίνει αυτό σε εργαζόμενους στην Κίνα, οι οποίοι φορούν ένα ειδικό κράνος, συνδεδεμένο με τον εγκέφαλό τους, και ο προϊστάμενος μπορεί να… ελέγχει κατά πόσο αφοσιωμένος -ή αφηρημένος- είναι ο εργαζόμενος!

Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Το χειρότερο είναι, ότι καθίσταται δυνατός ο επηρεασμός των σκέψεων του ατόμου – όπερ σημαίνει, για παράδειγμα, ότι εάν ένας απολυταρχικός ηγέτης θέλει να ελέγξει απόλυτα τον λαό του, δεν χρειάζεται πια την προπαγάνδα, αλλά… την κατάλληλη τεχνολογία, ώστε τελικά ο λαός να πειθαρχεί μόνος του, διότι θα έχει πειστεί από τις «δικές του» -δηλαδή αυτές που του εμφύτεψαν- σκέψεις για αυτό!

«Αυτό είναι το τελευταίο σύνορο της ελευθερίας μας – η πνευματική ιδιωτικότητα- και κινδυνεύει», μας εξηγεί ο Δρ. Roberto Andorno, ο οποίος τονίζει την ανάγκη να τεθούν όρια και παγκόσμιοι κανόνες σε αυτό. Ο ίδιος, συμμετέχει σε μια διεθνή επιτροπή εμπειρογνωμόνων και ήδη έχουν θέσει το θεμέλιο, με βάση αρχές της ηθικής της νευροτεχνολογίας.

Δείτε τη συνέντευξη του Roberto Adorno στο Newsbomb.gr:

«Η αναπαραγωγική ευεργεσία και τα έμβρυα κατά... παραγγελία»

Ο Julian Savulescu, εκτός από καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είναι και Διευθυντής του Κέντρου Βιοϊατρικής Ηθικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης και «πατέρας» της «αναπαραγωγικής ευεργεσίας», της δυνατότητας δηλαδή, να επιλέγουν εκ των προτέρων οι γονείς τα γενετικά χαρακτηριστικά του εμβρύου που πρόκειται να έρθει στον κόσμο. Μάλιστα, ο ίδιος εξηγεί πως η θεωρία του δεν αφορά γονιδιακά μόνο στα εξωτερικά χαρακτηριστικά των εμβρύων, αλλά κυρίως στα εσωτερικά, όπως είναι η νοητική ανάπτυξη και η υγιής ποιότητα των κυττάρων.

Πρόκειται για ένα ζήτημα, το οποίο πέρα από τα πρακτικά εμφανή οφέλη που μπορεί να επιφέρει, είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο, καθώς πολλοί είναι αυτοί που διατείνονται ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να παίζει τον «Θεό», ούτε να επεμβαίνει με τέτοιο καθοριστικό τρόπο στην αναπαραγωγική διαδικασία – κι άρα στα χαρακτηριστικά των ανθρώπων της αυριανής κοινωνίας.

Ο ίδιος, διατείνεται ότι πρόκειται για τον κατάλληλο τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον στιγματισμό και τις διακρίσεις, «καθώς πρόκειται για τη διόρθωση της φυσικής ανισότητας, που υπάρχει στη γενετική μοίρα μας», ενώ στις ΗΠΑ αυτό ήδη συμβαίνει, με γονείς να «επιλέγουν» έμβρυο που έχει τις μικρότερες πιθανότητες να αναπτύξει κάποιες ασθένειες.

«Δεν πρόκειται για κάτι αντίστοιχο με την… ευγονική των Ναζί», μας λέει ο Δρ. Julian Savulescu. «Εδώ δεν στειρώνεται κανείς παρά τη θέλησή του, ούτε υπάρχει κάποιο ρατσιστικό κίνητρο. Ο στόχος εδώ είναι να προαχθεί η δημόσια υγεία», καταλήγει.

Δείτε τη συνέντευξη του Julian Savulescu στο Newsbomb.gr:

*Η εκδήλωση διοργανώθηκε από από το Ελληνικό Κλιμάκιο International Chair in Bioethics (WMA Cooperative Center) και το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας Ε.Κ.Π.Α., με συνδιοργανωτές την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής & Τεχνοηθικής το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Βιοηθικής Τεχνοηθικής και Δικαίου, το Ερευνητικό Κέντρο Βιοπολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» και το Ερευνητικό Εργαστήριο MaGBISE (Management-Intelligence-Ethics) του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης.

Ευχαριστούμε το «Airotel Αλέξανδρος» για την ευγενική παραχώρηση του χώρου για τις συνεντεύξεις.